مننژیت مغزی ، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مغز و اعصاب است که باعث التهاب و عفونت در غشای مننژ می‌شود. این بیماری اغلب اوقات منشأ ویروسی دارد و بدون نیاز به درمان در طی چند هفته بهبود می‌یابد. اگر منشأ بیماری مننژیت باکتریال باشد، خطرناک بوده و باید سریعا درمان گردد. در صورتی که مننژیت باکتریال به موقع درمان نشود، آسیب‌های مغزی، از دست دادن شنوایی، اختلالات یادگیری و حتی مرگ را به دنبال دارد. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا با انواع بیماری مننژیت، علائم و روش‌های درمان آن آشنا شوید.
انواع بیماری مننژیت
به التهاب و عفونت غشای نرم اطراف مغز و نخاع مننژیت گفته می‌شود. این بیماری دلایل مختلفی دارد که شایع‌ترین آن‌ها ویروسی یا باکتریایی می‌باشد. عفونت قارچی و انگلی نیز از دیگر موارد ابتلا به بیماری مننژیت هستند که در ادامه به معرفی آن‌های میپردازیم.
مننژیت ویروسی: مننژیت با منشأ ویروس معمولا خفیف می‌باشد و نیاز به درمان خاصی ندارد. در اغلب موارد این بیماری در اثر آلوده شدن فرد به ویروس‌هایی با نام آنتروویروس‌ها ایجاد می‌شود که در اواخر فصل تابستان و اوایل پاییز شایع‌تر است. ویروس تبخال، اوریون، ایدز و زونا ویروس‌های دیگر هستند که ممکن است باعث ابتلا به مننژیت ویروسی شوند. مننژیت ویروسی در اغلب موارد خودبخود رفع می‌گردد.
مننژیت باکتریایی: منشأ این مننژیت باکتریایی هستند که از طریق جریان خون خود را به مغز و نخاع می‌رسانند. این باکتری‌ها مستقیما به غشای مغز حمله کرده و باعث ابتلا به بیماری مننژیت می‌شوند. عفونت سینوس‌ها و شکستگی جمجمه از جمله مواردی است که مننژیت باکتریایی را به دنبال دارد. برخی از جراحی‌ها و عفونت‌های ناشی از آن نیز ممکن است باعث ورود باکتری به خون شوند. استرپتوکوکوس نومونیا یکی از شایع‌ترین باکتری‌هایی است که باعث بروز این نوع مننژیت می‌شود. این باکتری مشکلاتی چون عفونت گوش، عفونت سینوس‌ها و سینه‌پهلو را به دنبال دارد. نایسریا مننژیدیس، باکتری دیگری است که باعث عفونت دستگاه تنفسی فوقانی شده و از این طریق خود را به غشای مغز می‌رساند. این باکتری بیماری مننژیت مننگوکوک را ایجاد می‌کند که به شدت مسری است. هر دو نوع عفونت با واکسیناسیون قابل پیشگیری هستند. مننژیت باکتریایی خطرناک‌ترین نوع مننژیت است که اگر به موقع درمان نشود، باعث مرگ بیمار می‌گردد.
مننژیت قارچی: این نوع مننژیت چندان شایع نیست و در مواردی بسیار نادر رخ می‌دهد. منشأ مننژیت قارچی، همان‌طور که از نامش پیداست، نوعی قارچ می‌باشد که بدن را آلوده می‌کند و از طریق خون خود را به نخاع یا مغز می‌رساند. مننژیت کریپتوکوک، شایع‌ترین نوع مننژیت قارچی است که اغلب در افراد دارای سیستم ایمنی پایین رخ می‌دهد.
مننژیت انگلی: انگل‌هایی که در مدفوع، خاک و برخی از حیوانات وجود دارند، باعث این نوع مننژیت می‌شوند. علاوه بر این، خوردن برخی مواد غذایی مانند مرغ، حلزون یا ماهی خام نیز ممکن است باعث ورود انگل‌های خطرناک به بدن شود.
سایر مننژیت‌ها: علاوه بر موارد عنوان شده، موارد دیگری نیز وجود دارند که ممکن است باعث ایجاد بیماری مننژیت شوند. از جمله این موارد می‌توان به بعضی از بیماری‌های التهابی، برخی از انواع سرطان‌ها، مواد شیمیایی و حساسیت به برخی از داروها اشاره کرد.
دلایل ایجاد بیماری مننژیت مغزی
بیماری مننژیت به دلیل ورود ویروس یا باکتری به بدن ایجاد می‌شود، اما چه چیز باعث می‌شود تا این ویروس‌ها به راحتی وارد بدن شده و به مغز و نخاع نفوذ کنند. عواملی که خطر ابتلا به بیماری مننژیت را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- سن: در بررسی این بیماری مشخص شده است که اغلب مننژیت‌های ویروسی در کودکان زیر ۵ سال و مننژیت‌های باکتریایی در افراد زیر ۲۰ سال اتفاق می‌افتد.
- جراحی طحال: افرادی که جراحی داشته و طحال را از بدنشان خارج کرده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری مننژیت قرار دارند.
- زندگی دسته‌جمعی: همان‌طور که در بالا عنوان شد، مننژیت بسته به نوع آن، یک بیماری مسری است و ممکن است افرادی که در یک محیط زندگی می‌کنند را آلوده کند. در نتیجه، زندگی در مکان‌هایی چون خوابگاه‌ها، پادگان‌ها، مدارس شبانه‌روزی و … خطر ابتلا به این بیماری را در افراد افزایش می‌دهد.
- بارداری: مادران باردار به دلیل ضعف سیستم ایمنی بدن، در معرض ابتلا به بیماری مننژیت قرار دارند و باید مراقبت بیشتری از خود داشته باشند. یکی از موارد ابتلای مادران باردار به مننژیت، باکتری لیستریا می‌باشد. عفونت این باکتری خطر سقط جنین، تولد نوزاد مرده و زایمان زودرس را افزایش می‌دهد.
- سیستم ایمنی بدن ضعیف: افرادی که مبتلا به بیماری دیابت، ایدز، الکلیسم و … هستند باید مراقبت بیشتری از خود داشته باشند. این افراد به واسطه بیماری‌شان دچار ضعف سیستم ایمنی بدن هستند و بیشتر در معرض ابتلا به بیماری مننژیت قرار دارند.
- عدم واکسیناسیون: واکسیناسیون به موقع یکی از مهم‌ترین موارد عدم ابتلا به مننژیت می‌باشد. افرادی که واکسیناسیون خود یا کودکانشان را انجام نمی‌دهند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.
علائم بیماری مننژیت مغزی
علائم بیماری مننژیت عبارتند از:
- تب بالا که به صورت ناگهانی رخ می‌دهد.
- فرد بیمار در ناحیه گردن احساس خشکی و سفتی دارد.
- سردرد شدید و مداوم که با تهوع و استفراغ نیز همراه است.
- فرد بیمار دچار گیجی شده و نمی‌تواند تمرکز داشته باشد.
- تشنج یکی از علائم مننژیت ویروسی است.
- فرد نسبت به نور و روشنایی حساسیت پیدا می‌کند.
- خواب‌آلودگی از دیگر علائم بیماری مننژیت است و ممکن است فرد در بیدار شدن از خواب نیز دچار مشکل شود.
- فرد بیمار دچار بی‌اشتهایی شده و احساس تشنگی نمی‌کند.
- راش‌های پوستی که به صورت لکه‌های بنفش رنگ خود را نشان می‌دهد.
دقت داشته باشید که احتمال ابتلا به بیماری مننژیت، خصوصا مننژیت ویروسی، در کودکان زیر ۵ سال بالاتر از بزرگسالان است. بنابراین، اگر در فرزند خود علائمی چون کاهش اشتها، تب بالا، زودرنجی، خواب آلودگی، گریه‌های مداوم، بی‌خوابی و بی‌قراری شدید را مشاهده کردید، حتما سریعا به پزشک مراجعه نمایید. کودکان علاوه بر این موارد، علائم دیگری چون برآمدگی در قسمت نرم بالای سر و خشکی گردن و بدن را نیز از خود نشان می‌دهند.
تشخیص بیماری مننژیت
همان‌طور که در بالا عنوان کردیم، بیماری مننژیت هرچه زودتر درمان شود، خطرات ناشی از آن کاهش می‌یابد. از این رو، بیمار باید در صورت بروز علائم سریعا به پزشک مغز و اعصاب مراجعه نموده و شرایط خود را شرح دهد. پزشک در ابتدا بیمار را معاینه کرده و علائم او را مورد بررسی قرار می‌دهد. سپس آزمایشاتی را برای بیمار تجویز می‌کند که عبارتند از:
آزمایش کشت خون: این آزمایش برای بررسی وجود انواع میکرواورگانیزم‌ها مانند باکتری‌ها، قارچ‌ها، ویروس‌ها و … در خون انجام می‌شود.
تصویربرداری: ام آر‌آی یا سی‌تی‌اسکن یکی از روش‌های تشخیص بیماری مننژیت است که معمولا از سینه یا سینوس‌ها انجام می‌شود. پزشک با مشاهده نتیجه تصویربرداری وجود تورم یا التهاب را در بدن بیمار مورد بررسی قرار می‌دهد.
نمونه‌برداری از مایع مغزی – نخاعی: در نهایت برای تشخیص قطعی مننژیت، پزشک از مایع مغزی – نخاعی بیمار نمونه‌برداری می‌کند تا وجود سلول‌های التهابی، باکتری‌ها، ویروس‌ها و … را مورد بررسی قرار دهد.
درمان بیماری مننژیت
درمان بیماری مننژیت در بزرگسالان و کودکان متفاوت است و به نوع بیماری نیز بستگی دارد.
مننژیت باکتریایی: مننژیت باکتریایی خطرناک‌ترین نوع مننژیت است که اگر سریعا درمان نشود، عوارض بسیاری را به دنبال دارد. در این موارد پزشک پس از تشخیص بیماری در وهله اول آنتی‌بیوتیک درون وریدی را برای بیمار تجویز می‌کند. نوع آنتی‌بیوتیک بستگی به نوع باکتری دارد و ممکن است به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار گیرد. کورتیکواستروئیدها نیز از دیگر داروهایی هستند که برای این نوع مننژیت تجویز می‌شوند.
مننژیت ویروسی: مننژیت ویروسی رایج‌ترین نوع مننژیت است که درمان خاصی ندارد و در اغلب موارد خودبه‌خود پس از دو هفته بهبود می‌یابد. در این موارد پزشک استراحت و مصرف فراوان مایعات را به بیمار توصیه می‌کند و برای کاهش درد و تب نیز داروهای مسکن را تجویز می‌نماید. در صورتی که بیمار در اثر ویروس تبخال به این بیماری مبتلا شده باشد، از داروهای ضد ویروسی برای او استفاده می‌شود.
مننژیت قارچی: برای درمان مننژیت قارچی از داروهای ضد قارچ استفاده می‌شود. با توجه به این‌که مصرف این داروها عوارض جدی برای بیمار دارد، معمولا پزشک تا زمان دریافت نتیجه آزمایش و بررسی دقیق علت بیماری صبر می‌کند و پس از اطمینان دارو را برای بیمار تجویز می‌نماید.
سایر مننژیت‌ها: اگر بیمار به دلیل بیماری‌های خودایمنی یا حساسیت به مواد شیمیایی، مبتلا به مننژیت شده باشد، پزشک از داروهای کورتیزونی برای درمان استفاده می‌نماید. در صورتی که بیمار به دلیل ابتلا به سرطان دچار مننژیت شده باشد، باید از طریق درمان سرطان برای بهبود اقدام نماید.
عوارض جانبی مننژیت مغزی
همان‌طور که پیش‌تر عنوان کردیم، نوع باکتریایی بیماری مننژیت بسیار خطرناک بوده و عوارض جدی را برای بیمار به دنبال دارد. این بیماری در صورتی که به موقع درمان نشود می‌تواند آسیب‌های عصبی جبران‌ناپذیری را به بیمار وارد نماید و حتی باعث مرگ او شود. عوارض جانبی بیماری مننژیت عبارتند از:
- کاهش شنوایی یا از دست دادن کامل آن
- اختلال در صحبت کردن
- مشکلات حافظه و تمرکز
- ایجاد اختلال و ناتوانی در یادگیری
- آسیب‌های مغزی
- ایجاد مشکل در راه رفتن و تعادل بدن
- تشنج
- نارسایی کلیوی
- شوک
- مرگ
پیشگیری از بیماری مننژیت
۱- منشأ بیماری مننژیت، ویروس یا باکتری است که از راه‌های مختلف وارد بدن می‌شود. از این رو، رعایت بهداشت در پیشگیری از ابتلا به این بیماری بسیار مهم است. برای رعایت بهداشت نکات زیر را به یاد داشته باشید:
- همیشه قبل از غذا دست‌های خود را به خوبی بشویید و این کار را به کودکان خود نیز آموزش دهید. شستن دست‌ها پس از خارج شدن از توالت، نکته مهمی است باید حتما به آن توجه داشته باشید.
- برخی از انواع مننژیت‌ها واگیردار هستند و از طریق عطسه و سرفه به افراد دیگر انتقال پیدا می‌کنند. بنابراین مراقب این مسئله باشید و همیشه جلوی دهان و بینی خود را بپوشانید.
- از وسایل شخصی دیگران مانند لیوان، مسواک و … استفاده نکنید.
۲- سیستم ایمنی خود را تقویت کنید. برای انجام این کار هر روز به طور منظم ورزش کنید و رژیم غذایی سالم داشته باشید. خوردن انواع سبزیجات و میوه‌های تازه در تقویت سیستم ایمنی بدن بسیار موثر است. استراحت و خواب کافی داشته باشید و مصرف غلات کامل را در رژیم غذایی خود فراموش نکنید.
۳- خانم‌های باردار باید مراقبت بیشتری از خود داشته باشند و از خودن مواد غذایی آلوده و غیربهداشتی خودداری نمایند. پخت کامل گوشت یکی از مهم‌ترین مواردی است که در طول دوره بارداری باید به آن توجه داشته باشید. پخت کامل گوشت در حرارت مناسب باعث از بین رفتن باکتری‌های آن شده و خطر ابتلا به مننژیت را کاهش می‌دهد. از خوردن شیر غیر بهداشتی و پنیرهای محلی در این دوران خودداری نمایید.
۴- برخی از انواع مننژیت‌ها با واکسیناسیون قابل پیشگیری هستند. این واکسن‌ها عبارتند از:
- واکسن کونژوگه پنوموکوکی (PCV13): کودکان زیر دو سال باید در زمان‌های مشخص شده واکسیناسیون خود را انجام دهند که یکی از آن‌ها واکسن PCV13 می‌باشد. علاوه بر این، واکسن PCV13 به کودکان بین ۲ تا ۵ سال که دارای بیماری‌های مزمن قلبی، ریوی یا سرطان هستند نیز توصیه می‌گردد.
- واکسن آنفلوانزا نوع B (Haemophilus): این نوع واکسن به کودکان ۲ ماهه و بزرگسالانی که دارای بیماری‌هایی چون ایدز و کم‌خونی سلول‌های داسی هستند، توصیه می‌شود. افرادی که طحال ندارند نیز می‌توانند با این واکسن از ابتلا به بیماری مننژیت پیشگیری نمایند.
- واکسن پلی ساکارید پنوموکوکی (PPSV23): دریافت این واکسن به افرادی که طحال خود را جراحی کرده‌اند، افراد بالای ۶۵ سال، افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و افرادی که به بیماری‌های قلبی، دیابت یا کم‌خونی سلول داسی مبتلا هستند، توصیه می‌شود.
نظرات
سلام من وقتی که بچه بودم مننژیت گرفتم بعدش همیشه عادت داشتم قوز را برم یعنی شده تغییرش بدم یا با ورزش فرم بدنم بهتر بشه یعنی ممکنه به مننژیت ربط داشته باشه
سلام شوهر من عصبی هست گردنش خشک میشه هی میشکنه به نور تحمل نداره آیا منژیت داره؟