جراحی تومور مغزی: آمادگی‌ها، انواع روش‌ها و خطرات آن

تومورهای مغزی، جزو پیچیده‌ترین و حساس‌ترین بیماری‌های نورولوژیک هستند و درمان آن‌ها نیازمند ترکیبی از تخصص بالا، مهارت جراحی و بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین فناوری‌هاست. جراحی تومور مغزی به‌ عنوان راهکاری حیاتی می‌تواند زندگی بیماران را دگرگون کند، اما این مسیر تنها با تجربه و دانش عمیق جراح امکان‌پذیر است. دکتر فهیم باغبان با سابقه‌ای درخشان و دستاوردهای متعدد در حوزه جراحی مغز و اعصاب، ترکیبی از مهارت، تخصص و تعهد انسانی را ارائه می‌دهند. بهره‌گیری هوشمندانه ایشان از فناوری‌های نوین و روش‌های درمانی پیشرفته، همراه با توجه ویژه به کیفیت زندگی بیماران، باعث شده هزاران نفر با امید به بهبود به ایشان اعتماد کنند. موفقیت جراحی تومور مغزی نه تنها به شناخت کامل آناتومی مغز و ویژگی‌های تومور وابسته است، بلکه توانایی تصمیم‌گیری دقیق در لحظه و مدیریت ریسک‌های حیاتی، نقش تعیین‌کننده‌ای در نتیجه نهایی دارد.

 جراحی تومور مغزی چگونه است؟

جراحی تومور مغزی یکی از پیچیده‌ترین عمل‌های پزشکی است که هدف آن برداشتن یا کاهش حجم تومور با حداقل آسیب به بافت سالم مغز است. قبل از جراحی، بیمار تحت تصویربرداری پیشرفته مانند MRI و CT اسکن قرار می‌گیرد تا محل و نوع تومور و ارتباط آن با نواحی حساس مغز مشخص شود. جراح با کمک نقشه‌برداری مغز مسیر جراحی را برنامه‌ریزی می‌کند و بخشی از جمجمه به‌طور موقت برداشته می‌شود تا به تومور دسترسی پیدا شود. بسته به محل تومور، ممکن است تمام یا بخشی از آن برداشته شود. در برخی موارد، بیمار حین عمل بیدار نگه داشته می‌شود تا عملکردهای حیاتی مانند گفتار و حرکت تحت کنترل باشند. پس از جراحی، جمجمه بسته می‌شود و بیمار به ICU منتقل شده تا وضعیت او تحت نظارت دقیق قرار گیرد و روند بهبودی آغاز شود.

تفاوت میگرن و تومور مغزی چیست؟

انواع روش‌های جراحی تومور مغزی

روش جراحی تومور مغزی بسته به نوع تومور، محل قرارگیری، اندازه و وضعیت بیمار انتخاب می‌شود. هدف اصلی همه روش‌ها، برداشتن حداکثری تومور با کمترین آسیب به بافت سالم مغز است. از آنجا که این جراحی بسیار حساس است، پزشک باید شرایط بیمار را اولویت قرار دهد تا عمل با ایمنی و دقت بالا انجام شود. انواع روش‌های جراحی تومور مغزی عبارت‌اند از:

کرانیوتومی

کرانیوتومی (Craniotomy) به معنای باز کردن بخشی از جمجمه برای دسترسی به مغز است. در این روش، جراح مغز و اعصاب بخشی از استخوان جمجمه را موقتا برمی‌دارد تا بتواند به نواحی مشخص مغز دسترسی پیدا کند و مشکلاتی مانند تومور، خونریزی، آسیب، صرع یا عفونت را درمان کند. پس از پایان جراحی، استخوان برداشته‌شده دوباره در جای خود قرار داده شده و با پیچ‌ها یا صفحات کوچک محکم می‌شود. کرانیوتومی برای موارد زیر انجام می‌شود:

• برداشتن تومورهای مغزی
• درمان خونریزی یا هماتوم مغزی
• جراحی آنوریسم یا ناهنجاری‌های عروق مغزی
• درمان صرع مقاوم به دارو
• درمان عفونت‌ها یا آبسه مغزی
• دسترسی برای قرار دادن الکترود یا ایمپلنت‌ها، مانند DBS

همچنین بخوانید: نکات طلایی مراقبت‌های بعد از عمل کرانیوتومی

نورواندوسکوپی

نورواندوسکوپی (Neuroendoscopy) یک روش جراحی کم‌تهاجمی در حوزه مغز و اعصاب است که در آن جراح با استفاده از آندوسکوپ، وسیله‌ای باریک و بلند مجهز به دوربین و منبع نور، به داخل مغز دسترسی پیدا می‌کند و تومور یا ضایعه را درمان می‌کند، بدون آنکه نیاز به باز کردن کامل جمجمه (کرانیوتومی) باشد. تصاویر واضح و بزرگ‌شده از داخل مغز روی مانیتور نمایش داده می‌شوند و این امکان را به جراح می‌دهند تا با دقت بالا عمل کند. نورواندوسکوپی برای همه نوع تومور مناسب نیست و نیازمند تجربه تخصصی و تجهیزات پیشرفته است. کاربردهای اصلی آن عبارت‌اند از:

• برداشتن تومورهای کوچک مغزی که از طریق آندوسکوپ قابل دسترسی هستند، مانند تومورهای بطن سوم (مثلا کولویید سیست)، آدنوم‌های هیپوفیز و کیست‌های مغزی
• درمان هیدروسفالی با تخلیه مایع مغزی‌نخاعی
• نمونه‌برداری (بیوپسی) از تومورهای عمقی
• باز کردن مسیرهای بسته مایع مغزی‌نخاعی

در مورد آنوریسم مغزی بیشتر بخوانید.

لیزر ابلتیو

لیزر ابلتیو (Laser Ablation) که با نام کامل Laser Interstitial Thermal Therapy (LITT) نیز شناخته می‌شود، یک روش جراحی کم‌تهاجمی و پیشرفته برای تخریب بافت تومور مغزی با استفاده از حرارت لیزر است. در این روش، به جای برداشت جراحی باز تومور، پرتوی لیزر با دمای بالا سلول‌های توموری را در محل هدف تخریب می‌کند. عمل لیزر ابلتیو تحت هدایت دقیق تصویربرداری MRI انجام می‌شود تا حرارت فقط به بافت تومور برسد و بافت‌های سالم مغز حفظ شوند. این روش برای افرادی مناسب است که شرایط انجام جراحی باز را ندارند و دارای تومورهای کوچک یا متوسط مغزی هستند که دسترسی به آن‌ها با جراحی باز دشوار است.

سیستم رترکتور لوله‌ای

سیستم رترکتور لوله‌ای (Tubular Retractor System) یک ابزار پیشرفته در جراحی مغز و اعصاب است که به جراح اجازه می‌دهد از طریق یک مسیر باریک و کنترل‌شده به نواحی عمیق یا حساس مغز دسترسی پیدا کند، بدون اینکه به بافت‌های اطراف آسیب زیادی وارد شود. این سیستم مانند یک تونل محافظتی عمل می‌کند و بافت مغز را در برابر فشار، کشش یا آسیب در طول مسیر دسترسی به تومور حفظ می‌کند. کاربردهای اصلی این روش عبارت‌اند از:

• برداشتن تومورهای عمقی مغز، مانند تومورهای تالاموس، بطن‌ها و گانگلیاهای قاعده‌ای
• درمان خونریزی‌های مغزی عمقی
• جراحی برخی ضایعات نخاعی
• مواردی که جراحی باز خطر بالایی دارد یا مسیر دسترسی پیچیده است.

جراحی ترانس‌اسفنوئیدال

جراحی ترانس‌اسفنوئیدال یک روش کم‌تهاجمی است که جراح از طریق سوراخ بینی و سینوس اسفنوئید، حفره‌ای در پشت بینی، به ناحیه قاعده جمجمه دسترسی پیدا می‌کند. این روش برای برداشتن تومورهای هیپوفیز یا نواحی اطراف آن استفاده می‌شود، بدون اینکه نیاز به باز کردن جمجمه باشد. نام ترانس‌اسفنوئیدال به معنای عبور از میان استخوان اسفنوئید است. انواع تکنیک‌های این جراحی عبارت‌اند از:

• روش میکروسکوپی (Microscopic Transsphenoidal Surgery): استفاده از میکروسکوپ جراحی برای بزرگ‌نمایی و دید بهتر حین عمل.
• روش آندوسکوپیک (Endoscopic Transsphenoidal Surgery): استفاده از دوربین آندوسکوپی با وضوح بالا و میدان دید وسیع از طریق بینی؛ این روش کم‌تهاجمی‌تر و رایج‌تر در سال‌های اخیر است.

شنت گذاری

شنت‌گذاری (Ventriculoperitoneal Shunt Placement) روشی جراحی است که برای تخلیه مایع مغزی‌نخاعی (CSF) اضافی از بطن‌های مغز به بخش دیگری از بدن، معمولا حفره شکم، استفاده می‌شود. این مایع به‌طور طبیعی در بطن‌های مغز تولید و جذب می‌شود، اما در صورت اختلال در جذب یا تولید بیش از حد، هیدروسفالی (آب آوردن مغز) ایجاد می‌شود که می‌تواند فشار خطرناک روی مغز وارد کند. انواع شنت‌ها شامل موارد زیر هستند:

• شنت بطنی-صفاقی (VP Shunt): رایج‌ترین نوع که مایع را از مغز به شکم هدایت می‌کند.
• شنت بطنی-دهلیزی (VA Shunt): مایع را به دهلیز راست قلب منتقل می‌کند (کمتر رایج).
• شنت کمری-صفاقی (LP Shunt): مایع از کانال نخاعی کمری به شکم هدایت می‌شود.
• شنت بطنی-جنبی (VPL Shunt): در برخی بیماران خاص، مایع به ریه یا حفرات دیگر هدایت می‌شود.

آیا شنت مغزی دائمی است؟

جراحی در حالت بیداری

جراحی مغز در حالت بیداری (Awake Craniotomy) روشی است که در آن بیمار در طول بخشی از عمل جراحی هوشیار و بیدار نگه‌داشته می‌شود. این تکنیک برای برداشتن تومورهایی به کار می‌رود که نزدیک نواحی حیاتی مغز هستند، مانند مراکز کنترل حرکت، گفتار، حافظه یا بینایی. با هوشیار نگه داشتن بیمار، جراح می‌تواند عملکرد این نواحی را حین عمل به‌ صورت لحظه‌ای بررسی کند و از آسیب جدی جلوگیری نماید. مغز هیچ گیرنده دردی ندارد، بنابراین بیمار در طول عمل درد حس نمی‌کند. این روش امکان می‌دهد تا:

• عملکرد نواحی گفتاری، حرکتی و بینایی آزمایش شود.
• از آسیب به نواحی حیاتی جلوگیری گردد.
• برداشتن تومور به‌ صورت ایمن و حداکثری انجام شود.

در مورد انواع تومور مغزی خوش خیم و بدخیم بیشتر بخوانید.

جراحی تومور مغزی برای چه کسانی مناسب است؟

جراحی تومور مغزی زمانی مناسب است که تومور در ناحیه‌ای قرار داشته باشد که دسترسی به آن امکان‌پذیر باشد یا نزدیک نواحی حیاتی مغز نباشد (یا بتوان با مانیتورینگ عملکردی، برداشتن آن را به درستی انجام داد) و فشار قابل توجهی بر مغز وارد کند که باعث بروز علائم شدید بالینی شود. افرادی که نیاز به جراحی دارند شامل موارد زیر هستند:

• مبتلایان به تشنج‌های مکرر یا مقاوم به دارو
• کسانی که سردرد شدید و مداوم دارند.
• افرادی با مشکلات بینایی، حرکتی یا گفتاری
• کسانی که کاهش سطح هوشیاری یا تغییرات رفتاری دارند.
• بیمارانی که تومور آن‌ها از نظر ساختاری و موقعیت قابل برداشت کامل یا نسبی است.
• افرادی که فشار خون و قند خون کنترل‌شده دارند.
• بیماران بالای ۸۰ سال که با آمادگی مناسب قادر به انجام جراحی هستند.
• کسانی که عملکرد سایر اندام‌هایشان مانند قلب، ریه و کلیه قابل قبول است.
• بیمارانی که تحمل بیهوشی عمومی را دارند.

همچنین بخوانید: ویژگی‌های سردرد‌های تومور مغزی

جراحی تومور مغزی برای چه افرادی توصیه نمی‌شود؟

جراحی تومور مغزی همیشه بهترین گزینه برای همه بیماران نیست و در برخی موارد پزشک ممکن است به جای جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی یا پیگیری دقیق را پیشنهاد دهد. جراحی برای افرادی با ویژگی‌های زیر توصیه نمی‌شود:

• تومور در نواحی بسیار حساس یا غیرقابل جراحی مغز قرار داشته باشد.
• تومور در مناطقی مانند ساقه مغز، تالاموس یا مراکز حیاتی گفتار و حرکت واقع شده باشد.
• برخی تومورها (مثلا نوع خاصی از گلیوبلاستوما) به صورت پخش‌شده در بافت مغز رشد کرده و مرز مشخصی ندارند.
• بیمار دچار بیماری‌های شدید قلبی، ریوی یا کلیوی باشد.
• سن بیمار بسیار بالا بوده و تحمل بیهوشی و جراحی را ندارد.
• سطح هوشیاری بیمار بسیار پایین است و احتمال بهبودی بعد از عمل کم است.
• تومور خوش‌خیم و بدون علامت باشد.
• تومور کوچک اما حساس است یا به روش‌های غیرجراحی مانند پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی پاسخ خوبی می‌دهد.

طول عمر بیماران تومورر مغزی چقدر است؟

مراقبت‌های بعد از عمل جراحی تومور مغزی

مراقبت‌های پس از جراحی تومور مغزی بخش مهمی از درمان هستند و نقشی مستقیم در بهبودی، کیفیت زندگی و پیشگیری از عوارض دارند. معمولا بیمار ۲ تا ۷ روز در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) یا جراحی مغز بستری می‌شود تا فشار خون و علائم حیاتی او به دقت کنترل شوند. پس از بازگشت به منزل، رعایت نکات زیر برای بهبود سریع و ایمن ضروری هستند:

• مصرف داروها طبق دستور پزشک، از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری از عفونت، داروهای ضدتشنج و داروهای کاهش تورم مغز مانند دگزامتازون
• پرهیز از فعالیت بدنی شدید و داشتن استراحت کافی
• اجتناب از استرس و مصرف الکل و سیگار
• رعایت رژیم غذایی سبک و سالم
• بررسی روزانه پانسمان برای ترشح، قرمزی یا تورم و عدم دست زدن به بخیه‌ها یا زخم تا زمان کشیدن آن‌ها توسط پزشک
• حمام با احتیاط و پس از ۷ تا ۱۰ روز با اجازه پزشک
• مراجعات دوره‌ای به جراح مغز و اعصاب برای ارزیابی وضعیت زخم، علائم عصبی و نتایج پاتولوژی در صورت برداشت تومور
• انجام تصویربرداری MRI یا CT برای بررسی وضعیت بعد از عمل
• تنظیم یا تغییر داروها، مانند قطع تدریجی کورتون یا داروهای ضدتشنج
• در صورت بروز ضعف در حرکت دست یا پا، اختلال در گفتار، مشکلات تعادل یا حافظه، مراجعه به فیزیوتراپیست، گفتاردرمان یا کاردرمان
• توجه به سلامت روان؛ در برخی موارد مراجعه به روانشناس برای پیشگیری یا درمان افسردگی و مشکلات روحی پس از جراحی مفید است.

کدام تومور مغزی خطرناک است؟

عوارض جراحی تومور مغزی

عوارض جراحی تومور مغزی بخش مهمی از تصمیم‌گیری درمانی هستند و باید قبل از هر اقدامی مورد توجه قرار گیرند. جراحی‌های مغز امروزه با دقت بالا، تجهیزات پیشرفته و نتایج موفق انجام می‌شوند، اما این اعمال مانند هر جراحی بزرگ دیگری با ریسک‌هایی همراه هستند. در ادامه، با عوارض احتمالی بعد از عمل تومور مغزی آشنا می‌شویم:

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

پس از جراحی یا در طول درمان تومور مغزی، توجه دقیق به تغییرات جسمی و عصبی بدن بسیار اهمیت دارد. برخی علائم می‌توانند نشانه بروز عوارض جدی یا نیاز به مداخله فوری باشند و نباید نادیده گرفته شوند. مشاهده هر یک از این علائم نیازمند مراجعه فوری به پزشک متخصص است تا بررسی‌های لازم انجام شده و اقدامات درمانی مناسب به سرعت صورت گیرند. علائمی که پس از جراحی یا در دوره درمان نیازمند توجه فوری هستند عبارت‌اند از:

• ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در یک طرف بدن (دست یا پا)
• مشکل در تکلم، از جمله لکنت، ناتوانی در گفتار یا درک گفتار
• تاری دید ناگهانی یا از دست دادن بینایی
• از دست دادن تعادل یا گیجی شدید
• افت سطح هوشیاری
• سردرد ناگهانی، شدید و متفاوت با قبل

همچنین بخوانید: بهترین جراح تومور مغزی

کلام پایانی

زندگی پس از تشخیص تومور مغزی می‌تواند پر از نگرانی و ابهام باشد، اما یک انتخاب درست می‌تواند مسیر شما را تغییر دهد. جراحی تومور مغزی، وقتی توسط یک جراح با تجربه و مجهز به فناوری‌های نوین انجام شود، نه تنها سلامت شما را تضمین می‌کند، بلکه کیفیت زندگیتان را به‌طور چشمگیری بهبود می‌بخشد. دکتر فهیم باغبان با سال‌ها تجربه موفق در انجام انواع جراحی‌های مغز، همراهی شما را از اولین مشاوره تا مراقبت‌های پس از عمل تضمین می‌کنند. بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته، تجهیزات مدرن و برنامه‌های شخصی‌سازی‌شده مراقبتی، اطمینان و آرامش را برای بیماران و خانواده‌ها فراهم می‌آورد. اگر به دنبال درمانی تخصصی، مطمئن و پیشرو هستید، همین امروز با دکتر فهیم باغبان تماس بگیرید و گامی مطمئن به سوی بهبود و سلامت بردارید. شماره‌های تماس:

• ۰۲۱۸۸۸۷۰۹۴۳
• ۰۲۱۹۱۳۰۰۴۳۹

سوالات متداول