شایعترین نوع از انواع سردرد ، با نام تنشی شناخته میشود و دومین نوع سردرد شایع نیز به میگرن اختصاص دارد. چیزی که اکثر افراد بهعنوان سردرد عادی خفیف تلقی میکنند، معمولاً سردرد تنشی و یا ترکیبی از سردرد تنشی و میگرن میباشد.
همه سردردها نشانه بیماری نیستند!
سردرد عارضهی شایعی است ولی معمولاً نشان دهندهی وجود بیماری خاصی نیست. اما در برخی موارد نیز میتوانند علامتی از یک بیماری جدی مانند تومور مغزی باشند. حتی زمانی که سردردها علت جدی نداشته باشند، میتوانند بسیار دردناک بوده و در زندگی روزمرهی فرد اختلال ایجاد کنند.
انواع سردرد
سردردهای عادی معمولاً نیازی به رسیدگی پزشکی نداشته و علائم آنها عبارتاند از درد فشاری، نوار مانند یا موضعی در سر که معمولاً بالاتر از سطح ابروها احساس میشود. این سردردها به کرات بروز کرده و ممکن است بتوان بروز آنها را پیشبینی کرد. افرادی که این انواع سردردهای خفیف را دارند معمولاً میدانند که چه عواملی سردرد آنها را تحریک کرده و علائم سردرد آنها چیست چراکه الگوی درد در هر بار مشابه خواهد بود.
انواع سردرد های شایع عبارتاند از:
سردردهای تنشی
شایعترین نوع سردرد هستند. این نوع سردرد بیشتر در خانمها بروز میکند. حملات این نوع سردرد ممکن است به صورت دورهای و یا مکرر باشد. علائم این سردرد شامل درد فشارنده ی خفیف تا متوسط بوده که ممکن است در هر دو طرف سر احساس شود. درد معمولاً از ناحیهی گردن و پشت سر به دو طرف سر منتشر میشود.
میگرن
دومین نوع شایع سردرد میباشد. میگرن بسته به اینکه با اختلالات بینایی همراه باشد یا نه به دو دسته طبقه بندی میشود. این اختلال بینایی ۱ تا ۲ ساعت قبل از بروز سردرد ایجاد میشود. میگرنهایی که با اختلال بینایی همراه باشند کلاسیک و میگرنهای بدون اختلال بینایی معمولی نام دارند. میگرن در خانمها نسبت به آقایان شایعتر است. درد ناشی از این عارضه معمولاً در یک طرف سر، به صورت ضربان دار و با شدت ملایم تا متوسط خواهد بود. این سردرد ممکن است با حالت تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صدا همراه باشد.
سردردهای خوشهای
یکی از انواع سردرد ها می باشد که شیوع کمتری داشته و در مردان نسبت به زنان شیوع بیشتری دارد. در سردردهای خوشهای فرد درد شدیدی را معمولاً در یک طرف سر خود و در اطراف چشم یا شقیقه احساس خواهد کرد. قرمز شدن چشمها، ریزش اشک، آبریزش بینی و افتادگی پلک و تورم در طرف دردناک صورت نیز ممکن است دیده شوند. این سردردها به صورت خوشهای و به صورت روزانه یا چند روز یک بار در طی یک دورهی چند هفتهای تا چند ماهه اتفاق می افتند. پس از آن ممکن است به مدت چند سال، فرد خوشهی بعدی سردرد را تجربه نکند.
انواع مختلف سردرد های تنشی
درک شدت سردرد امری ذهنی و درونی است. علاوه بر سردردهای تنشی، میگرن و سردردهای خوشهای، انواع دیگری از سردرد نیز وجود دارند که شیوع بالایی دارند. برخی از این سردردها ملایم بوده در حالی که برخی دیگر شدت بیشتری دارند. ازجمله این سردردها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
سردرد سینوسی : فشار و پر بودن که در جلوی صورت، پیشانی و پشت چشمها احساس میشود توسط التهاب یا عفونت در سینوسها ایجاد شده است.
سردرد ناشی از کافئین : توقف ناگهانی مصرف کافئین میتواند منجر به سردرد شود.
سردرد با منشأ گردنی: این نوع از سردرد شبیه به سردردهای تنشی بوده و توسط اسپاسم و گرفتگی های عضلانی که در گردن ایجاد می شوند بروز پیدا می کند. این عارضه ممکن است ارتباط نزدیکی با بیماری های دیسک های گردن داشته باشد.
سردرد ناشی از استرس : نوع دیگری از سردردهای تنشی است. این نوع از سردرد ممکن است به دلیل وجود هر نوع استرس در فرد ایجاد شود.
سردرد ناشی از ستون فقرات : این سردرد پس از انجام عمل سوراخ کردن ستون فقرات (lumbar puncture) ایجاد میشود. پس از انجام این عمل، ممکن است به هنگام ایستادن مایع مغزی نخاعی از ستون فقرات به خارج نشت کرده و سردرد را تشدید کند.
سردرد ناشی از فعالیت شدید : این نوع سردرد پس از انجام فعالیتهای فیزیکی شدید بروز پیدا میکند. این سردرد ممکن است ترکیبی از یک سردرد تنشی خفیف با کمآبی بدن باشد.
سردرد ناشی از آلرژی : همانند سردرد سینوسی، آلرژن های موجود در هوا، مسیرهای تنفسی بینی و سینوسها را اذیت کرده و منجر به سردرد میشوند.
سردرد صاعقهای : این سردرد به صورت کاملاً ناگهانی شروع شده و معمولاً بهعنوان بدترین سردرد تجربه شده در طول زندگی فرد توصیف میشود. این سردرد ممکن است در اثر خونریزی در داخل یا اطراف مغز ( آنوریسم ) ایجاد شده باشد و بسیار جدی بوده و میتواند کشنده باشد. در صورتی که به بدترین سردرد زندگی خود مبتلا شدهاید و به خصوص در صورتی که این سردرد بهطور ناگهانی شروع شده باشد (مثل برخورد صاعقه با بدن شما)، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
سردردهای تنشی چه علائم دیگری دارند؟
سردرد ممکن است علل مختلفی داشته باشد. درد احساس شده در انواع مختلف سردردها ممکن است از نظر شدت، موقعیت و مدت ماندگاری متفاوت باشد. شاخصهی مهم دیگری که در تعیین نوع سردرد کاربرد دارد نیز نوع درد احساس شده میباشد – درد تیز، مبهم، مداوم، متناوب یا ضربان دار. ممکن است علائم دیگری نیز سردرد را همراهی کنند:
- سرگیجه
- بیحسی یا ضعف
- تغییر در بینایی
- اختلال تعادلی
- درد در چشم، گوش یا صورت
- علائم سرماخوردگی
- تب
- حساسیت نسبت به نور یا صدا
- حالت تهوع و استفراغ
تمامی این عوامل برای تشخیص خطرناک بودن یا نبودن سردرد مهم هستند. در نهایت، علت ایجاد سردرد برای تصمیم گیری در مورد روش درمان آن در نظر گرفته میشود. سردرد ممکن است در هر فرد با هر نژاد و موقعیت اجتماعی و هر سن و جنسیتی بروز پیدا کند.
شایعترین نوع سردرد با نام سردرد تنشی شناخته میشود و دومین نوع شایع سردرد نیز به میگرن تعلق دارد. چیزی که اکثر افراد آن را بهعنوان سردرد ملایم و عادی میشناسند در واقع سردرد تنشی و یا ترکیبی از سردرد تنشی و میگرن میباشد.
چه چیزی سردرد را ایجاد می کند؟
سردرد در اثر آسیب دیدن یا وارد شدن فشار بر روی ساختارهای احساس کنندهی درد در سر ایجاد میشود. ساختارهایی که میتوانند درد را احساس کنند شامل پوست سر، پیشانی، روی سر، عضلات سر و گردن، شریانات و عروق بزرگ در سر، سینوسها و بافتهای احاطه کنندهی مغز میباشند. خود مغز دارای عصبهای حسی نبوده و بنابراین نمیتواند درد را احساس کند. زمانی که ساختارهای ذکر شده دچار اسپاسم، تنش و التهاب شده و یا تحت فشار قرار میگیرند، سردرد ایجاد میشود.
در حال حاضر تحقیقات زیادی در مورد مکانیسم ایجاد انواع مختلفی از سردردها در حال انجام است. علت ایجاد سردردهای تنشی ملایم هنوز به درستی مشخص نشده است. یکی از تئوریهای مطرح شده، از تحت فشار قرار گرفتن عصبهای موجود در سر توسط عضلات سفت شدهی گردن، صورت و پوست سر و همچنین تحت فشار قرار گرفتن شریانات و عروق نزدیک به آنها سخن میگوید.
اتفاقاتی که سردردهای خفیف را ایجاد میکنند ممکن است در بین افراد مختلف تا حد زیادی متفاوت باشند. هر فرد الگوی خاصی برای بروز سردرد دارد. ازجمله محرکهای شایع سردرد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- استرس
- نوسانات هورمونی قبل، در حین و بعد از قاعدگی
- تنشهای عضلانی در پشت و گردن
- خستگی مفرط
- گرسنگی و کمآبی
- برخی از داروها (بسیاری از داروهای مسکن پس از توقف مصرف بعد از یک دورهی طولانی میتوانند سردرد ایجاد کنند)
- توقف مصرف الکل، کافئین و شکر
از جمله دیگر دلایل سردرد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
موارد خطرناک خانگی مثل مسمومیت با کربن مونو اکسید : در صورتی که سردردهای شما بهطور مکرر ایجاد شده و به هنگام صبح شدت بیشتری دارند و یا در صورتی که افراد بیشتری در خانهی شما به سردردهای مشابه مبتلا میشوند ممکن است سطح بالایی از مونو اکسید کربن در فضای خانه وجود داشته باشد. این گاز در اثر استفاده از وسایل گرمایشی نامناسب و یا اجاق گازهای بدون تهویه در محیط خانه تجمع پیدا میکند. در صورتی که به مسمومیت با گاز مونو اکسید کربن مشکوک هستید، خانهی خود را ترک کرده و تا قبل از بررسی سطح این گاز در محیط، به خانه بازنگردید.
سردردهای مربوط به درد چشم و استفراغ : این سردردها نشان دهندهی یک بیماری در چشم به نام آب سیاه میباشند و نیازمند رسیدگی فوری پزشکی هستند در غیر این صورت ممکن است بینایی فرد بهطور دائمی دچار آسیب شود.
سردردهایی که با گرفتگی گردن یا درد، حساسیت به نور، تب و گیجی بروز پیدا میکنند : این نوع از سردردها میتوانند نشان دهندهی مننژیت باشند. این عارضه نیازمند رسیدگی فوری پزشکی است. بیماریهای مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) میتوانند منجر به دندان قروچه و گرفتگیهای عضلاتی در اطراف سر و صورت و درنتیجه منجر به سردرد شوند.
چه زمانی باید برای سردرد به پزشک مراجعه کرد؟
در موارد زیر با پزشک خود تماس گرفته و در مورد سردرد خود با اون مشورت کنید تا روشهایی برای تسکین درد به شما معرفی کند:
- شما به یک بیماری مزمن مبتلا هستید مثل فشار خون بالا، بیماریهای قلبی، حملات قلبی، سکته، دیابت و یا مشکلات مربوط به کبد.
- با استفاده از داروهای بدون نیاز به نسخه بهبودی پیدا نکردید.
- از هر داروی تجویز شده و یا بدون نیاز به نسخه استفاده میکنید.
- تغییری در الگوی سردرد شما ایجاد شده است
- به نوع جدیدی از سردرد مبتلا شدهاید که قبلاً آن را تجربه نکردهاید.
- در صورت و یا چشمهای خود احساس درد میکنید.
با وجود اینکه سردردها بسیار شایع هستند میتوانند نشانهای از وجود یک بیماری بسیار جدی باشند که نیازمند رسیدگی فوری است. در صورت بروز هر یک از علائم زیر، به اورژانس مراجعه کنید:
- درد شدید
- درد با سرعت انتشار بسیار بالا (شروع ناگهانی)
- تغییر در تمرکز و یا توانایی فکر کردن
- تغییر در سطح هوشیاری
- تغییر در تکلم
- ضعف، بیحسی یا اختلال در راه رفتن
- تغییر در بینایی
- سردرد همراه با گرفتگی گردن و یا گردن درد یا احساس درد چشم در اثر نور
- بدترین سردردی که تا به حال تجربه کردهاید
- سردرد همراه با گیجی، سرگیجه و یا افتادن به یک طرف
- سردرد ناشی از یک آسیب یا ضربه به سر
- سردرد همراه با تب (بیشتر از ۳۸ درجه به هنگام اندازه گیری از طریق دهان)
تشخیص سردرد خفیف
زمانی که شما علامت مهمی ندارید، انجام آزمایش برای تشخیص سردرد خفیف ضروری نیست. آزمایش خون معمولاً هیچ وقت مفید نیست چراکه نتایج آن طبیعی خواهند بود مگر اینکه علائم خاصی در فرد وجود داشته باشند. بدون وجود آسیب، انجام عکسبرداری با اشعهی ایکس یا سی تی اسکن لازم نخواهد بود. حتی با وجود آسیب به سر، عکسبرداری با اشعهی ایکس یا انجام اسکنهای مختلف معمولاً لازم نخواهد بود. معاینهی فیزیکی در سردردهای خفیف معمولاً مورد خاصی را نشان نخواهد داد به جز حساس بودن جزئی پوست سر و یا عضلات گردن نسبت به لمس.
رفع سردردهای خفیف
درمان سردردهای خفیف معمولاً با استفاده از داروهای مسکن بدون نسخه انجام میشود. داروهای بسیار مختلفی برای کنترل سردرد ساخته شدهاند. با این حال، بسیاری از روشهای خاص درمان سردرد، بهتر از یک استامینوفن ساده، ایبوپروفن و یا آسپرین نخواهند بود. همچنین کاهش استرس و استراحت کردن نیز میتواند مفید باشد.
عوارض جانبی داروها
داروهای بدون نیاز به نسخه با وجود بیخطر بودن نسبی، همگی با خطرات بالقوهای همراه هستند. استفادهی نا به جا از این داروها ممکن است عوارض خطرناکی را در پی داشته باشد. همیشه قبل از مصرف داروها، بروشور همراه با آن را مطالعه کرده و از دوز مناسب مصرف دارو مطلع شوید.
حتی داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه در صورت عدم استفادهی صحیح و یا استفاده برای برخی از عارضهها (مثل سکته یا خونریزی مغزی) میتوانند خطرناک باشند. ازجمله خطرات بالقوه میتوان به اوردوز، استفادهی بی رویه، اختلالات دارویی با دیگر داروها (به خصوص با رقیق کنندههای خون مثل وارفارین) و اثر سمی بر روی بسیاری از ارگانها (مخصوص کبد) اشاره کرد.
استامینوفن
یک داروی مسکن بیخطر و مؤثر بوده که میتوان آن را بهعنوان اولین خط درمانی سردرد در نظر گرفت.
- با وجود اینکه استامونوفن تداخلات دارویی بسیار کمی دارد، از مصرف آن همراه با الکل و داروهای خوابآور (باربیتورات ها و بنزودیازپاین ها مثل دیازپام) خودداری کنید. افراد مبتلا به بیماریهای کبدی مثل سیروز و هپاتیت و همچنین افرادی که زیاد الکل مصرف میکنند نباید از استامینوفن استفاده کنند مگر اینکه پزشک این دارو را برای آنها تجویز کند.
- در صورتی که استامینوفن به تنهایی مؤثر نباشد، برخی از افراد می گویند که استفاده از کافئین به همراه این دارو میتواند اثر آن را تقویت کند که این روش برای افرادی که با کافئین مشکلی ندارند گزینهی مناسبی خواهد بود.
- نوشیدن یک فنجان قهوهی کافئین دار به همراه داروی مسکن میتواند اثر دارو را تقویت کند. کافئین با افزایش میزان ترشح اسید معده به بدن در جذب سریعتر داروی مسکن کمک میکند.
- مصرف استامینوفن معمولاً برای خانمهای باردار مبتلا به سردرد بیخطر است. در صورتی که در دوران بارداری خود با سردردهای مکرر و ماندگار مبتلا میشوید به پزشک مراجعه کنید.
آسپرین
یکی دیگر از داروهای مسکن است. مهمترین عارضهی جانبی این دارو، مشکلات معده و احتمال بروز خونریزی است. آسپرین نوعی داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) میباشد.
- افراد مبتلا به زخمهای معده و یا افرادی که از رقیق کنندههای خون مثل وارفارین استفاده میکنند نباید آسپرین مصرف کنند.
- استفاده از الکل خطر بروز خونریزی را افزایش میدهد. افرادی که زیاد الکل مصرف میکنند نباید از آسپرین استفاده کنند چراکه خطر بروز خونریزی و زخم معده در آنها وجود دارد.
- افراد بالاتر از ۶۰ سال سن و افراد مبتلا به مشکلات کلیوی نباید از آسپرین استفاده کنند مگر در صورت تجویز پزشک.
- آسپرین بهطور رایج پس از وقوع سکتههای بدون خونریزی برای فرد تجویز میشود و میتواند از وقوع دوبارهی سکته جلوگیری کند.
- استفاده از آسپرین برای سردردهای شدید که علت آنها مشخص نیست ممکن است خطرناک باشد. این سردرد شدید ممکن است در اثر خونریزی ایجاد شده باشد که در این صورت آسپرین خونریزی را تشدید خواهد کرد.
داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی
که با نام NSAID نیز شناخته میشوند شامل ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم میباشند. این داروها معمولاً برای درمان انواع سردرد مورد استفاده قرار میگیرند.
- عوارض جانبی این داروها شبیه به آسپرین بوده و مهم است که آسپرین را همراه با دیگر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مصرف نکنید چراکه عوارض جانبی آنها به صورت تجمیعی خواهند بود – به این معنی که عوارض جانبی داروها بر روی یکدیگر جمع شده و بیشتر از عوارض مصرف یک دارو خواهند شد.
- هشدارهای مربوط به سن، بیماریهای کلیوی، سکته و مشکلات مربوط به الکل علاوه بر آسپرین برای دیگر داروهای NSAID نیز وجود دارند.
برخی از داروهای هومئوپاتیک
داروهای گیاهی و برخی از روشهای درمانی خانگی میتوانند برای تسکین علائم سردرد مفید باشند. با این حال، استفاده از برخی از این روشهای درمانی که توسط سازمان غذا و دارو مورد آزمایش قرار نگرفته و تأیید نشدهاند ممکن است خطرناک بوده و توصیه نمیشود. بدون تأیید سازمان غذا و دارو، هیچ نظارتی بر کیفیت، دوز و محتویات دارو نخواهد بود. این داروها برای تأیید شدن نیازمند شواهدی مبنی بر بیخطر و مؤثر بودن خود هستند.
نظرات