آدم مغزی که به نام ورم مغزی نیز نامیده می‌شود، بیماری بسیار خطرناکی بوده که باعث تجمع مایع در مغز می‌شود. این مایع فشار داخل جمجمه را افزایش می‌دهد که به آن فشار داخل جمجمه (ICP) می‌گویند. افزایش فشار داخل جمجمه باعث کاهش فشار خون در مغز شده و همچنین اکسیژن دریافت شده توسط مغز را نیز کاهش می‌دهد. مغز برای عملکرد درست به جریان بی‌وقفه اکسیژن نیاز دارد. ورم عبارتست از پاسخ بدن به آسیب. گاهی می‌توان با دارو و استراحت، ورم را درمان کرد.
عدم درمان به‌موقع ورم مغز می‌تواند کشنده باشد
امکان دارد درمان ورم مغزی بسیار مشکل باشد. این آسیب ممکن است غیرقابل جبران باشد. ورم می‌تواند در سرتاسر مغز یا در نواحی خاصی رخ دهد. در صورت درمان نشدن، ورم مغزی می‌تواند مرگبار باشد. متخصصین مراقبتهای پزشکی آماده برای کمک به شما در درمان این بیماری هستند. درحالیکه برخی از مشکلات در طول زمان کاهش پیدا می‌کنند، برخی دیگر نیاز به درمان مداوم دارند.
ورم مغز چیست؟
موارد مختلفی باعث ورم مغزی می‌شوند، مانند : افزایش حجم مغز در اثر تجمع بیش ازحد مایع در بطن‌ها، یا تجمع مایع درون بافت مغز. مایع اضافی در بطنهای مغز منجر به ایجاد بیماری می‌شود به نام هیدروسفالی . این مایع فشار بیرونی به بافت مغز آورده و آن را به جمجمه فشار می‌دهد.
در جمجمه یک نوزاد یا کودک، در قسمتهای نرمی که فونتانل (ملاج) نام داشته و درزهای بین صفحات استخوانی که هنوز محکم نشده‌اند، ممکن است اندازه سر افزایش پیدا کند. تجمع مایع درون بافت مغز یا ادمای مغزی، ناشی از عوامل مختلفی است مانند: عفونت، آسیب، سکته ، تومور مغزی، موارد سمی، عوارض ناشی از دیابت، عدم تعادل شیمیایی، سوء مصرف مواد مخدر، فشار بسیار بالای خون (هایپرترمی بدخیم) و یا بیماری کوهستان (بیماری مربوط به ارتفاع زیاد)
علت ایجاد ورم مغزی
عوامل مختلفی باعث ایجاد ورم مغزی می‌شوند و در بعضی موارد علت آن مشخص نیست. ورم مغزی به دو حالت ایجاد می‌شود: هیدروسفالی که در آن این مورد مایع در بطنهای مغز تجمع یافته و ورم از درون به بیرون ایجاد می‌شود. نوع دیگر آدم مغزی بوده که در این مورد مایع در بافت مغز تجمع پیدا کرده و ورم حالت عمومی و کلی دارد.
علت ورم مغز در هیدروسفالی
علت ورم مغزی که در آن مایع اضافی در بطنهای مغز تجمع پیدا می‌کنند (هیدروسفالی) همیشه مشخص نیست ولی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکلات مادرزادی
- آسیب به مغز یا طناب نخاعی
- تومور در مغز یا تومور نخاعی
- عوارض در هنگام تولد
- وجود کیست
- اختلالات ژنتیکی
- عفونت
- هیدروسفالی با فشار طبیعی
همچنین ورم مغز می‌تواند ناشی از عوامل مختلف دیگری نیز باشد از جمله:
- تومور مغزی
- عدم تعادل شیمیایی
- کتواسیدوز دیابتی ( عارضه مرگبار دیابتی)
- بودن در معرض مواد سمی خاص
- ضربه به سر
- بیماری کوهستان (بیماری مربوط به ارتفاعات زیاد)
- عفونت
- هایپرترمی بدخیم (فشار بسیار بالای خون)
- سوء مصرف مواد مخدر
- سکته
سوالاتی که برای تشخیص علت ادما مغزی پرسیده می‌شوند
برای تشخیص بیماری شما، پزشک سؤالات گوناگونی در ارتباط با ورم مغزی می‌پرسد از جمله:
- آیا متوجه علائم خاصی شدید؟
- پیش از ایجاد علائم، دچار آسیب یا بیماری بودید؟
- آیا قند خون خود را بررسی کرده‌اید؟
- آیا در معرض ماده‌ای سمی بودید؟
- آیا اخیراً از جایی کم‌ارتفاع به ارتفاعی بالا رفته‌اید؟
- چه داروهایی مصرف می‌کنید؟
- همراه با ورم مغزی چه علائمی ظهوری می‌کنند؟
ورم مغزی ممکن است همراه با نشانه‌های دیگری بروز کند که بسته به عوارض، اختلال یا بیماری اصلی، این نشانه‌ها متفاوت هستند. علائمی که مدام بر مغز اثر می‌گذارند، ممکن است دیگر دستگاه‌های بدن را نیز درگیر کنند.
علائم عفونت که ممکن است همراه با ورم مغز ایجاد شوند
ورم مغزی می‌تواند در اثر یک عفونت ایجاد شود. نشانه‌های دیگری از عفونت که باعث ورم مغزی می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- گیجی یا از دست دادن هوشیاری
- تب
- اختلال در راه رفتن
- سردرد
- از دست دادن تعادل
- کسالت یا لتارژی (کاهش هوشیاری)
- سفتی یا سختی گردن
- ضایعات پوستی
- تشنج
ورم مغزی می‌تواند در اثر تماس با مواد سمی یا عدم تعادل شیمیایی ایجاد شود. دیگر نشانه‌هایی که در اثر این عوامل همراه با ورم مغزی ایجاد می‌شوند عبارتند از:
- درد شکمی
- ضربان غیرعادی قلب مثل ضربان تند (تاکی‌کاردی) یا ضربان کند (برادیکاردی)
- گیجی یا از دست دادن هوشیاری
- اشکال در تنفس یا تنفس سریع
- اشکال در تکلم
- خشکی پوست یا تغییر رنگ پوست
- احساس تشنگی زیاد
- تنفس بدبو
- توهم
- ضعف ماهیچه‌ها
- حالت تهوع با یا بدون استفراغ
سایر علائم ادم مغزی
با توجه به سن شخص و علت ورم، امکان دارد ورم مغزی با علائم زیر همراه باشد:
- برآمدگی نقاط نرم روی سر (فونتانل) در نوزادان و کودکان
- اشکال در حافظه، تفکر، تکلم، درک، نوشتن و خواندن
- سرگیجه
- شل شدن اندام‌ها
- گریه گوشخراش نوزادان یا کودکان
- اختلال در تعادل و هماهنگی
- افزایش اندازه سر نوزادان یا کودکان
- تحریک‌پذیری، بی‌قراری، تغذیه بد و ناکافی، بی‌خوابی در نوزادان و کودکان
- لتارژی (کاهش هوشیاری)
- ضعف ماهیچه‌ها
- بی‌حسی یا احساس گزگز در دستها یا پاها
- فلج
نشانه‌ها و علائم خطرناک
ورم مغزی ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری مرگبار باشد که بایستی فوراً در مراکز اورژانس بررسی شود. چنانچه شما یا یکی از کسانی که می‌شناسید دارای یکی از علائم زیر هستند، سریعاً به مرکز مراقبتهای پزشکی مراجعه کنید:
- اندازه غیرعادی مردمک یا عدم واکنش به نور
- تغییر سطح هوشیاری یا آگاهی مانند از هوش رفتن یا عدم واکنش
- تغییر وضعیت ذهنی یا رفتارهای ناگهانی مانند گیجی، دلیریوم یا گیجی شدید، لتارژی و توهم
- شل شدن اندام‌ها
- گفتار نامفهوم یا عدم توانایی صحبت کردن
- تب بالا ( بیش از ۱۰۱ درجه فارنهایت)
- سفتی یا سختی گردن
- تغییر ناگهانی دید، از دست دادن دید یا درد چشم
- شدیدترین سردردهایی که تابه‌حال داشته‌اید.
عوارض احتمالی ورم مغزی
ورم مغزی می‌تواند به‌وسیله بیماری خطرناک دیگری ایجاد شود. درنتیجه عدم درمان منجر به عوارض شدید و صدمات جبران‌ناپذیر می‌شود. پس از تشخیص علت اصلی بیماری، بسیار مهم است که برنامه متخصص درمانی خود را جهت کاهش خطرات عوارض احتمالی دنبال کنید. این عوارض احتمالی شامل موارد زیر هستند:
- اختلال شناختی
- تأخیر در رشد
- اختلال یادگیری
- تغییر یا از دست دادن احساس در بدن
- ضعف ماهیچه
- فلج
- تغییرات شخصیتی
- بیهوشی و کما
نحوه تشخیص بیماری
بدون استفاده از آزمایش های مناسب، تشخیص ادم مغزی برای پزشکان مشکل می‌باشد. تشخیص بیماری بستگی به نشانه‌ها و دلیل اصلی ایجاد بیماری دارد. روش‌های متداولی که پزشکان برای تشخیص ورم مغزی استفاده می‌کنند شامل موارد زیر است:
- معاینه بدنی برای تشخیص درد یا نابهنجاری
- سی تی اسکن برای تعیین محل ورم
- ام آر آی از سر برای تعیین محل ورم
- آزمایش خون برای تشخیص علت ورم مغز
انواع گزینه‌های درمانی
ورم مغزی ممکن است به مشکلی مرگبار تبدیل شود و بایستی فوراً درمان شود. هدف گزینه‌های درمانی، بازگرداندن جریان خون و اکسیژن به مغز برای کاهش ورم هستند. همچنین باید برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر، علت اصلی بیماری درمان شود. شش گزینه درمانی متداول وجود دارند:
دارو
با توجه به شدت علائم و علت اصلی بیماری، پزشک برای کاهش ورم و جلوگیری از ایجاد لخته خونی، از دارو استفاده می‌کند.
اسموتراپی (میکرو چینی)
در اثر ورم مغزی، مایع اضافی تجمع پیدا می‌کند. اسموتراپی روشی است برای خارج کردن مایع از مغز. برای این کار از مواد اسمزی مانند مانیتول، یا محلول غلیظ نمک استفاده می‌شود. اسموتراپی برای بهبود جریان خون نیز مفید است و باعث کاهش ورم و ICP در جمجمه می‌شود.
هایپر ونتیلیشن (تنفس سریع)
بعضی از پزشکان از هایپر ونتیلیشن کنترل‌شده برای کاهش ICP استفاده می‌کنند. این کار باعث می‌َشود که بازدم بیشتر از دم بشود، و درنتیجه مقدار دی‌اکسید کربن در جریان خون کاهش پیدا کند. مقدار مناسب جریان خون در مغز به دی‌اکسید کربن بستگی دارد. کنترل این فرایند، جریان خون در مغز و ICP را کاهش می‌دهد.
هایپوترمی (کاهش دمای بدن)
روش دیگر استفاده از هایپوترمی است. کاهش دمای بدن باعث کاهش سوخت و ساز در مغز و همچنین کاهش ورم می‌شود. اگرچه موفقیتهایی با استفاده از این روش به‌دست آمده است، هایپوترمی کنترل‌شده همچنان در درست بررسی است.
ونتریکولوستومی
روشی تهاجمی برای خارج کردن مایع از مغز می‌باشد. پزشک برش کوچکی در جمجمه ایجاد کرده و لوله‌ای مخصوص جهت تخلیه در آن وارد می‌کند. این روش، فشار ICP را تسکین می‌دهد.
جراحی
در اکثر موارد شدید آدم مغزی، ممکن است برای تسکین ICP از جراحی استفاده شود. جراحی شامل برداشتن قسمتی از جمجمه یا منشأ ورم است، مانند برداشتن تومور.
اثرات بلندمدت ورم مغزی
در اثر آدم مغزی، معمولاً عوارض طولانی‌مدتی ایجاد خواهند شد. این عوارض بستگی به شدت و همچنین محل آسیب دارند. این عوارض ممکن است در ارتباط با موارد زیر ایجاد شوند:
- خواب
- مهارت‌های فکری و توجهی
- سردرد
- افسردگی
- مهارت‌های ارتباطی
- موارد حرکتی
تیم مراقبتهای پزشکی برای کمک به شما جهت مقابله با این مشکلات آماده هستند. درحالیکه بعضی از عوارض با گذر زمان بهبود پیدا می‌کنند، بعضی دیگر نیاز به درمان مداوم دارند.
چگونه می‌توان از ورم مغز پیشگیری کرد؟
جهت محافظت از مغز خود، در طول انجام فعالیتهای روزانه به این نکات توجه داشته باشید:
- هنگام موتورسواری، اسکیت روی یخ، ورزش‌های پرتحرک یا فعالیتهایی که امکان افتادن و ضربه به سر در آنها وجود دارد، از کلاه ایمنی استفاده کنید.
- هنگام رانندگی یا حتی در صندلی مسافر، کمربند ایمنی خود را به شکل صحیح ببندید.
- تمامی اقدامات لازم را برای کنترل فشار خون بالا و بیماریهای قلبی انجام دهید.
- از سیگار کشیدن اجتناب کنید.
- هنگام رفتن به ارتفاعات زیاد، عجله نکرده و به بدن خود مهلت سازگاری بدهید.
نظرات
درود به شما زیبا اندیشان خوب کردار.
سپاس بابت اطلاعات مفیدوجامع و کاربردی تان.
شاد و پیروز باشید.