خونریزی مغزی یا سکته مغزی ، وضعیت مرگباری است. معمولا هنگامی اتفاق می‌افتد که آنوریسم، تورم عروق خونی، می‌ترکد. سلول‌های مغز، در اثر کمبود تامین خون، بلافاصله شروع به از بین رفتن میکنند. بافت مغزی در پاسخ به خونریزی شروع به تورم میکند که می‌تواند سلول‌ها را نیز از بین ببرد. مغز قادر به بازسازی سلول‌ها پس از تخریب آن‌ها نیست، بنابراین عملکرد مغز می‌تواند در اثر خونریزی در مغز به صورت همیشگی از دست برود. اما درمان‌هایی برای خونریزی مغزی وجود دارد. اگر بیمار مراقبت پزشکی فوری دریافت کند، پزشکان اغلب می‌توانند آسیب را به حداقل برسانند و باز شدن رگ را ترمیم کنند.
خونریزی مغزی در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد
اثرات خونریزی مغزی در گروه‌های سنی مختلف متفاوت است. خونریزی مغزی به احتمال زیاد در افراد مسن رخ می‌دهد.
بیشتر خونریزیهای داخل مغزی که به طور ناگهانی در کودکان رخ می‌دهد به علت ناهنجاری‌های عروق خونی است. سایر علل احتمالی شامل بیماری‌های خونی، تومورهای مغزی ، سپتی سمی یا سوء مصرف مواد است.
خونریزی مغزی در نوزادان و کودکان، چندان محتمل نیست اما می‌تواند رخ دهد. در نوزادان، خونریزی مغزی می‌تواند به علت آسیب حین تولد، مثلا افتادن درست پس از زایمان یا از آسیب ناشی از نیروی بی پروا به شکم مادر باردار باشد. خونریزی مغزی حتی گاها در جنین نیز اتفاق می‌افتد.
انواع خونریزی در مغز
خونریزی داخل مغزی یک نوع خونریزی است که در داخل جمجمه (کاسه سر) اتفاق می‌افتد.
خونریزی در اطراف یا در داخل مغز به خونریزی مغزی (یا خونریزی داخل مغزی) شناخته می‌شود. خونریزی ناشی از عروق خونی در مغز که نشت کرده یا پاره شده (ترکیده)، سکته هموراژیک نامیده می‌شود. (تمام خونریزیهای درون جمجمه به خونریزی داخل جمجمه‌ای شناخته می‌شود).
علت خونریزی مغزی چیست؟
خونریزی داخل جمجمه دارای علل متعددی است، از جمله:
- ضربه به سر، مثلا در اثر افتادن، تصادف اتومبیل، حوادث ورزشی و غیره
- فشار خون بالا باعث آسیب به دیواره‌های رگ‌های خونی می‌شود که موجب نشت یا پاره شدن رگ‌های خونی می‌شود
- انسداد شریانی در مغز توسط یک لخته خون که در مغز تشکیل شده است یا از بخش دیگری از بدن به مغز منتقل شده، ایجاد می‌شود و با نشت متعاقب از شریان آسیب دیده همراه است
- آنوریسم مغزی پاره شده (یک نقطه ضعیف در دیواره رگ‌های خونی که باد میکند و منفجر می‌شود).
- تجمع پروتئین آمیلوئید در داخل دیواره‌های شریانی مغز (آنژیوپاتی آمیلوئید مغزی)
- نشت از شریان‌ها یا رگ‌های بدشکل (بدشکلی‌های شریانی)
- درمان با داروهای ضد انعقاد (رقیق کننده خون)
- تومورهای خونریزی
- سیگار کشیدن، مصرف بیش از حد الکل یا استفاده از مواد مخدر غیر قانونی مانند کوکائین
- شرایط مرتبط با بارداری یا زایمان، از جمله اکلامپسی، واسکولوپاتی پس از زایمان، یا خونریزی داخل شکمی نوزاد
علائم خونریزی مغزی و سکته مغزی هموراژیک
انواع خونریزی مغزی ممکن است با علائم و نشانه‌های متفاوتی همراه باشد که عبارت اند از:
علائم فوری
خونریزی داخل مغزی، که به سکته مغزی نیز شناخته می‌شود، هنگامی رخ می‌دهد که رگ‌های خونی مغز شما بترکد و به داخل مغز نشن پیدا کند. این وضعیت فشار را در مغز شما افزایش می‌دهد و منجر به چنین علائم فوری مانند مشکل در دید، سرگیجه، مشکل در صحبت کردن و سردرد ناگهانی و شدید می‌شود. خونریزی داخل مغزی همچنین می‌تواند مشکلاتی در درک گفتار، بی حسی دست‌ها، پاها یا صورت، سرگیجه، مشکل در راه رفت ، عدم هماهنگی و بی ثباتی ایجاد کند.
گیجی و خستگی
خونریزی مغزی می‌تواند نتیجه آنوریسم مغزی باشد. این آنوریسم (گشاد شدن عروق خونی) می‌تواند موجب ترکیدن رگ و خستگی و سرگیجه شما شود. ممکن است به فرد، محل و زمان هدایت نشوید. به عنوان مثال، ممکن است فراموش کنید که کجا هستید، چه کسی هستید و چه روزی از هفته است. خستگی همان احساس کسل بودن نیست. بلکه، خستگی زمانی رخ می‌دهد که سطح انرژی شما پایین است. همراه با خستگی، ممکن است کند ذهنی و خرفتی را تجربه کنید. این وضعیت به شرایطی اشاره دارد که در آن دیگر از محیط اطراف خود آگاه نیستید، و ممکن است هوشیاری خود را از دست دهید.
سایر علائم
علائم دیگر خونریزی مغزی شامل افتادگی پلک، تشنج و اندازه‌های مختلف مردمک چشم است. تشنج در نتیجه فعالیت غیر طبیعی مغز اتفاق می‌افتد. گاهی اوقات کنترل عضلات و هوشیاری خود را از دست می‌دهید. خونریزی مغزی نیز می‌تواند باعث تحریک پذیری، خشکی گردن، تکانشگری و مشکلاتی در کنترل خلق و خو شود.
عوارض و تأثیرات هموراژیک مغزی
اثراتی که خونریزی مغزی به دنبال دارد عبارت است از:
عدم جریان خون مغز
مغز نیاز به جریان ثابت خون برای تامین مواد مغذی حیاتی و اکسیژن برای سلول‌های خود جهت عملکرد مطلوب دارد. مغز نمی‌تواند اکسیژن و یا گلوکز را که برای سوخت و ساز سلول‌های مغزی و عملکرد عضلانی ضروری است، را ذخیره کند. رگ خونی مغزی پاره شده باعث نشت خون به بافت‌های اطراف می‌شود تا این که به سلول‌های فرد برسد. نواحی از مغز که توسط رگ خونی پاره شده تغذیه می‌شوند، از ایسکمی ناشی از کمبود اکسیژن رنج می‌برند. مرگ سلولی اتفاق می‌افتد و منجر به نارسایی عصبی می‌شود.
افزایش فشار داخل جمجمه
خونریزی مغزی باعث افزایش فشار داخل مغز می‌شود. مغز در داخل جمجمه قرار دارد که یک کپسول غیر قابل انعطاف است و مغز را محافظت میکند. فشار داخل جمجمه (ICP) فشار داخل حفره مغز است و بر ترشح مغز تاثیر می‌گذارد. خونریزی به داخل مغز باعث کاهش اکسیژن و ایجاد تورم می‌شود که ICP را افزایش می‌دهد. این افزایش فشار باعث می‌شود انتقال جریان خون کافی به مغز دشوار شود. نتیجه افزایش فشار کنترل نشده داخل جمجمه می‌تواند مرگ باشد.
وازواسپاسم
اثر خونریزی مغزی، وازواسپاسم است که تنگی و انسداد عروق خونی مغز می‌باشد. خون برای بافت مغز و عروق مغزی بسیار تحریک کننده است. خون در مغز باعث ایجاد وازواسپاسم عروق خونی در ناحیه خونریزی می‌شود. وازواسپاسم موجب بدتر شدن ایسکمی مغزی می‌شود، زیرا نه تنها سلول‌های مغزی که توسط رگ خونی مغزی پاره شده تغذیه می‌شوند، بدون اکسیژن و مواد مغذی هستند، بلکه در حال حاضر تمام بافت‌های اطراف آن این وضعیت را تجربه میکنند
تشخیص
تشخیص به طور کلی شامل موارد زیر است:
- ارزیابی علائم فیزیکی
- سی تی اسکن مغز برای تعیین وجود خونریزی
- ام آر آی برای تعیین واضح تر علت خونریزی
سایر آزمایشها عبارتند از:
- الکتروکاردیوگرام، اشعه ایکس قفسه سینه و / یا آنالیز ادرار
- بررسی کامل عروق، شمارش کامل خون (CBC) و / یا مطالعات خونی
- آزمون مایع مغزی نخاعی
- در برخی موارد، آنژیوگرافی قراردادی ممکن است برای تشخیص آنوریسم یا بدشکلی شریانی انجام شود (عروق یا رگ‌های دارای شکل نامنظم)
روش درمان خونریزی مغزی
با توجه به شدت و محل خونریزی و همچنین شرایط بیمار، گزینه‌های درمانی متفاوتی برای این عارضه وجود دارد که عبارت اند از:
کنترل فشار خون
با هر گونه خونریزی در مغز، پزشکان بلافاصله برای کاهش فشار خون، اقدام میکنند که خونریزی را کاهش می‌دهد. فشار خون بالا تنها عامل خطر اصلی برای خونریزی مغزی است که منجر به ۶۰ درصد سکته‌های مغزی می‌شود. بیماران داروهای IV را برای کاهش فشار خون دریافت میکنند و خونریزی کند می‌شود و اگر هوشیار باشند، ممکن است برای جلوگیری از دستکاری آرام بخش دریافت کنند.
ترمیم جراحی
جراحان اغلب قادر به ترمیم رگ خونی پاره شده در مغز هستند. آن‌ها ممکن است این کار را با اتصال یک گیره کوچک بر روی گردنه آنوریسم مغز انجام دهد، و جریان خون به ناحیه دچار پارگی را قطع کنند. اما جراحی در همه موارد گزینه مناسبی نیست. جراحان بر اساس محل و اندازه رگ پاره شده، و همچنین سن و سلامت بیمار، تصمیم می‌گیرند که چه ترمیمی را انجام دهند.
حذف لخته‌های خون به صورت جراحی
جمع شدن خون در مغز در اثر سکته هموراژیک ممکن است یک لخته بزرگی را ایجاد کند که هماتوم نامیده می‌شود و بر بافت مغزی فشار می‌آورد زیرا جمجمه نمی‌تواند رشد کند تا مواد اضافه را در خود جای دهد. پزشکان ممکن است اقدام به حذف هماتوم کنند ، و آسیب را محدود نمایند. باز هم، محل و اندازه هماتوم نقش مهمی در تصمیم گیری برای عمل دارد. هماتوم‌هایی که نزدیک به ساقه مغز قرار دارند اغلب به دلیل خطرات عمل و نزدیک بودن به ساختارهای حیاتی و ظریف مغز برداشته نمی‌شوند.
تخلیه مایع
مایع مغزی نخاعی، یا CSF، از مغز و نخاع سالم عبور میکند که مواد مغذی را تامین و مواد زائد را از سلول‌ها دفع میکند. گاهی اوقات تورم ناشی از سکته مغزی می‌تواند جریان طبیعی CSF را متوقف کند و باعث ایجاد فشار در بخشی از مغز شود. این شرایط یک وضعیت مرگبار بالقوه است که به هیدروسفالی شناخته می‌شود. پزشکان ممکن است با استفاده از تخلیه مایع از طریق زهکش بیرون شکمی و یا EVD، هیدروسفالی را درمان کنند. از آنجا کهEVD یک مسیر مستقیم از مغز به خارج از بدن را فراهم میکند، به مراقبت استریل دقیق نیاز دارد و معمولا به محض آنکه بتواند به صورت ایمن خارج شود، برداشته می‌شود. در موارد نادر، پزشکان یک سیستم زهکشی دائمی نصب میکنند، که به شنت شناخته می‌شود.
درمان بلند مدت
اهداف درمان طولانی مدت این است که به بیمار در به دست آوردن عملکردهای لازم برای زندگی روزمره، تا حد امکان و در اسرع وقت کمک شود، و از خونریزی داخل جمجمه در آینده جلوگیری گردد. زمان بازتوانی و بهبودی با توجه به وضعیت هر فرد و میزان امکان توانبخشی متفاوت است.
درمان درازمدت توانبخشی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درمان فیزیکی
- گفتار درمانی، یا فرم‌های ارتباطی جایگزین
- کار درمانی
- تغییر سبک زندگی برای کاهش خطر خونریزی دیگر
پیشگیری
برای پیشگیری از وقوع خونریزی مغزی بهتر است موارد زیر را در نظر داشته باشید:
بسیاری از خونریزیهای مغزی ناشی از آسیب مغزی هستند. در نتیجه، مهم است که افراد از مغز خود محافظت کنند. استفاده از کمربند ایمنی در اتومبیل و کلاه ایمنی هنگام دوچرخه سواری یا استفاده از موتور سیکلت راه‌های آسانی برای حفاظت از ناحیه سر هستند.
افرادی که دچار خونریزی مغزی یا سکته شده اند، به احتمال بیشتری در آینده دچار این وضعیت می‌شوند. تغییر شیوه زندگی می‌تواند به فرد کمک کند تا خطر را پایین بیاورد یا از وقوع رویداد دیگر جلوگیری کند.
افراد مبتلا به فشار خون بالا باید به صورت مداوم مراقب فشار خود باشند. فشار خون بالا علت اصلی سکته مغزی است و در بسیاری از موارد می‌توان از آن جلوگیری کرد.
همچنین اجتناب از سیگار کشیدن مهم است. سیگار کشیدن یک عامل خطر بزرگ برای سکته مغزی است. نیکوتین و دی اکسید کربن موجود در آن باعث آسیب به سیستم قلبی عروقی می‌شوند. زنانی که سیگار می‌کشند و از روش‌های کنترل بارداری استفاده میکنند، خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش می‌دهند.
افراد مبتلا به دیابت باید مطمئن شوند که سطح قند خون خود را کنترل میکنند. بسیاری از افراد مبتلا به دیابت همچنین دارای فشار خون بالا، کلسترول و اضافه وزن هستند که همگی عوامل خطر سکته مغزی می‌باشند.
افراد باید تلاش کنند غذاهایی را مصرف کنند که سلامت قلب و مغز را بهبود می‌بخشد. غذاهایی دارای چربی اشباع، چربی ترانس و کلسترول بالا می‌توانند سطح کلسترول خون را افزایش دهند. رژیم‌های غذایی پر کالری نیز می‌توانند به چاقی منجر شوند. وزن بیش از حد بدن می‌تواند به افزایش فشار خون، دیابت، بیماری‌های قلبی و سکته منجر شود.
یکی از مهم ترین تغییراتی که می‌تواند خطر خونریزی مغزی را کاهش دهد، ورزش است. مردم باید سعی کنند حرکت داشته باشند و فعال بمانند. فعالیت فیزیکی نه تنها به کاهش وزن کمک میکند، بلکه می‌تواند باعث کاهش خطر سکته مغزی شود. حتی ۳۰ دقیقه فعالیت در روز می‌تواند اثر زیادی داشته باشد.
نظرات