فشار مغز، که در اصطلاح پزشکی به آن ICP گفته می‌شود، عارضه‌ای است که در آن فرد در نواحی اطراف جمجمه خود احساس فشار می‌کند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که میزان مایعات یا جریان خون در اطراف مغز افزایش یابد که در آن صورت باعث ایجاد آسیب‌های جدی به مغز می‌شود. با توجه به این‌که علائم این بیماری تاحدودی شبیه به علائم تومور مغزی است، فشار مغز با نام تومور مغزی کاذب نیز شناخته می‌شود. در هر حال، فشار مغزی یک عارضه بسیار خطرناک است که اگر به موقع پیگیری نشود می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به مغز وارد کرده و حتی منجر به کما یا مرگ شود. در این مقاله به معرفی این بیماری، علل ایجاد، علائم و درمان‌های آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
فشار مغز چیست؟
فضای داخل جمجمه از ۳ بخش تشکیل شده است که هرکدام از آن‌ها درصد مشخصی دارند:
- بافت مغز که ۸۰ درصد فضای داخل جمجمه را فرا گرفته است.
- خون داخل مغز ۱۰ درصد
- مایع مغزی- نخاعی ۱۰ درصد
این ۳ بخش همیشه در حالت تعادل قرار دارند و کار خود را انجام می‌دهند. زمانی که یکی از این بخش‌ها حجم بیشتری را اشغال کند، به عنوان مثال مایع مغزی- نخاعی یا خون داخل مغز بیشتر از ۱۰ درصد شود، جمجمه گنجایش لازم را نداشته و به بافت مغز و عصب‌ها فشار وارد می‌کند. به این عارضه فشار مغزی می‌گویند.
فشار مغزی بیماری خطرناکی است که باید به موقع درمان گردد. اگر این عارضه سریعا پیگیری نشود، باعث ایجاد بیماری‌ها و مشکلات جدی‌تری می‌گردد که شامل موارد زیر می‌باشد:
- ایجاد آسیب در بافت مغزی، عروق خونی و اعصاب مغز
- بیرون‌زدگی ساقه مغز
- کاهش ترشح هورمون آنتی‌دیورتِیک (ADH) که باعث ایجاد بیماری دیابت بی‌مزه می‌شود.
- ترشح بیش از اندازه هورمون آنتی‌دیورتِیک (ADH) که باعث کاهش حجم ادرار می‌شود.
این بیماری در مراحل پیشرفته‌تر تشنج، سکته مغزی، کما و مرگ را به دنبال دارد.
علائم فشار مغز
در بالا توضیح دادیم که علائم فشار مغز بسیار شبیه به تومور مغزی است. در این حالت فرد با سردردهای شدید روبرو می‌شود که این سردردها اغلب در هنگام صبح و پس از بیدار شدن از خواب رخ می‌دهد. دوبینی و تاری دید از دیگر علائم مشترک بین بیماری‌های سر است. از این رو، قبل از هر اقدامی برای درمان، آزمایشات لازم انجام می‌شود تا عدم وجود تومور یا سکته مغزی اثبات گردد. در این صورت احتمال وجود فشار مغزی وجود دارد که باید مورد بررسی قرار گیرد. از دیگر علائم فشار مغزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تورم بافت مغز
- حالت تهوع و استفراغ که معمولا به صورت جهنده می‌باشد.
- عدم تعادل در راه رفتن
- مشکلات چشمی مانند تاری دید، سیاهی چشم، دوبینی
- وزوز گوش‌ها
- سرگیجه به همراه احساس سبکی در سر
- ایجاد اختلال در حافظه و گیجی در مورد زمان، مکان و افراد
- ایجاد تغییر اندازه مردمک و حساس بودن به نور
- کاهش سطح هوشیاری
- احساس خشکی شدید در گردن
- اختلالات عصبی و رفتاری مانند افسردگی
دلایل ایجاد فشار مغز
همان‌طور که اشاره شده، فشار مغز یک عارضه جدی است که اگر به موقع درمان نشود، منجر به عوارضی چون کاهش سطح هوشیاری، کما یا حتی مرگ می‌شود. البته ذکر این نکته ضروری است که فشار مغز بی‌دلیل رخ نمی‌دهد و معمولا در اثر یک ضربه یا افت فشار خون اتفاق می‌افتد. در این صورت مکانیسم خودتنظیمی مغز دچار اختلال شده و تعادل عناصر داخل جمجمه را به هم می‌ریزد. در صورتی که حجم هرکدام از بخش‌های مغز افزایش یابد، باعث ایجاد فشار در مغز می‌شود. عللی که ممکن است فشار مغز را به دنبال داشته باشند عبارتند از:
تومور مغزی: به رشد غیرطبیعی سلول‌ها که باعث ایجاد توده در بافت مغز می‌شود، تومور می‌گویند. تومورها فضایی را در مغز اشغال کرده و افزایش حجم بافت مغز را به دنبال دارند. این افزایش حجم باعث ایجاد فشار می‌شود.
خونریزی داخل مغز: نوعی خونریزی است که به دلیل پاره شدن عروق مغزی در فضای داخل جمجمه رخ می‌دهد. این بیماری با سکته مغزی متفاوت است و معمولا در اثر ضربه به سر، فشارخون بالا، آنوریسم عروقی و … ایجاد می‌شود.
سکته مغزی: از دیگر دلایل ایجاد فشار بر روی مغز، سکته مغزی است که به دلیل انسداد و پارگی رگ‌های خونی و اختلال در گردش خون ناحیه مغز ایجاد می‌شود.
خونریزی مغزی: خونریزی مغز در واقع نوعی سکته مغزی است که در اثر انسداد شریان‌های ناحیه مغز رخ می‌دهد و باعث ایجاد خونریزی در بافت‌های اطراف می‌شود. خونریزی می‌تواند در داخل مغز رخ دهد یا در فضای بین پوشش مغز و سطح مغز یا داخل بطن‌های مغز اتفاق بیفتد. در هر صورت خون تبدیل به توده شده و بافت مغز را تحت فشار قرار می‌دهد.
پارگی آنوریسم مغزی: در صورتی که جداره رگ ضعیف شود، جریان خون به آن فشار وارد کرده و باعث ایجاد یک برآمدگی بادکنکی شکل و پر از خون می‌شود که به آن آنوریسم مغزی می‌گویند. در صورتی که آنوریسم مغزی پاره شود، خونریزی شکل گرفته و میزان حجم خون مغز افزایش می‌یابد.
خونریزی ناحیه ساب آرکنوئید: آرکنوئید یکی از لایه‌های محافظ مغز است که بین استخوان جمجمه و بافت مغز قرار دارد. خونریزی ناحیه ساب آرکنوئید، تورم و فشار مغز را به دنبال دارد.
آنسفالیت مغزی: آنسفالیت یا التهاب مغز از دیگر مواردی است که باعث افزایش بافت مغز می‌شود که در نهایت فشار درون جمجمه را به دنبال دارد.
هیدروسفالی: افزایش مایع مغزی – نخاعی که باعث تورم مغز و فشار در ناحیه جمجمه می‌شود. (هیدروسفالی)
بیماری مننژیت: مننژیت یک بیماری عفونی است که باعث التهاب بخش مننژ مغز می‌شود. مننژ غشایی است که در اطراف مغز و نخاع وجود دارد و التهاب آن می‌تواند به فشار مغز منجر شود.
تشنج و صرع: بیماری صرع، که باعث ایجاد تشنج‌های مکرر می‌شود، از دیگر علل ابتلا به عارضه فشار مغزی است. علت ایجاد این بیماری ژنتیک یا آسیب‌های مغزی می‌باشد.
مواردی که تا این‌جا عنوان شد، مشکلاتی بسیار جدی برای مغز و سلامتی انسان ایجاد می‌کنند و در صورت مشاهده باید سریعا درمان شوند. علاه بر این، دلایل دیگری چون سرفه و عطسه، استرس، افزایش فشار خون، خم و راست شدن، بلند کردن اجسام سنگین، زور زدن زیاد و عوارض دارویی نیز ممکن است فشار مغز را به دنبال داشته باشند. این موارد چندان جدی نیستند و مشکلی را ایجاد نمی‌کنند، اما بهتر است از آن‌ها پیشگیری شود.
راه‌های درمان
در بخش قبل دلایل ابتلا به فشار مغزی را عنوان کردیم. قبل از این‌که بخواهیم در مورد درمان این عارضه صحبت کنیم، باید ابتدا علت ایجاد آن را تشخیص دهیم. در این مواقع پزشک برای تشخیص علت این عارضه، سوابق پزشکی بیمار را مورد بررسی قرار داده و سوالاتی را از وی می‌پرسد. سپس با انجام معاینات فیزیکی، اندازه‌گیری فشار مایع مغزی- نخاعی، عکس‌برداری، سی‌تی‌اسکن و MRI، علت بیماری را تشخیص داده و برای درمان آن اقدام می‌نماید.
درمان‌های مختلفی برای کاهش فشار مغزی وجود دارد که استفاده از آن‌ها به علت ایجاد آن بستگی دارد. پزشک در ابتدا سعی می‌کند با روش‌هایی فشار مغز را کم کند تا پس از تشخیص درست دلیل ایجاد آن، بتواند درمان قطعی را انجام دهد. درمان‌های موثر در کاهش فشار مغزی شامل موارد زیر می‌باشند:
درمان‌های دارویی فشار مغز
پزشک مغز و اعصاب برای کم کردن تورم و فشار مغز، داروهای مناسب را تجویز می‌کند. داروهایی که در این موارد مورد استفاده قرار می‌گیرد به علت بیماری بستگی دارد که شامل گزینه‌های زیر می‌باشد:
داروهای استروئیدی و کورتئواستروئیدی: تورم یک واکنش طبیعی از طرف سیستم ایمنی بدن است که در مقابل عوامل بیگانه انجام می‌دهد. برای کاهش تورم از داروهای ضدالتهابی استفاده می‌شود که رایج‌ترین آن‌ها دگزامتازون است. این دارو تسکین‌دهنده بوده و باعث کاهش فشار مغزی نیز می‌شود.
داروهای آنتیبیوتیک: آنتیبیوتیکها اثر ضد میکروبی دارند و علاوه بر تسکین درد ناشی از فشار مغز، علائم ایجاد شده را نیز کاهش می‌دهند. آنتیبیوتیکها زمانی تجویز می‌شوند که علت فشار مغز، عفونت تشخیص داده شود یا بیماری مننژیت باعث این عارضه شده باشد.
داروهای ضد تشنج و داروهای کنترل کننده فشار خون نیز از دیگر داروهایی هستند که برای کاهش فشار مغز تجویز می‌شوند.
عمل جراحی
در اغلب موارد پزشک به عنوان درمان قطعی فشار مغز، عمل جراحی را پیشنهاد می‌دهد. نوع عمل بستگی به علت ایجاد فشار مغزی دارد.
شنت‌گذاری: اگر دلیل فشار مغزی هیدروسفالی یا افزایش مایع مغزی- نخاعی باشد، پزشک از روش شنت‌گذاری استفاده کرده و مایع اضافی را از جمجمه خارج می‌کند. در عمل شنت‌گذاری پزشک لوله‌ای را وارد مغز کرده و با استفاده از آن مایع اضافی را به سمت شکم تخلیه می‌کند. تخلیه مایع مغزی- نخاعی باعث کاهش فشار مغزی می‌شود.
برداشتن تومور: یکی از دلایل ایجاد فشار مغزی، رشد غیرطبیعی بافت مغز یا همان تومور مغزی است. در این مواقع پزشک با توجه به خوش‌خیم یا بدخیم بودن تومور و محل قرارگیری آن، اقدام به برداشتن آن می‌کند. در برخی مواقع نیز بنا به تشخیص پزشک، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی انجام می‌شود.
برداشتن بخشی از جمجمه: در مواردی که فرد دچار آنوریسم مغزی یا خونریزی شده است، پزشک بخشی از جمجمه را برداشته و اقدام به خارج کردن آنوریسم و متوقف کردن خونریزی می‌کند. با این کار حجم خونریزی کاهش پیدا کرده و فشار مغز کم می‌شود.
راه‌های پیشگیری از فشار مغز
یکی از سوالاتی که بسیاری از افراد می‌پرسند این است که چگونه می‌توان از فشار مغزی پیشگیری کرد؟ همان‌طور که در بالا عنوان شد، عارضه فشار مغزی در اثر ضربه به سر یا بیماری‌هایی چون مننژیت، تومور مغزی، هیدروسفالی و … ایجاد می‌شود. شاید نتوانید جلوی ابتلا به برخی از بیماری‌ها را بگیرید، اما قطعا می‌توانید با رعایت نکات ایمنی از ضربه خوردن سر و ایجاد خونریزی در مغز جلوگیری کنید. برای انجام این کار حتما در هنگام انجام ورزش‌هایی که احتمال ضربه به سر را دارند، مانند دوچرخه‌سواری، اسب‌سواری یا موتورسواری، حتما کلاه ایمنی به سر داشته باشید.
زمانی که سوار ماشین می‌شوید کمربندی ایمنی خود را ببندید و این کار را برای کودکانی که بر روی صندلی عقب ماشین می‌نشینند نیز انجام دهید. فعالیت‌هایی چون بلند کردن اجسام سنگین، خم و راست شدن، زور زدن و … نیز باعث ایجاد فشار بر روی مغز می‌شوند. تا جایی که می‌توانید از انجام این کارها خودداری کرده و از استرس و اضطراب دوری کنید. رعایت رژیم غذایی، فعالیت‌های ورزشی، ترک کردن سیگار، کنترل همیشگی فشار خون و دیابت نیز از دیگر کارهایی است که برای حفظ سلامتی و پیشگیری از فشار مغزی می‌توانید انجام دهید.
نظرات
سلام من برادرم فشارش بالا بوده روی ۳۳
الانم با گوشی زیاد کار میکنه ولی داره قورص استازولامید میخوره و تحت درمانه
گوشی اثری رو بیماریش نداره؟
سلام از توضیحات خوب شما ممنونم ببخشید دوست من ده سالی بود که سردرد داشت الان رفته دکتر بهش گفتن فشار مغزت رو ۲۵ فقط دارو بهش دادن گفتن تا سه ماه استفاده کن ام ای ار ازش گرفتن گفتن رو مغزت خون هست لطف کنید راهنمایی کنید ممنون
سلام از توضیحات خوب شما ممنونم ببخشید دوست من ده سالی بود که سردرد داشت الان رفته دکتر بهش گفتن فشار مغزت رو ۲۵ فقط دارو بهش دادن گفتن تا سه ماه استفاده کن ام ای ار ازش گرفتن گفتن رو مغزت خون هست لطف کنید راهنمایی کنید ممنون
سلام سردرد شدید ازپشت سرتاپیشانی هست احساس بی حالی خستگی بدخلقی یکسال این سردرد ودارم لطفاً راهنمایی کنید