مننژیوم (meningioma) به توموری گفته می‌شود که روی غشاء پوشاننده مغز و نخاع، داخل جمجمه ایجاد می‌شود. در واقع تومور در سه لایه غشاء، موسوم به مننژ تشکیل می‌شود. این تومورها غالباً به آهستگی رشد می‌کند و قریب به ۹۰ درصدشان خوش‌خیم و غیرسرطانی هستند. اکثر موارد مننژیوم مغز را درگیر می‌کند، البته احتمال رشد تومور روی بخش‌هایی از نخاع نیز وجود دارد.
منژیوما غالباً بدون علائم است و به درمان فوری نیاز ندارد. اما رشد مننژیوم خوش‌خیم مشکلات جدی ایجاد می‌کند. مننژیوم شایع‌ترین نوع توموری است که در سیستم عصبی مرکزی شکل می‌گیرد و درصد شیوع آن در زنان بالاتر است. بعضی از موارد مننژیوم در دسته آتیپیک قرار می‌گیرد، این تومورها نه خوش‌خیم و نه بدخیم یا سرطانی‌اند، بااین حال می‌توان آنها را به نوعی بدخیم محسوب کرد.
خوشبختانه تعداد کمی از مننژیوم‌ها سرطانی هستند. مننژیوم سرطانی به سرعت بزرگ می‌شود و در بخش‌های دیگر مغز و حتی فراتر از آن، غالباً در ریه‌ها نیز پخش می‌شود . مننژیوما روی سطح مغز یا نخاع، نه داخل آن رشد می‌کند و فشاری خارجی را به مغز وارد می‌کند. اکثر موارد مننژیوم به دلیل رشد آهسته و پایین بودن احتمال پخش شدن آن خوش‌خیم محسوب می‌شود.
علائمی مانند سردرد و اختلال در کلام می‌تواند نشان دهنده مننژیوم باشد. در این حالت لازم است هر چه زودتر به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرده و مراحل تشخیص و درمان بیماری خود را پیگیری نمایید. دکتر فهیم باغبان ، متخصص باتجربه مغز و اعصاب آماده است تا شما را در تمام مراحل تشخیص، درمان و مراقبت‌های بعد از بیماری همراهی کند. برای رزرو وقت می‌توانید با شماره‌های موجود در سایت تماس حاصل فرمایید.
طبقه بندی بیماری غده مننژیوم مغزی یا مننژیوما
پاتولوژیست‌ها غده مغزی مننژیوم را به سه نوع زیر تقسیم‌بندی می‌کنند:
- درجه یک : خوش‌خیم، رشد این تومورهای بسیار آهسته است. ۷۵ % از موارد مننژیوما از نوع خوش‌خیم است.
- درجه دو : آتیپیک، رشد تومورها معمولاً آهسته است، اما تومور دوباره عود می‌کند.
- درجه سه : آناپلاستیک، مننژیوم بدخیم است و رشد سریع‌تری دارد.
چنانچه مننژیوم عود کند، در ۱۵ % موارد به نوع بالاتری از مننژیوم پیشرفت می‌کند. درصد عود کردن تومورهای درجه دو و درجه سه بیشتر از تومورهای درجه یک است.
علل مننژیوما
علل تشکیل غده مغزی مننژیوم کاملاً شناخته شده نیست، اما پزشکان دو عامل خطر زیر را دخیل می‌دانند:
- قرار گرفتن در معرض تشعشع
- نوروفیبروماتوز نوع ۲، نوعی اختلال ژنتیکی
آسیب‌دیدگی‌های قبلی نیز می‌تواند باعث تشکیل تومور مغزی شود، هرچند در پژوهشی که به تازگی انجام شده، این ارتباط تایید نشده است. مننژیوما گاهی در نقاطی از جمجمه مشاهده می‌شود که قبلاً شکسته است. همچنین مواردی از مننژیوم نیز در نقاطی گزارش شده است که غشاء اطراف آن پیش از این زخم شده است. بعضی پژوهش‌ها موید وجود ارتباط بین مننژیوم و هورمون پروژسترون است. احتمال تشکیل تومور مننژیوم در بانوان میانسال دو برابر بیش از مردان است. اکثر موارد مننژیوما در بازه سنی ۷۰ ـ ۳۰ سال ایجاد می‌شود و این عارضه در کودکان بسیار نادر است
علائم احتمالی مننژیوم
از شایع‌ترین علائم مننژیوم نخاع و مغز می‌توان به سردرد چند هفته‌ای تا چند ماهه، ضعف یا فلج، کاهش میدان دید و مشکلات گفتاری اشاره کرد. چگونگی علائم به محل تشکیل تومور بستگی دارد. در ادامه علائم خاص مننژیوما را به تفکیک محل ایجاد تومور توضیح می‌دهیم.
تحدب مغز
محل : تحدب مغز (Convexity)، روی بخشی از سطح مغز که اندکی برجسته است.
علائم شایع : تشنج، سردرد، ضعف اندام‌ها، اختلال‌های گفتاری، کاهش میدان دید
پارافالسین
محل: پارافالسین (Parafalcine)، تومور در لایه مننژ بین دو نیمکره مغز ایجاد می‌شود.
علائم شایع: تشنج، ضعف پایین‌تنه، سردرد، تغییرات شخصیتی، فراموشی، بی‌احساسی، نشان ندادن احساسات، ناپایداری، رعش
لبه استخوان پروانه‌ای
محل : لبه استخوان پروانه‌ای
علائم شایع : برآمده شدن چشم‌ها، کاهش دید، فلج شدن حرکت چشم، تشنج، مشکلات حافظه، تغییرات شخصیتی و سردرد
فرورفتگی خلفی
محل : فرورفتگی عقب مغز، محل قرارگیری مخچه
علائم شایع : ناپایداری و عدم هماهنگی، هیدروسفالی (افزایش فشار داخل مغز)، تغییر صدا و مشکلات بلع
زاویه بین مخچه و پل مغز
محل : زاویه بین مخچه و پل مغز، در کنار ساقه مغز
علائم شایع : ناشنوایی، ضعف عضلات صورت، سرگیجه، ناپایداری و ناهماهنگی، هیدروسفالی (افزایش فشار داخل مغز)، مشکلات صدا و بلع
شیار بویایی و زین ترکی
محل : شیار بویایی و زین ترکی (فضای استخوانی در محل قرارگیری غده هیپوفیز)
علائم شایع : از بین رفتن حس بویایی (آنوسمی)، تغییرات شخصیتی جزئی، مشکلات جزئی حافظه، سرخوشی، کاهش تمرکز، بی‌اختیاری ادرار، اختلالات دید
تشخیص
تشخیص مننژیوم ستون فقرات و مغز به دلیل آهسته بودن رشد تومور دشوار است. همچنین علائم مننژیوما جزئی است و با علائم عارضه‌های دیگر اشتباه گرفته می‌شود یا به حساب علائم معمول پیری گذاشته می‌شود. اگر پزشک عمومی به وجود غده مغزی مشکوک شود، بیمار را به متخصص مغز و اعصاب ارجاع می‌دهد. متخصص مغز و اعصاب برای تشخیص مننژیوم، معاینات عصبی انجام می‌دهد و از روش‌های تصویربرداری زیر بهره می‌گیرد.
سی تی اسکن
سی تی اسکن نوعی رادیولوژی است که تصاویری از سطح مقطع کل مغز را به دست می‌دهد. گاهی اوقات ماده حاجب و رنگی ید تزریق می‌شود تا تصاویر واضح‌تری به دست آید.
ام آر آی
در این روش تصویربرداری از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای تهیه تصاویری از سطح مقطع ساختارهای داخل مغز استفاده می‌شود. اسکن MRI تصاویری دقیق‌تر و با جزییات بیشتر را از مغز و تومور مننژیوم به دست می‌دهد. در بعضی موارد لازم است که نمونه‌برداری (بیوپسی) از تومور، به منظور تشخیص افتراقی و رد احتمال وجود دیگر انواع تومور یا تایید تشخیص مننژیوم انجام شود.
درمان تومور مغزی مننژیوم
متخصص مغز و اعصاب ضرورت درمان و بهترین روش درمان را با در نظر گرفتن عامل‌های متعددی، مانند بزرگی و محل تومور، علائم، سرعت رشد تومور و سن بیمار تعیین می‌کند. روش‌های مختلف درمان مننژیوم عبارتند از:
تحت نظر داشتن بیمار
سرعت رشد مننژیوما غالباً آهسته است و تومور هر سال فقط یک تا دو میلی‌متر بزرگ می‌شود. گرفتن اسکن MRI سالانه و تحت نظر گرفتن بیمار راهکاری موثر تحت شرایط زیر است:
- کوچک بودن تومور یا خفیف و جزئی بودن علائم، تاثیر نداشتن تومور بر کیفیت زندگی بیمار و تورم بسیار جزئی یا ورم نکردن ناحیه‌های مجاور مغز
- سن بالای بیمار و پیشرفت بسیار آهسته علائم. تشنج‌های ناشی از وجود تومور را می‌توان با مصرف دارو کنترل کرد.
جراحی
جراحی مننژیوم از عمل‌های بسیار ساده تا بسیار پیچیده متغیر است و حتی گاهی لازم است که چند جراح با تخصص‌های مختلف در انجام عمل مشارکت داشته باشند. هدف از جراحی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تایید تشخیص
- برداشتن مقدار کافی از تومور به منظور کاهش فشار یا بدشکلی بافت سالم مغز
- چنانچه برداشتن کل تومور با احتمال بروز عوارض جدی و کاهش دهنده عمر بیمار همراه باشد، بهتر است که بخشی از بافت تومور در مغز باقی بماند. اگر تومور تا سیاهرگ‌های بزرگ تخلیه کننده خون، شریان‌های اصلی سطح مغز پیش رفته باشد یا تومور زیر مغز باشد، شانس این که بتوان تومور را به طور کامل خارج کرد، کاهش و احتمال بروز عوارض افزایش می‌یابد.
اهداف دیگر جراحی تومور عبارت است از:
- حفظ و یا بهبود عملکرد عصبی
- چنانچه ممکن باشد و خطری بیمار را تهدید نکند، تمام تومور برداشته می‌شود تا دوباره رشد نکند.
- تومورهای مننژیومی را، که نزدیک سطح باشد و تا ساختارهای عمقی یا رگ‌های اصلی پیش نرفته باشد، می‌توان بدون بروز مشکل به طور کامل از مغز خارج کرد.
روش‌های جراحی با حداقل تهاجم برای سرطان مننژیوم
روش های جراحی کم تهاجمی برای درمان مننژیوم عبارتند از:
- جراحی آندوسکوپی مننژیوما از راه بینی
- میکروسرجری سوراخ کلید به منظور خارج کردن تومور از راه برش ایجاد شده در ناحیه ابرو
- برداشتن تومور به روش Endoport
پرتو درمانی
اگر جراح نتواند تومور را به طور کامل خارج کند، توصیه می‌کند که پرتو درمانی پس از جراحی انجام شود. هدف از پرتودرمانی تخریب سلول‌های باقیمانده تومور و کاهش احتمال عود مننژیوما است. پرتودرمانی دستگاه بزرگی دارد که پرتوهای انرژی پرتوان را روی سلول‌های تومور می‌تاباند. با بهره‌گیری از پیشرفت‌های به دست آمده در زمینه پرتودرمانی می‌توان دوز بیشتری از تشعشع را به تومور تاباند و از طرفی تشعشع روی بافت‌های سالم را کاهش داد. در ادامه به معرفی روش‌های پرتودرمانی مننژیوم می‌پردازیم.
استریوتاکتیک رادیوسرجری (SRS)
استریوتاکتیک رادیوسرجری نوعی پرتودرمانی است که چند پرتو با انرژی بالا را روی یک نقطه مشخص می‌تاباند. رادیوسرجری برخلاف نامش، نیاز به هیچ گونه برش یا تیغ ندارد و معمولاً به صورت سرپایی، ظرف چند ساعت انجام می‌شود. رادیوسرجری روشی مناسب برای درمان مننژیوم‌هایی است که نمی‌توان آنها را به روش‌های جراحی معمولی از مغز خارج کرد یا این که تومور پس از درمان عود می‌کند.
پرتو درمانی استریوتاکتیک فرکشنال (SRT)
پرتودرمانی استریوتاکتیک فرکشنال تشعشع را در بخش‌های کوچک و به مرور زمان به تومور می‌رساند، برای مثال درمان هر روز، به مدت یک ماه انجام می‌شود. این رویکرد برای تومورهایی کاربرد دارد که برای انجام رادیوسرجری بسیار بزرگ‌اند یا این که تومور در ناحیه‌ای، برای مثال نزدیک عصب‌های بینایی، قرار دارد که نمی‌تواند تشعشع پرتوان رادیوسرجری را تحمل کند.
پرتو درمانی با شدت تعدیل یافته (IMRT)
در روش پرتودرمانی با شدت تعدیل یافته از نرم افزار رایانه‌ای برای تعدیل شدت پرتوهای هدایت شده بر روی تومور استفاده می‌شود. این روش برای تومورهای نزدیک ساختارهای حساس مغز یا مننژیوم‌های با شکل پیچیده مناسب است.
تشعشع پرتو پروتون
در این روش از پروتون‌های رادیواکتیو برای هدف‌گیری دقیق تومور استفاده می‌شود و به این ترتیب آسیب کمتری به بافت‌های اطراف وارد می‌شود.
دارو (شیمی درمانی)
درمان دارویی (شیمی درمانی) به ندرت برای مننژیوم کاربرد دارد، بااین حال اگر جراحی و پرتودرمانی موفقیت‌آمیز نباشد، شیمی درمانی شروع می شود. رویکرد شیمی درمانی استانداردی برای درمان مننژیوما وجود ندارد، البته پژوهشگران در حال مطالعه بر روی رویکردهای هدفمند مولکولی هستند.
سایر روش‌های درمان
هرچند درمان‌های پزشکی جایگزین کمکی به درمان مننژیوم نمی‌کند، اما عوارض جانبی درمان‌ها را کاهش می‌دهد و برای مقابله با استرس و فشار روحی ناشی از مننژیوم به بیمار کمک می‌کند. درمان‌های پزشکی جایگزین مفید برای بیماران دارای تومور مغزی مننژیوم عبارت است از:
- طب سوزنی
- هیپنوتیز
- ماساژ
- مدیتیشن
- موسیقی درمانی
- تمرین‌های آرام‌سازی
درباره مناسب بودن انجام درمان‌های فوق با پزشک معالج خود مشورت کنید.
عوارض درمان
عوارض درمان بیماری مننژیوم با جراحی و رادیوتراپی عبارت است از:
عوارض عمل مننژیوم
چنانچه تومور در محل مناسب قرار داشته باشد، بیش از ۸۵ % موارد مننژیوم را می‌توان با موفقیت به روش جراحی درمان کرد. محل، مقدار توموری که پس از جراحی در مغز باقی می‌ماند و مهارت جراح مغز و اعصاب همگی بر موفقیت عمل اثر می‌گذارند.
عوارض رادیوتراپی
رادیوسرجری استریوتاکتیک رشد تومور مننژیوم را در بیش از ۸۰ % موارد متوقف می‌کند.
مدیریت و پشتیبانی
اضطراب و نگرانی بیمار پس از تشخیص وجود تومور در مغز طبیعی و قابل درک است. این تشخیص زندگی بیمار را زیر و رو می‌کند و وی باید وقت زیادی را به ویزیت‌های متعدد اختصاص دهد و خود را برای جراحی آماده کند. اگر شما نیز با این مشکل روبرو هستید، راهکارهای زیر کمک می‌کند تا این دوران پراضطراب و دشوار را مدیریت کنید.
ایجاد یک شبکه حمایتی و مراقبت از خود
حمایت و پشتیبانی خانواده و دوستان بسیار مفید و ارزشمند است. درباره احساسات و عواطف خود با عزیزانتان صحبت کنید و از کمک مددکاران اجتماعی و روانشناسان بهره بگیرید. اگر حس می‌کنید که نیاز دارید با کسی صحبت کنید، از پزشک معالج خود بخواهید که شما را به یک مشاور معرفی کنند. همچنین برای آرامش گرفتن می‌توانید با افراد مذهبی و متدین صحبت کنید.
با بیماران هم‌درد خود درد و دل کنید، هر بیمار تجربیات منحصر به فردی دارد که به اشتراک گذاشتن آنها سودمند خواهد بود، بنابراین یک گروه آنلاین یا حضوری تشکیل دهید. از پزشک معالج خود یا انجمن تومورهای مغزی درباره وجود گروه حمایتی تومور یا مننژیوم در نزدیکی محل سکونتتان سوال کنید.
سعی کنید سلامت خود را در دوران درمان مننژیوم حفظ کنید و در این مدت کاملاً از خودتان مراقبت کنید. میوه و سبزیجات فراوان میل کنید و اگر پزشک اجازه می‌دهد، هر روز ورزش کنید. به اندازه کافی بخوابید تا سرحال بیدار شوید. با تمرکز کردن بر روی مسائل مهم، تنش و اضطراب زندگی خود را کاهش دهید. درست است که این کارها مننژیوم را درمان نمی‌کند، اما کمک می‌کند تا حس بهتری در دوران نقاهت پس از جراحی داشته باشید یا بهتر بتوانید احساسات خود را در زمان پرتودرمانی کنترل کنید و با قدرت درمان را به پایان برسانید.
نظرات
سلام و وقت بخیر
ممنون از مطالب خوبتون. مشاوره آنلاین برای مننژیوم مغزی با خود دکتر به چه صورتی انجام می شود؟
😍