سرطان ریه به راحتی به سایر نقاط بدن متاستاز میدهد و پخش میشود. در حقیقت دو سوم از بیماران مبتلا به این عارضه در مراحل آخر بیماری شناسایی میشوند که سرطان به سایر نقاط بدن انتشار یافته است. یکی از نواحی مورد علاقه سلول‌های سرطانی ریه برای انتشار، مغز است. تومورهای ثانویه از انواع شایع تومورهای مغزی هستند که بسیاری از آن ها از ریه منتشر شده و علائمی مشابه با تومورهای اولیه دارند. تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید تا اطلاعات کافی درباره متاستاز سرطان ریه به مغز کسب نمایید.
سرطان میتواند به یک قسمت یا چند قسمت از مغز متاستاز دهد و میتواند مایع مغزی نخاعی، قشر خارجی مغز و نخاع، و عنکبوتیه نرم شامه را درگیر کند. به این نوع متاستاز بیماری لپتومننژ (LMD) یا کارسینومای لپتومننژ گفته میشود. از آنجایی که سلول‌های سرطانی (LMD) در مایع مغزی نخاعی شناور هستند میتوانند به راحتی از طریق آن در سراسر سیستم اعصاب مرکزی انتشار یابند.
سرطان ریه را بیشتر بشناسید
سرطان ریه به رشد غیر طبیعی و غیر قابل کنترل سلول‌هایی گفته میشود که در یکی یا هر ریه شروع به تکثیر میکنند این عارضه معمولاً در سلول‌هایی که قسمت داخلی مجاری تنفسی را می‌‌پوشانند، رخ میدهد. این سلول‌های غیر عادی در بافت‌های سالم رشد نمی‌‌کنند اما به سرعت تکثیر میشوند و یک توده سرطانی را به وجود می‌‌آورند. هنگامی که تومور بزرگ میشود بر توانایی ریه برای تامین خون و اکسیژن تأثیر می‌‌گذارد. تومورهایی که در یک نقطه باقی می‌‌مانند و انتشار نمی‌‌یابند تومورهای خوش خیم نام دارند. تومورهای بدخیم که بسیار خطرناک هستند از طریق جریان خون یا مایع لنف به سایر نقاط بدن انتشار می‌یابند. منظور از تومور متاستاتیک مغز این است که تومورهای سرطانی از محل اصلی خود به مغز حرکت میکنند.
چرا سرطان به سرعت به سایر نقاط بدن انتشار می‌یابد؟
از آنجایی که ریه یک بافت سلولی حجیم و بزرگ در بدن است، سلول‌های سرطانی میتوانند به راحتی به سایر نقاط بدن بروند. وظیفه کیسه‌های هوایی ارسال اکسیژن به همه سلول‌های بدن است بنابراین سلول‌های سرطانی این ناحیه میتوانند به راحتی از دیواره کیسه‌های هوایی جدا شده و از طریق جریان خون به سمت سایر اعضای بدن بروند.
سلول‌های سرطانی ریه بیشتر به کجا می‌روند و علت آن چیست؟
هنگامی که سرطان ریه متاستاز میدهد برخی از اعضای خاص بدن را درگیر مینماید زیرا این اعضا سیگنال‌های سلولی خاصی را تولید میکنند که سلول‌های سرطانی را به خود جذب می‌نمایند. سلول‌های سرطانی ریه در سطح خود دارای گیرنده‌هایی هستند که با پروتئین هایی که توسط مغز، استخوان، غدد فوق کلیوی، و کبد تولید میشوند مطابقت دارند. به همین دلیل سلول‌های سرطانی به سمت این نقاط حرکت میکنند و سرطان ریه به این اعضا متاستاز میدهد. گاهی اوقات دانشمندان از این وضعیت تحت عنوان “فرضیه دانه و خاک” یاد میکنند که تومور همان دانه است و گیرنده‌های اعضای فوق نیز خاک محسوب میشوند.
همان طور که ذکر شد، یکی از مناطق شایعی که سلول‌های سرطانی ریه به آن منشر میشوند مغز است. به تومورهای مغزی این چنینی که حاصل از انتشار سرطان از نواحی دیگر بدن مانند ریه به مغز هستند، تومورهای مغزی ثانویه گفته میشود.
تومورهای ثانویه مغز
متاستاز مغز به توده‌هایی گفته میشود که سایر نقاط بدن به این قسمت انتشار یافته‌اند. این تومورها با تومورهای اولیه مغزی در مغز شروع به رشد میکنند تفاوت دارند. سرطان متاستاز دهنده مغز شیوع بسیار بالایی دارد، تحقیقات نشان داده است که سالانه حدود ۱۵۰ هزار تا ۲۰۰ هزار نفر دچار سرطان متاستاز دهنده مغز میشوند این در حالی است که تعداد افرادی که سالانه دچار تومور های مغزی اولیه میشوند ۱۷ هزار نفر است. اخیراً تعداد افرادی که به سرطان متاستاز دهنده مغز مبتلا هستند افزایش یافته است، امروزه روشهای جدیدی برای درمان تومورهای مغزی اولیه معرفی شده است. از آنجایی که طول عمر افراد مبتلا به تومورهای اولیه بیشتر است، تومور زمان بیشتری برای انتشار به مغز دارد. این مسئله باعث شده است که توجه بیشتری به درمان سرطان متاستاز دهنده مغز شود.
علائم تومور مغزی ثانویه منتشر شده از سرطان ریه چیست؟
علائمی که در پی متاستاز مغز ایجاد میشوند به محل تومور بستگی دارند. به عنوان مثال در صورتی که تومور در قسمتی از مغز که وظیفه پردازش سیگنال‌های بینایی را دارد رخ دهد، باعث بروز مشکلات بینایی خواهد شد. اگرچه این علائم در افراد مختلف متفاوت هستند برخی از علائم شایع متاستاز مغز از سرطان ریه عبارتند از:
سردرد : معمولاً اولین علامت متاستاز مغزی است. سردرد به علت فشاری که تومور بر مغز و جمجمه وارد میکند ایجاد میشود. سردردی که به علت متاستاز از سرطان ریه ایجاد شده است به تدریج پیشرفت میکند و بدتر میشود. مصرف داروهای مسکن معمولی نمی‌‌تواند به تسکین آن کمک کند و ممکن است سردرد با تهوع و استفراغ همراه شود. این نوع سردرد در هنگام دراز کشیدن، خم شدن به سمت جلو، یا حرکت ناگهانی مانند شتاب برای رفتن به سرویس بهداشتی بدتر میشود.
تشنج : میتواند به اشکال مختلف از قبیل بی حسی بدن، سوزن سوزن شدن، حرکات غیر قابل کنترل دست و پا، اختلال در تکلم، اختلال لامسه، استشمام بوی غیرعادی، خیرگی چشم و عدم واکنش بدن، یا پرش چشم بروز کند.
تغییر در عملکرد ذهنی، خلق و خو، و شخصیت: ممکن است فرد گوشه گیر شود، در محل کارش بازدهی لازم را نداشته باشد، دچار تغییرات خلق و خو شود، همچنین ممکن است گیجی، ناتوانی در فکر کردن، و بیحالی شود. افسردگی و عصبانیت به ویژه اگر به صورت ناگهانی بروز کنند میتوانند از علائم اولیه تومور مغزی باشند. ممکن است فرد رفتارهای را از خود نشان دهد که قبلاً هرگز آنها را انجام نداده است.
اختلال در تکلم : این مشکل میتواند به صورت ناتوانی در یافتن کلمات، عدم هماهنگی کلمات، ناتوانی در بیان مقصود، یا درک زبان بروز کند.
تغییر در حواس بدن : سرطان متاستاز دهنده مغز میتواند بر قابلیت شنوایی، بینایی، یا بویایی بیمار تاثیر بگذارد و بیمار دچار دوبینی و تاری دید شود.
تغییر در حس لامسه: ممکن است حس لامسه بیمار نسبت به گرما، سرما، فشار، لمس کردن پوست، یا اشیای تیز تغییر کند و بیمار نتواند به خوبی آنها را احساس نمایید.
از دست دادن تعادل و هماهنگی بدن : از دست دادن تعادل میتواند یکی دیگر از علائم تومورهای ثانویه مغزی باشد.
تغییر در ضربان قلب یا تعداد تنفس : این علامت به علت تحت تاثیر قرار گرفتن مغز در پی متاستاز سرطان رخ میدهد.
به علاوه متاستاز سرطان میتواند به صورت زیر به مغز اسیب برساند:
- تهاجم و تخریب بافت مغز
- تحت فشار قرار دادن بافت‌های مجاور
- اشغال کردن فضای درون مغز و تحت فشار قرار دادن جمجمه
- تجمع مایع درون مغز
- انسداد جریان طبیعی مایع مغزی نخاعی در فضای داخلی مغز
- ایجاد خونریزی مغزی
تشخیص سرطان متاستاز دهنده از ریه به مغز
در صورتی که متخصص آنکولوژی به متاستاز سرطان از ریه به مغز مشکوک شود از بیمار سوالات متعددی را در خصوص تغییرات ذهنی، عاطفی، و جسمانی اخیراً تجربه کرده است می‌پرسد. پاسخ این سوالات میتواند به پزشک برای تشخیص متاستاز سرطان ریه به مغز کمک کند و دیدگاه مناسبی را در خصوص محل تشخیص تومور در اختیار پزشک قرار دهد. سایر روشهایی که میتوانند به تشخیص تومورهای ثانویه منتشر شده از سلول‌های سرطانی ریه کمک کنند عبارتند از:
معاینه جسمانی و عکس برداری از مغز
پزشک به معاینه جسمانی بیمار می‌پردازد و درخواست اسکن ام آر آی را برای تشخیص تومور مغزی مینماید. اسکن ام آر آی رایج‌ترین روش برای تایید متاستاز مغزی و تشخیص محل تومور است.
نمونه برداری از بافت مغز
در صورتی که پزشک نتواند بر اساس اسکن ام آر آی به نتیجه برسد درخواست انجام نمونه برداری را میدهد. در این روش بخشی از بافت مشکوک تومور برداشته میشود و مورد آزمایش قرار می‌گیرد. پزشک میتواند با عمل جراحی یا استفاده از یک سوزن کوچک و وسایل هدایت کننده تخصصی اقدام به تهیه نمونه نماید. محل رشد تومور میتواند باعث دشوار شدن فرآیند نمونه برداری شود، اما ممکن است پزشک اصلا انجام نمونه برداری را پیشنهاد نکند.
پانکسیون کمری
روش های مختلفی برای تشخیص بیماری لپتومننژ وجود دارد. در این نوع متاستاز سلول‌های سرطانی به لایه داخلی مغز و نخاع می‌چسبند و در مایع مغزی نخاعی اطراف این ساختارها به حرکت در می‌آیند. پزشک مایع مغزی نخاعی را به لحاظ وجود بیماری لپتومننژ بررسی میکند. برای انجام این روش باید از پونکسیون کمری بهره گرفت. پزشکی یک سوزن کوچک را وارد ناحیه پایین کمر میکند تا مقداری از مایع مغزی نخاعی را از کانال نخاعی تخلیه نماید. سپس این نمونه را به آزمایشگاه ارسال میکند تا به لحاظ وجود سلول‌های سرطانی بررسی شود. ممکن است پزشک درخواست دهد که این تست سه بار تکرار شود تا بتواند به تشخیص قطعی درباره سلول‌های سرطانی برسد.
روش های درمان متاستاز سرطان ریه به مغز
روشهای درمان متاستاز سرطان از ریه به مغز به کمک یک تیم تخصصی متشکل از متخصص آنکولوژی، جراح عصب، متخصص رادیولوژی، متخصص پرتو درمانی آنکولوژی، و پزشکی که در زمینه تومور های اولیه که به مغز متاستاز می‌دهند تخصص دارد، انجام میشود. این گروه به ارزیابی متاستاز سرطان از ریه به مغز می‌‌پردازند و بر اساس شرایط بیمار بهترین برنامه درمانی را برای او طراحی میکنند.
عمل جراحی تومور متاستاز دهنده از ریه به مغز
عمل جراحی تومور متاستاز دهنده به مغز بر اساس تعداد، اندازه، محل تومور، علائمی که دردی سرطان متاستاز شده مغزی ایجاد شده است، انجام میشود. در اکثر موارد عمل جراحی برای تومورهای متاستاز دهنده بزرگ و مجزا انجام می‌گردد. موفقیت این جراحی نیز همانند سایر عمل‌های جراحی به میزان تخصص و تجربه جراح و تجهیزات تخصصی پزشکی بستگی دارد. این مسئله در خصوص جراحی تومور متاستاز شده اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا تخلیه تومور تا حد امکان ضمن حفظ عملکرد مغز بسیار حائز اهمیت است. حتی در مواردی که امکان تخلیه کامل تومور وجود نداشته باشد جراح میتواند به انجام موارد زیر بپردازد:
- اندازه تومور را کاهش دهد
- به تسکین علائم بیمار بپردازد.
- به پزشکان در خصوص سایر روش های درمانی مورد نیاز کمک کند.
کرانیوتومی رایج‌ترین روش برای جراحی تومورهای مغزی است، که در این روش بخشی از جمجمه برداشته میشود تا پزشک بتواند مغز را مشاهده کند سپس به تخلیه تومور بپردازد. پزشک میتواند برخی از تومورها را با کمترین آسیب یا بدون آسیب رساندن به مغز تخلیه کند. اما گاهی اوقات تومور در محلی رشد میکند که تخلیه آن بدون آسیب رساندن به سایر قسمت‌های مغز غیر ممکن یا دشوار است. در این حالت پزشک بر سایر روشهای درمانی تکیه میکند.
پرتو درمانی یا رادیوتراپی
پرتو درمانی میتواند از رشد تومور پیشگیری کند یا روند رشد آن را کنترل نماید. ممکن است پزشک انجام پرتو درمانی را به عنوان روش جایگزین برای جراحی یا به همراه سایر روشهای درمانی پیشنهاد نماید. تکنیک‌های نوین پرتو درمانی و مهارت پزشک باعث شده است امکان هدف قرار دادن تومورهای مغزی وجود داشته باشد و بتوان با کاهش میزان آسیب دیدگی سلول‌های سالم به تخریب تومورهای سرطانی پرداخت. برخی از پبشرفته‌ترین روشهای پرتو درمانی عبارتند از:
رادیو سرجری استریوتاکتیک گاما نایف: واقعاً یک روش جراحی نیست بلکه در این روش پرتوهای پر قدرت و پر انرژی از زوایای مختلف به موضوع مورد نظر ارسال میشوند. این روش به پزشک کمک میکند با کاهش میزان آسیب دیدگی بافت‌های اطراف مغز به درمان سرطان متاستاز شده به مغز بپردازد.
پرتو درمانی متمرکز: به طور مستقیم تومورها و نواحی اطراف را هدف قرار میدهد.
پرتو درمانی کل مغز: در مواردی که چندین تومور در مغز وجود داشته باشد پیشنهاد میشود.
پرتو درمانی با شدت مدوله شده (IMRI): شکل پرتوها را با شکل تومورهای مغزی مطابقت میدهد و از ارسال پرتوها به سایر نقاط مغز پیشگیری میکند. گاهی اوقات پرتو درمانی یک روش عالی برای درمان سرطان متاستاز شده از ریه به مغز است اما در همه موارد عمومیت ندارد.
درمان دارویی شیمی درمانی
قبل از شیمی درمانی به عنوان اولین روش برای درمان تومورهای متاستاز شده به مغز استفاده نمی‌شد این مسئله به مانع مغز- خون، غشایی که جریان خون را از مغز تفکیک میکند، مربوط است. این مانع باعث شده است که انتشار برخی از پاتوژن‌ها مانند ویروس و باکتری به مغز محدود شود در نتیجه این غشا از ورود برخی از داروها از قبیل داروهای شیمی درمانی به مغز پیشگیری میکند.
در برخی موارد می‌‌توان از شیمی درمانی برای درمان بیماری لپتومننژ استفاده کرد. برای انجام شیمی درمانی مغز، پزشک باید یک حفره کوچک را در مغز ایجاد کند و یک کاتتر مخصوص که مخزن اومایا یا نام دارد را وارد مغز نماید. این روش که شیمی درمانی داخل شامه‌ای نام دارد میتواند فقط چندین میلیمتر به درون لپتومننژ نفوذ کند بنابراین در صورتی که اندازه تومور بزرگ باشد پزشک سعی میکند ابتدا به کمک پرتو درمانی به کوچک کردن آن بپردازد.
گرما درمانی بینابینی القا شده توسط لیزر
گرما درمانی بینابینی القا شده توسط لیزر (LITT) با وارد کردن کاوشگر لیزر به درون تومور روش انتقال گرما و بالا بردن دمای آن به منظور تخریب تومور انجام میشود. این روش از تهاجم کمتری برخوردار است و فقط باید یک برش کوچک روی سر بیمار ایجاد شود. گرما درمانی بینابینی القا شده توسط لیزر یک روش جایگزین برای عمل جراحی و تخلیه تومورهایی است که به مغز متاستاز داده‌اند و به علت محل تشکیل آنها پزشک قادر به جراحی نیست. اکثر بیمارانی که در این روش تحت درمان قرار می‌گیرند روز بعد به منزل بر می‌گردند و میتوانند به سرعت فعالیت های روزمره خود را شروع کنند.
نظرات
عالی بود تشکر
با آرزوی سلامتی برای همه بیماران