سرطان، امروزه به یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها تبدیل شده و افراد زیادی را درگیر خود کرده است. این بیماری در انواع مختلف دیده می‌شود و بخش‌های گوناگونی از بدن را مورد حمله قرار می‌دهد. سرطان روده، کبد، ریه، مثانه، پروستات، سینه، رحم و سرطان خون، از جمله شایع‌ترین سرطان‌ها هستند که افراد بسیاری را در سراسر دنیا مبتلا می‌کنند. یکی از انواع سرطان‌ها که شاید نام آن را کمتر شنیده باشید، سرطان مغز است.
سرطان مغز به علت رشد غیرطبیعی سلول‌های مغز ایجاد می‌شود و به مرور تشکیل توده‌هایی را در مغز می‌دهد که به آن تومور مغزی گفته می‌شود. این نوع سرطان به نسبت انواع دیگر این بیماری، کمتر اتفاق می‌افتد. در این بخش با سرطان مغز، علت ابتلا، علائم بیماری و روش‌های درمانی آن بیشتر آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید.
انواع سرطان مغز
سرطان مغز به دو صورت شکل می‌گیرد. نوع اول آن، که در بخش مغز ایجاد شده و سلول‌های مغزی را درگیر خود می‌کند و نوع دوم که از دیگر بخش‌های بدن به مغز سرایت می‌کند. نوع دوم سرطان مغز رایج‌تر بوده و سرطان متاستاتیک مغز نامیده می‌شود.
تومورهای مغزی با توجه به آسیبی که به بخش‌های مختلف مغز وارد می‌کنند، انواع متعددی دارند و از لحاظ سرعت رشد نیز درجه‌بندی می‌شوند. در این بخش به معرفی انواع تومور مغزی و درجات مختلف آن می‌پردازیم.
تومورهای اولیه: تومورهای اولیه یا حقیقی، از بافت نورواپیتلیال تشکیل می‌شوند و نقطه‌ای از مغز را درگیر می‌کنند. این نوع تومورها با توجه به بخشی که بر روی آن تاثیر می‌گذارند، نامگذاری می‌شوند. گلیوما، مننژیوما، آدنومای هیپوفیز، شوآنوما، تومورهای غلاف عصبی و تومور سلول‌های بنیادی، نمونه‌ای از انواع تومورهای اولیه مغز هستند. به عنوان مثال تومور آدنومای هیپوفیز، بخش غده هیپوفیز و تولید هورمونهای این غده را تحت تاثیر قرار می‌دهد و مننژیوما به بخش مننژ مغز حمله می‌کند.
تومورهای ثانویه: تومورهای ثانویه یا تومورهای متاستاتیک، تومورهایی هستند که در دیگر نواحی بدن تشکیل شده و از طریق سیستم لنفاوی یا جریان خون به مغز می‌رسند. احتمال انتقال این تومورها در سرطان‌های کواون، سینه، کلیه، ریه و ملانوما بیشتر از دیگر انواع سرطان است.
بیشتر بخوانید :
متاستاز سرطان ریه به مغز
متاستاز سرطان سینه به مغز
علاوه بر این، با توجه به مرحله پیشرفت و گسترش سرطان و میزان رشد سلول‌ها، ۴ درجه سرطان وجود دارد که از ۰ تا ۴ طبقه‌بندی می‌شوند. سرطان درجه ۴ نشان‌دهنده گسترش این بیماری به دیگر قسمت‌های بدن بوده و بدخیم‌ترین نوع آن می‌باشد.
سرطان درجه یک: این مرحله خوش‌خیم‌ترین مرحله سرطان مغز است. در این جا سلول‌های سرطانی بافتی شبیه به بافت طبیعی مغز داشته و به آرامی رشد می‌کنند.
سرطان درجه دو: این مرحله از سرطان بدخیم‌تر از مرحله یک است. در این‌جا بافت سلول‌ها کمی متفاوت‌ترشده و با سرعت بالاتری نسبت به مرحله اول، رشد می‌کنند.
سرطان درجه سه: در این مرحله بافت سلول‌های سرطانی کاملا متفاوت از بافت طبیعی بوده و ظاهری غیر طبیعی دارند. این سلول‌ها به صورت مداوم در حال رشد هستند.
سرطان درجه چهار: نوع چهارم بدخیم‌ترین نوع سرطان است که در آن سلول‌ها غیرطبیعی بوده و به سرعت در حال رشد هستند.
دلایل ایجاد سرطان مغز
سرطان مغز نیز مانند سرطان دیگر نقاط بدن، دلیل مشخصی ندارد و همچنان ناشناخته مانده است، اما دانشمندان فاکتورها و عواملی را معرفی کرده‌اند که تا حدی در ابتلا سرطان مغز نقش داشته و احتمال ایجاد تومور مغزی را در افراد افزایش می‌دهد. این عوامل عبارتند از:
سن: یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان مغز را افزایش دهد، سن است. تحقیقات انجامشده در این زمینه نشان می‌دهد که افرادی که بالای ۶۵ سال سن دارند، بیشتر درگیر این بیماری می‌شوند. نکته‌ای دیگری که وجود دارد این است که حتی نوع سلول و محل درگیری مغز با تومور، با سن در ارتباط است. برای مثال سرطان نوع مننژیوما اغلب در افراد بالای ۵۰ سال رخ می‌دهد و سرطان نوع مدولوبلاستوما در بزرگ‌سالان کمتر اتفاق می‌افتد.
عوامل زیست محیطی: افرادی که در معرض مواد شیمیایی و سموم هستند، بیشتر از عموم مردم به سرطان مبتلا می‌شوند. از جمله این مواد مضر می‌توان به انواع آفت‌کش‌ها، کودها، علف‌کش‌ها و … اشاره کرد. شیمی‌دان‌ها و افرادی که در پالایشگاه‌های نفت کار می‌کنند و با انواع سوخت مانند بنزین در ارتباط هستند نیز بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
عوامل ژنتیکی: طبق بررسی‌های انجامشده، افرادی که در خانواده خود فرد مبتلا به تومور مغزی داشته‌اند یا سابقه خانوادگی سندرم‌های ژنتیکی را دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
اشعه ماورای بنفش: انجام کارهایی مانند رادیوتراپی که فرد را در معرض اشعه ماورای بنفش قرار می‌دهد، خصوصا در سنین پایین، بسیار خطرناک بوده و خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش می‌دهد.
روش زندگی نادرست: یکی از اصلی‌ترین دلایل ابتلا به سرطان، وجود سلول‌های ضعیف در بدن است. سلول‌های سرطانی به سلول‌های ضعیف حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برند. سپس خودشان جایگزین سلول‌های بدن می‌شوند. برای این که بدن قوی داشته باشید، باید روش زندگی و تغذیه خود را تغییر دهید. خوردن غذاهای سالم، دوری از فشارهای جسمی و روحی، فعالیت‌های ورزشی و … باعث قوی ماندن بدن و مقابله با حملات سلول‌های سرطانی می‌گردد.
علائم و نشانه‌ها
سرطان، علامت و نشانه خاصی ندارد که بیمار را متوجه بروز تومور در مغز کند. بسیاری از علائمی که بیمار مشاهده می‌کند با نشانههای دیگر بیماری‌ها یکی است و بدون انجام آزمایشات خاص، قابل تشخیص نیست. علاوه بر این، ممکن است بیمار در مراحل اولیه علامت خاصی را مشاهده نکند و متوجه بیماری نشود. در این صورت، با توجه به این که هیچ درمانی انجام نمی‌شود، بیماری به سرعت رشد کرده و تومور بزرگ‌تر می‌شود. نشانههای عمومی تومور مغزی که اغلب بیماران با آن مواجه هستند، عبارتند از:
سردرد: سردرد یکی از شایع‌ترین علائم این بیماری است که معمولا از درد کم شروع شده و به تدریج شدیدتر می‌شود. سردرد ناشی از تومور مغزی با سردردهای قبلی متفاوت است و معمولا دچار تغییرات قابل توجهی است. این نوع سردرد اغلب در صبح و پس از بیدار شدن از خواب اتفاق می‌افتد. ذکر این نکته حائز اهمیت است که سردرد ممکن است در مراحل اولیه بیماری خود را نشان ندهد و در مراحل پیشرفته‌تر ظاهر شود.
تشنج: یکی از علائم تومور مغزی، تشنج است. این نشانه در افرادی که از قبل دچار تشنج بوده‌اند، بیشتر دیده می‌شود.
حالت تهوع: تهوع و استفراغ یکی دیگر از علائم ابتلا به تومور مغزی است که در اغلب بیماران دیده می‌شود. در این حالت، تهوع بسیار شدید بوده و بدون دلیل اتفاق می‌افتد.
اختلالات بینایی: تومور مغزی بر روی بینایی نیز تاثیر گذاشته و مشکلاتی مانند دوبینی، تاری دید، حساسیت بیش از اندازه به نور و … را در فرد مبتلا، ایجاد می‌کند. این اختلال تا حدی است که ممکن است فرد بیمار حتی در هنگام راه رفتن، به دیوار یا اشیای موجود در محیط برخورد نماید.
ضعف در بدن و ایجاد مشکلات تعادلی: یکی دیگر از مشکلاتی که ممکن است فرد بیمار با آن مواجه شود، تعادل در راه رفتن، تغییرات در یک سمت از بدن یا ضعف در یکی از اندام‌ها می‌باشد. در این حالت فرد ممکن است نتواند حتی دکمه پیراهن خود را ببندد یا در برداشتن اشیا ناتوان می‌شود.
بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن بخش‌های مختلف بدن: بیمار در بخش‌های مختلف بدن خود، خصوصا در ناحیه دست و پا، احساس سوزن سوزن شدن دارد. گاهی اوقات نیز حس لامسه کاهش یافته و اندام‌های بدن بی‌حس می‌شود.
سرگیجه: سرگیجه از دیگر علائم ابتلا به تومور مغزی است که باعث ایجاد اختلال در راه رفتن و عدم تعادل فرد بیمار می‌شود.
مشکلات گفتاری و شنوایی: فرد بیمار ممکن است دچار تغییراتی در گفتار، ناتوانی در تکلم و اختلالات صدا شود. اختلال در عملکرد گوش نیز یکی دیگر از نشانه‌ها و علائم بیماری سرطان مغز است.
تغییرات رفتاری و وضعیت روانی: فردی که مبتلا به تومور مغزی شده است، تغییراتی را در رفتار و شخصیت خود نشان می‌دهد. به عنوان مثال ممکن است فرد دچار اختلال در حافظه شود و مسیر همیشگی خود را گم کند. این تغییرات در شخصیت فرد نیز ایجاد می‌شود و او را از فردی مهربان و آرام به فردی عصبی و پرخاشگر تبدیل می‌کند.
به این علائم می‌توان مواردی چون سردرگمی و گیجی، کاهش توانایی ذهنی، خواب آلودگی، خستگی، توهم و … را نیز اضافه کرد. در صورتی که هریک از علائم بالا را دیدید حتما باید به پزشک مراجعه کرده و با معاینه و انجام آزمایشات موردنیاز از سلامتی خود مطمئن شوید.
روش‌های درمانی سرطان مغز
روش‌های متعددی برای درمان سرطان مغز وجود دارد که با توجه به نوع و شدت آن متفاوت است. در برخی موارد سن افراد و همچنین سابقه پزشکی او نیز برای درمان در نظر گرفته می‌شود. به عنوان مثال در سرطان مغر ثانویه درمان از ناحیه‌ای که تومور از آن‌جا رشد کرده است، شروع می‌شود و پزشک سعی می‌کند ابتدا تومور ناحیه موردنظر را ریشه‌کن نماید. درمان‌هایی که به طور معمول استفاده می‌شوند عبارتند از:
عمل جراحی
اولین و رایج‌ترین روش برای درمان تومورهای مغزی، جراحی است. در این حالت پزشک تمام یا قسمتی از تومور را از مغز بیمار خارج می‌کند. البته این در صورتی است که تومور در ناحیه حساسی قرار نداشته باشد و برداشتن آن مشکلی را ایجاد نکند. جراحی تومور مغزی با توجه به حساسیت این موضوع باید توسط بهترین جراح تومور مغزی انجام پذیرد.
شیمی درمانی
شیمی‌درمانی یکی از روش‌های درمانی است که به کوچک‌تر کردن یا از بین بردن سلول‌های سرطانی کمک می‌کند. گاهی اوقات لازم است پزشک این کار را انجام دهد تا بتواند عمل جراحی موفق‌تری داشته باشد و نتیجه بهتری بگیرد. شیمی‌درمانی به صورت تزریق در ورید یا خوراکی تجویز می‌شود.
پرتودرمانی
در این روش از امواج قوی، مانند پرتوهای ایکس، برای مبارزه با سلول‌های سرطانی و از بین بردن آن‌ها استفاده می‌شود. این مرحله معمولا پس از شیمی‌درمانی و برای سلول‌هایی انجام می‌شود که به سختی از بین می‌روند. در برخی از مواقع نیز ممکن است پزشک دو روش را در کنار هم تجویز کند تا نتیجه بهتری بگیرد.
درمان دارویی
از دیگر روش‌هایی که برای مبارزه با سلول‌های سرطانی انجام می‌شود، درمان دارویی است. داروهایی که در این حالت تجویز می‌شوند، سلول‌های سرطانی را مورد هدف قرار داده و با اختلالاتی که در تقسیمات سلولی ایجاد می‌کنند باعث مرگ آن‌ها می‌شوند. این روش معمولا زمانی انجام می‌شود که فرد بیمار درمان‌های قبلی را انجام داده و دوباره با عود بیماری روبرو شده است.
داروهای آزمایشی: برخی از داروها هستند که برای درمان سرطان تولید شده و همچنان در مرحله آزمایش قرار دارند. زمانی که سرطان در مرحله پیشرفته‌ای قرار گرفته و به درمان‌های عنوان شده پاسخی نمی‌دهد، داروهای آزمایشی با رضایت کامل بیمار برای وی تجویز می‌گردد. این داروها و آزمایشات تا حدی موثر هستند، اما هیچ تضمینی برای بهبود بیمار و رهایی از سرطان وجود ندارد. در واقع تنها یک نقطه امید در اوج ناامیدی از درمان محسوب می‌شود.
توانبخشی
ممکن است سرطان به بخشی از مغز بیمار آسیب وارد کند و باعث اختلالاتی در گفتار، حرکت و عملکردهای طبیعی وی شود. در این حالت، فرد پس از بهبود و رهایی از تومور مغزی، باید تحت درمان‌های توانبخشی قرار گیرد تا به حالت عادی بازگردد. این درمان‌ها شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و … می‌باشند.
درمان‌های دیگر
گاهی اوقات لازم است فرد در کنار درمان‌های اصلی خود، روش‌های درمانی و مراقبت‌های دیگری را نیز انجام دهد تا زودتر نتیجه بگیرد. ممکن است پزشک رژیم غذایی خاصی را برای بیمار در نظر بگیرد و او را به خوردن غذاهایی سالم و مغذی تشویق کند. ترک غذاهای ناسالم و تغییر در سبک زندگی از دیگر مواردی است که معمولا در این دوران توصیه می‌گردد.
گیاهان دارویی: گیاهان دارویی از جمله مواردی هستند که از گذشته تا کنون مورد توجه قرار داشته و در درمان برخی از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. در صورتی که فرد بخواهد از گیاهان دارویی برای بهبود بیماری و تسکین درد کمک بگیرد، حتما باید در این مورد با پزشک خود مشورت نماید. برخی از گیاهان ممکن است با داروهای شیمیایی تداخل داشته و روند درمانی را دچار مشکل کنند.
درمان‌های مکمل: در کنار درمان‌هایی که با تجویز پزشک انجام می‌شود، می توان درمان‌های دیگری چون طب سوزنی، هیپنوتیزم، مدیتیشن، موسیقی درمانی و … را نیز امتحان کرد. انجام این فعالیت‌ها هیچ تضمینی برای بهبود نیست، اما می‌تواند در روحیه بیمار تاثیر گذاشته و مقاومت او را در مقابل بیماری بیشتر کند.
در پایان این مقاله باید بگوییم بسیاری از افراد هستند که در مراحل اولیه این بیماری متوجه ابتلا به آن شده و با مراجعه به پزشک، انجام درمان‌ها و حفظ روحیه خود، بهبود می‌یابند و گاهی اوقات نیز به درمان پاسخی نشان نداده و متاسفانه با پیشرفت بیماری روبرو می‌شوند. مشکل این‌جاست که هیچ راه پیشگیری برای عدم ابتلا به انواع سرطان از جمله سرطان مغز، وجود ندارد تا بتوان از آن دور ماند. تنها کاری که می‌توانید بکنید این است که سبک زندگی خود را تغییر دهید. از استرس و نگرانی دور بمانید، غذاهای سالم و مغذی را در رژیم غذایی‌تان بگنجانید و تا جایی که امکان دارد از مصرف مواد شیمیایی و سمی اجتناب کنید.
نظرات