شنت مغزی، یک وسیله مکانیکی است که در جمجمه کار گذاشته می‌شود و از طریق یک لوله مایعات اضافی را از مغز به سمت دیگر نقاط بدن هدایت می‌کند. در واقع پزشک برای خارج کردن مایع مغزی نخاعی از داخل جمجمه و رساندن آن به حد اعتدال از این روش استفاده می‌کند. یکی از مهم‌ترین بیماری‌هایی که نیاز به شنت‌گذاری دارد، بیماری هیدروسفالی می‌باشد. این بیماری اغلب از دوران کودکی در فرد بروز پیدا می‌کند و باعث افزایش غیرعادی مایع مغزی نخاعی در داخل جمجمه می‌شود. در این موارد پزشک از شنت مغزی برای خروج مایع اضافی استفاده می‌کند. در این بخش در مورد شنت مغزی صحبت کرده و اطلاعاتی در مورد دائمی یا موقت بودن آن در اختیارتان قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید.
شنت مغزی چیست؟
شنت، لوله‌ای بسیار نازک و انعطاف‌پذیر است که از آن برای هدایت مایعات از نقطه‌ای از بدن به نقطه‌ای دیگر استفاده می‌شود. شنت مغزی، لوله‌ایست که در درون مغز جایگذاری می‌شود و مایع مغزی نخاعی اضافی را از درون جمجمه تخلیه کرده و به دیگر بخش‌های بدن که قدرت جذب آن را دارند، انتقال می‌دهد. دستگاه شنت معمولا در پشت گوش و در زیر پوست کار گذاشته می‌شود. شنت مغزی زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که میزان مایع مغزی نخاعی از اندازه معمول بیشتر شود.
مایع مغزی نخاعی و افزایش آن
مایع مغزی نخاعی (Cerebro Spinal Fluid) مایعی شفاف و بی‌رنگ حاوی پروتئین، نمک و قند است که اطراف مغز را در برگرفته و از آن در برابر آسیب‌ها محافظت می‌کند. علاوه بر این، این مایع وظیفه حمل غذا برای مغز و خروج مواد زائد را نیز بر عهده دارد. مایع مغزی نخاعی حجمی حدود ۱۵۰ میلی‌لیتر دارد و در اطراف مغز و نخاع و درون بطن‌ها در حال جریان و گردش است. زمانی که سیستم چرخش این مایع دچار انسداد گردد، مایع در فضای مغز جمع شده و بر روی مغز و نخاع فشار وارد می‌کند. انسداد ایجادشده دلایل متعددی دارد که شایع‌ترین آن تنگی کانال‌های بطن می‌باشد. این تنگی کانال اغلب دلایل ژنتیکی و ارثی دارد و در برخی مواقع نیز دلیل آن عفونت، خونریزی در بافت یا ایجاد یک توده طبیعی است.
دستگاه شنت مغزی
دستگاه شنت از سه بخش تشکیل شده است:
- سوند بطنی: یک لوله انعطاف‌پذیر و نازک که در بین حفره‌های درون مغز قرار می‌گیرد.
- سوند سفاقی: یک لوله بلند و نازک که در انتهای دستگاه شنت قرار دارد و مایع اضافی را به سمت حفره شکمی و دیگر نقاط قابل جذب، متصل می‌کند.
- دریچه کنترل: دریچه‌ای که سر آن به سوند بطنی متصل بوده و انتهای آن به سوند سفاقی می‌رسد. این دریچه میزان خروج مایع مغزی اضافی را کنترل می‌کند. در واقع این دریچه زمانی باز می‌شود که مایع مغزی نخاعی باعث ایجاد فشار در درون جمجمه شود.
شنت مغزی دائمی یا موقت
یکی از رایج‌ترین بیماری‌هایی که باعث تجمع مایع مغزی نخاعی می‌شود، هیدروسفالی است. این بیماری اغلب در کودکان روی می‌دهد و با انسداد راه‌های گردش این مایع، باعث تجمع، بزرگ شدن حفره‌های مغز و در نهایت بزرگ شدن سر کودک می‌گردد. در این بیماری از روش شنت‌گذاری برای درمان استفاده می‌شود. سوالی که اغلب مواقع مطرح می‌شود این است که آیا دستگاه شنت به طور دائم در سر کودک باقی می‌ماند یا موقت است و پس از مدتی از سر خارج می‌گردد؟
در جواب این سوال باید بگوییم، شنت مغزی تا آخر عمر در سر بیمار باقی می‌ماند مگر این‌که مشکلی ایجاد شود یا روش‌های جایگزینی برای آن وجود داشته باشد.
روش جایگزین شنت مغزی
آندوسکوپی ونتیچرالوستومی سوم، روش جایگزین شنت‌گذاری است که از طریق یک نورواندوسکوپ انجام می‌شود. پزشک با استفاده از این دستگاه حفره‌های مغزی را بررسی کرده و با یک ابزار، حفره‌ای بر روی کف حفره سوم مغز ایجاد می‌کند تا مایع در مسیر جریان پیدا یابد. البته این روش بر روی تعداد محدودی از افراد جواب می‌دهد و قابل استفاده برای تمامی بیماران نیست.
مشکلات شنت مغزی
در صورتی که شنت مغزی دچار مشکل و خرابی شود، عمل دیگری بر روی بیمار انجام می‌شود که به آن اصلاح شنت گفته می‌شود. مشکلات شنت مغزی عبارتند از:
خراب شدن دستگاه شنت: شنت یک وسیله مکانیکی است که ممکن است دچار خرابی شود. در این صورت عملکرد دستگاه دچار مشکل شده و تخلیه به خوبی انجام نمی‌شود.
انسداد لوله شنت: یکی از رایج‌ترین مشکلات دستگاه شنت مغزی، انسداد لوله آن است که ممکن است در بخش‌های مختلف آن ایجاد شود. انسداد لوله مانع از تخلیه مایع مغزی نخاعی شده و باعث برگشت دوباره بیماری می‌گردد.
عفونت در شنت: شنت‌گذاری نیز مانند هر عمل جراحی دیگر عوارضی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عفونت است. شنت یک جسم خارجی است که احتمال بروز عفونت را در ناحیه‌ای که کار گذاشته می‌شود، افزایش می‌دهد.
تخلیه بیش از حد مایع مغزی نخاعی: بدن انسان به طور طبیعی به صورت روزانه حدود ۵۰۰ میلی‌لیتر مایع مغزی نخاعی تولید می‌کند. میزان نرمال این مایع در اطراف مغز و نخاع حدود ۱۵۰ میلی‌لیتر است. بنابراین، مایع تخلیه شده باید اندازه‌ی مناسبی داشته باشد تا حجم مایع اطراف بیشتر یا کمتر از حد نرمال نشود. در صورتی که خروج بیش از اندازه باشد، مغز با کمبود مایع مواجه شده و احتمال آسیب مغزی در بیمار وجود دارد.
اختلال در عملکرد شنت هیچ راه تشخیصی ندارد. این خرابی زمانی مشخص می‌گردد که علائم بیماری فرد دوباره برگردد. در این زمان عمل جراحی مجددا تکرار شده و دستگاه شنت از بدن خارج می‌شود و دوباره کار گذاشته می‌شود. به این عمل اصلاح شنت می‌گویند.
در این مقاله در مورد شنت مغزی صحبت کردیم و اطلاعاتی درباره این دستگاه و دائمی یا موقت بودن آن در اختیارتان قرار دادیم. همان‌طور که گفتیم، شنت مغزی دائمی است و از زمان کارگذاری تا آخر عمر در بدن انسان باقی می‌ماند. این دستگاه تنها زمانی خارج می‌گردد که دچار مشکل و خرابی شود که در آن صورت نیز عمل اصلاح آن انجام شده و مجددا کار گذاشته می‌شود. البته استثنائاتی نیز وجود دارد که می‌توان از روش‌های جایگزین به جای شنت‌گذاری برای بیمار استفاده کرد. در صورت استفاده از روش‌های جایگزین، شنت مغزی دیگر دائمی نخواهد بود.
نظرات
سلام،برادر من ۲۵ سال پیش شنت مغزی گذاشته،چند ساله خشکی چشم داره به طوری که دیدش از بین رفته،آیا با دستگاه شنت در ارتباط هست عوارض چشمش؟