گلیومای ساقه مغز (brainstem gliomas) معمولا با دسته‌ای از تومورها ارتباط دارد که به آن‌های تومورهای آستروسیتوما گفته می‌شود. آستروسیتوما یکی از شایع ترین تومورهای مغزی است که در میان کودکان اتفاق می‌افتد. منشا آستروسیتوما، نوع خاصی از سلول‌های مغز است که به آنها آسستروسیت می‌گویند.
گلیومای ساقهی مغز را با توجه به درجه‌ی آن به گروه‌های کوچک‌تر تقسیم می‌کنند. درجه بندی گلیومای ساقه مغز با توجه به شکلی که از بافت تومور در زیر میکروسکوپ مشاهده می‌شود انجام می‌گردد. هر چقدر درجه‌ی تومور پایین‌تر باشد، تومور آرام‌تر و ساده‌تر خواهد بود. گلیومای ساقهی مغز می‌تواند از درجه‌ی ۱، ۲، ۳،و یا ۴ باشد.
آستروسیتوماهای درجه دو اگر در ساقهی مغز باشند، رشد خیلی سریعتری در مقایسه با زمانی خواهند داشت که در دیگر قست‌های مغز قرار گرفته باشند و به راحتی می‌توانند به تومورهایی با درجه‌ی بالاتر تبدیل شوند. علت اینکه این تومورها در یک قسمت مشخص از مغز رشد سریعتری خواهند داشت هنوز نامعلوم است.
از آنجایی که بسیاری از تومورهای مغزی قابل بافت برداری یا همان بایوپسی نیستند، تشخیص این تومورها و درجه و شرایطشان معمولا با استفاده از امآرآی انجام می‌شود. اکثر توموهایی که در ساقهی مغز به وجود می‌ایند به جز تومورهای درجه‌ی یک، تومورهایی بدخیم هستند.
گلیومای ساقهی مغز شامل تومورهایی است که میان کانال سیلیویوس و بطن چهارم مغز تشکیل می‌شوند. نزدیک به ۱۰ تا ۲۰ درصد کودکان به گلیومای ساقهی مغز مبتلا می‌شوند. که درصد بروز این عارضه در بزرگسالان کمتر از کودکان زیر ۱۶ سال است.
اگر علائمی مانند مشکلات تعادلی، سردرد و ضعیف شدن یک طرف صورت در خود مشاهده کرده اید، لازم است در اسرع وقت به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه نمایید تا در صورت ابتلا به گلیومای ساقه مغزی مراحل درمان شما سریعا پیگیری شود. در کلینیک متخصص مغز و اعصاب کارآزموده آماده است تا شما را در این زمینه به طور کامل راهنمایی و همراهی نماید. برای رزرو وقت ملاقات می توانید با شماره تلفن‌های تماس حاصل فرمایید
دسته بندی گلیومای ساقهی مغز
رایج ترین روش دسته بندی گلیومای ساقهی مغز، تقسیم آن به ۴ گروه زیر است:
- گلیومای ساقه مغز منتشر
معمولا گلیومای جهش یافه‌ی h3 k27m است
- گلیومای ساقه مغز کانونی
گلیومای صفحات حنجره
دیگر گلیوماهای کانونی
- اگزوفتیک
- سرویکس نخاعی
گروه متشکل از قسمت اضافى پایینى گلیوماى ساقه مغز یا قسمت بالایى اینترامدولار تومورهاى نخاعى
علل و علائم گلیومای ساقهی مغز
تاکنون هیچ عاملی به عنوان علت اصلی بروز گلیومای ساقهی مغز شناخته نشده است. ژنتیک و شرایط مربوط به آن را می‌توان به عنوان یکی از عوامل دخیل در پیدایش این بیماری دانست.
دختر‌ان و پسران به میزان مساوی در خطر گلیومای ساقه ی مغز هستند. بیشتر بیماران مبتلا به این بیماری بین ۵ تا ۱۰ سال سن دارند. بیماران معمولا به طور ناگهانی، در مدت زمان یک هفته تا ۱۰ روز با علائم این بیماری مواجه می‌شوند.
علائم شایع گلیومای ساقهی مغز شامل موارد زیر است:
- بروز حالت غیر طبیعی در حرکات چشم
- ضعف یک سمت صورت
- بی‌حسی یا ضعف در اندام‌ها
- دشواری در حفظ تعادل بدن
- سردرد
- حالت تهوع
روش تشخیص گلیومای ساقهی مغز
معمولا گلیومای ساقهی مغز زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد به دلیل وجود اختلالات اعصابی جمجمه‌ای ـ مانند دوگانگی دید، دشواری در صحبت کردن یا بلعیدن ـ تحت امآرآی قرار می‌گیرد. امآرآی مغز می‌تواند وجود بهم ریختگی‌های موجود در آن را نشان دهد. معمولا تنها چیزی که وجود گلیومای مغز را تشخیص می‌دهد امآرآی است.
در بعضی موارد ظاهر تومور ساقهی مغز شبیه به تمام تومورهای معمولی نیست که در این حالت متخصص مغز و اعصاب تشخیص خواهد داد که بهتر است با استفاده از جراحی تومور برداشته شود و یا با استفاده از بایوپسی، از تومور بافت براری شود. در سال‌های اخیر بایوپسی از بافت تومورهای مغزی بسیار رایج شده است چون با استفاده از این روش هم تشخیص بهتری انجام می‌شود و هم نمونه‌ای از بافت تومور برای آنالیز مولکولی در دسترس قرار می‌گیرد تا برای انتخاب روش درمان کمک کننده باشد.
روش درمان گلیومای ساقهی مغز چیست؟
جراحی به تنهایی می‌تواند گلیومای ساقهی مغز درجه‌ی ۱ را درمان کند. اگر با استفاده از جراحی نتوان تمام و یا اکثر تومورهای موجود را برداشت، در مرحله‌ی بعدی استفاده زا رادیو تراپی بسیار موثر خواهد بود. متاسفانه اکثر تومورهای گلیومای ساقهی مغز به سرعت رشد کرده و تبدیل به تومورهای درجه‌ی ۳ یا ۴ می‌شوند. حتی تومورهای درجه ۲ نیز به سرعت پیشرفت می‌کنند. از آنجاییکه اکثر تومورها به طور مستقیم در ساقهی مغز در محلی به نام پل دماغی مغز رشد می‌کنند، جراحی و برداشت آنها غیر ممکن می‌شود. این قسمت از مغز بسیاری از فعالیت‌های حیاتی بدن را کنترل می‌کند که این فعالیت‌ها شامل تنفس، ضربان قلب و فشار خون می‌شوند.
در عین حال اگر این تومورها در این قسمت باقی بمانند و به رشد خود ادامه دهند، فعالیت‌های حیاتی بدن تحت تاثیر وجود این تومورها قرار خواهد گرفت. به همین دلیل درمان باید در اولین فرصت ممکن آغاز شود. اگر درمان نتواند از رشد تومورها جلوگیری کند، فعالیت‌هایی مانند تنفس، ضربان قلب و فشار خون فرد با اختلال مواجه خواهد شد.
موثرترین و رایج‌ترین روش درمان برای گلیومای ساقهی مغز، رادیو تراپی است. رادیو تراپی معمولا در ۶ هفته انجام خواهد شد. در بعضی موارد، با تشخیص پزشک ممکن است از شیمی درمانی نیز، همراه با رادیوتراپی و یا بعد از رادیو تراپی استفاده شود. شیمی درمانی تا زمانی ادامه خواهد داشت که بتواند رشد تومورها را تحت کنترل قرار دهد. رشد تومورها معمولا در روش شیمی درمانی با استفاده از داروهای استاندارد و یا آزمایشگاهی و مخصوص، انجام می‌شود.
در بسیاری از موارد، درمان می تواند حداقل برای چند ماه رشد تومور را متوقف کند. متاسفانه این تومورها به شدت تمایل دارند که در کمتر از یک سال به حالت قبل بازگشته و دوباره رشد کنند. روش‌های درمانی برای جلوگیری از بازگشت دوباره‌ی تومورها، تاثیر کم‌تری نسبت به درمان های اولیه دارند و ممکن است نتوانند موفقیت آمیز باشند و در صورت موفقیت فقط برای چند ماه رشد تومور را متوقف می‌کنند.
در ادامه کابرد رادیودرمانی، شیمی درمانی و جراحی برای درمان گلیومای ساقه مغز (شایع بین کودکان) به طور مفصل تر بررسی خواهد شد:
رادیو تراپی
رادیوتراپی متداول‌ترین روش درمانی برای کودکانی است که با گلیومای ساقهی مغز مواجه می‌شوند. رادیوتراپی شامل استفاده از اشعه‌ی ایکس، و یا سایر اشعه‌ها با شدت بسیار زیاد، برای از بین بردن سلول‌های تومورهاست. پزشکی که در زمینه‌ی پرتو درمانی تخصص داشته باشد انکولوژیست پرتو درمانی نام دارد. رایج ترین روش رادیو تراپی، رادیو تراپی خارجی است که در این روش دستگاهی از خارج از بدن پرتوها را وارد بدن می‌کند. رژیم و یا برنامه‌ی مخصوص رادیو تراپی معمولا شامل تعداد مشخصی از درمان‌های مخصوص در مدت زمان مشخص برای از بین بردن تومورها می‌باشد.
روش پروتون تراپی روشی است که در آن به جای استفاده از اشعه ایکس، از پروتون برای از نابودی بافت تومورها استفاده می‌شود. این روش یک روش نوین در رادیو تراپی است که می‌تواند برای درمان بیمارانی با گلیومای ساقهی مغز موثر واقع شود. پروتون‌ها اگر در وسعت و انرژی بالا مورد استفاده قرار گیرند می‌توانند سلول‌های سرطانی را نابود کنند.
از عورض رادیو تراپی می‌توان به ضعف و خستگی بدن، واکنش‌های شدید پوستی، اختلال در گوارش و عدم تحرک روده‌ها اشاره کرد. بسیاری از عوارض به محض پایان یافتن رادیو تراپی از بین خواهند رفت. از آنجاییکه رادیو تراپی در بعضی موارد ممکن است باعث ایجاد اختلال در رشد مغز شود، پزشک ممکن است روش دیگری را برای درمان گلیومای ساقهی مغز استفاده کند. برای اینکه احتیاجی به رادیو تراپی نباشد و یا احتمال احتیاج به آن کاهش یابد پزشک ممکن است در ابتدا از شیمی درمانی برای تضعیف تومورها استفاده کند.
شیمی درمانی
شیمی درمانی روشی است که با استفاده از دارو اقدام به نابودی تومورها می‌کنند، که این عمل با پایان دادن به توانایی رشد و تقسیم تومور انجام می‌شود. شیمی درمانی توسط انکولوژیست شیمی درمانی که در زمینه‌ی نابودی تومورها به وسیله‌ی دارو تخصص دارد انجام می‌گیرد.
شیمی درمانی از طریق خون انجام شده و از این طریق می‌تواند در داخل بدن به سلول‌های تومور دسترسی پیدا کرده و آنها را نابود کند. این روش با استفاده از تزریق دارو به رگ‌های خونی و یا با مصرف قرص و کپسول‌های مخصوص انجام می‌شود.
رژیم و برنامه‌ی شیمی درمانی شامل برنامه‌ای از شیمی درمانی است که در یک دوره‌ی زمانی مشخص صورت می‌گیرد. فرد در این روش ممکن است از یک نوع دارو در یک زمان و یا ترکیبی از داروهای متفاوت به طور هم زمان استفاده کند.
شیمی درمانی به تنهایی روش موثری برای از بین بردن گلیومای ساقهی مغز نخواهد بود. معمولا شیمی درمانی را همزمان و یا بعد از رادیو تراپی انجام می‌دهند.
عوارض ناشی از شیمی درمانی بستگی به شرایط فردی و همینطور دوز استفاده شده از دارو دارد، اما در کل عوارض معمول شیمی درمانی شامل خستگی و ضعف بدنی، احتمال بروز عفونت، حالت تهوع و استفراغ، ریزش مو، از بین رفتن اشتها و اسهال است. عوارض ناشی از شیمی درمانی معمولا با اتمام دوره‌ی درمان از بین می‌رود.
جراحی
جراحی شامل برداشت تومور و برخی بافت‌های سالم از مغز تحت یک عمل جراحی است. جراح مغز و اعصاب پزشک متخصص در زمینه ی جراحی دستگاه عصبی مرکزی و برداشت تومورهای مغزی است. در شرایطی که تومورهای گلیومای ساقه ی مغز، به صورت کانونی تشخیص داده شوند، از جراحی برای برداشت آنها استفاده می‌شود. این به این معناست که امکان برداشت تومورها بدون ایجاد آسیب به بافت مغز نیز وجود دارد، مانند شرایطی که یک تومور در خارج از ساقهی مغز ایجاد شده و رشد کرده باشد. در بیشتر کودکانی که با درجه‌های متفاوت گلیومای ساقهی مغز مواجه شده باشند، جراحی توصیه نمی‌شود و علت ان مکان تومور و آسیب‌های احتمالی ناشی از جراحی آن‌هاست.
اپیدمیولوژی
گلومای ساقه ی مغز شامل نزدیک به ۲۵ درصد از تومورهای حفره‌ی خلفی مغز می‌شود که در کودکان بین ۷ تا ۹ سال شایع است. هیچ ارتباطی میان جنسیت و یا نژاد بیماران با این بیماری وجود ندارد.
گلیومای ساقهی مغز در بزرگسالان نیز دیده شده است اما فقط نزدیک به ۲ درصد تومورهای مغزی بزرگسالان مربوط به گلیومای ساقهی مغز می‌شود. این بیماری در بزرگسالان در رنج سنی ۳۰تا ۴۰ وجود داشته و معمولا درجه‌ی آن پایین بوده است.
پیش بینی‌های موجود برای تومورهای مغزی میان کودکان چیست؟
پیش بینی‌ها و روش‌های درمانی برای این بیماری در کودکان به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع گلیومای ساقهی مغز
- تومور در کدام قسمت از مغز به وجود آمده و یا منتشر شده است
- سن کودک در زمان تشخیص بیماری
- آیا کودک به نوروفیبروماتیوز نوع یک دچار هست یا خیر
- اینکه تومور به تازگی تشخیص داده شده است و یا قرار است که دوباره درمان شود.
سوالات متداول
دو مورد از سوالات متداول درمورد این تومور عبارت اند از:
استروئید چیست و چگونه از آن برای درمان این مشکل استفاده می‌شود؟
دگزامتاون (دکادرون) نوعی استروئید است که برای رفع التهاب و تنگی ناشی از وجود تومور در مغز استفاده می‌شود. این استروئید یک داروی موثر در درمان عوارض ناشی از التهاب مرتبط با گلیومای ساقهی مغز است که معمولا بعد از رادیو تراپی استفاده می‌شود.
با این حال دگزامتازون عوارضی را نیز در پی دارد که شامل تغییر خلق و خو، افزایش اشتها و افزایش وزن، احتباس مایعات در بدن، عدم پایداری قند خون، فشار خون بالا و افزایش احتمال بروز عفونت می‌باشد.
اگر بیش از یک یا دو هفته از دگزامتازون استفاده کرده‌اید نباید به طور ناگهانی درمان را متوقف کنید. برای توقف درمان باید به تدریج میزان استروئید را کاهش دهید تا به این وسیله به بدن خود اجازه دهید که به آرامی تولید استروئید را از سر بگیرد و آن را جایگزین کند. اگر از دگزامتازون استفاده می‌کنید پزشک یک برنامه‌ی منظم برای کاهش مقدار آن در اختیار شما قرار خواهد داد.
جراحی شنت مغزی چیست و چرا باید آن را انجام داد؟
نزدیک به ۵۰ درصد کودکانی که به گلیومای ساقهی مغز مبتلا هستند دچار انسداد هیدروسفالی می‌شوند. انسداد هیدرو سفالی زمانی اتفاق می‌افتد که مایع مغزی نخاعی در بطن مغز محبوس می‌شود. شنت لوله‌های ساده‌ای هستند که این مایع محبوس شده را به قسمت دیگری از بدن منتقل می‌کنند، که معمولا در این عمل مایع را به شکم منتقل می‌کنند که در آنجا جذب بافت موجود در خون شود. در بعضی شرایط ممکن است که این کودکان بتوانند با ونتریکولوستمی بطن سوم مغز درمان شوند و احتیاجی به انجام شنت مغزی نباشد.
نظرات
با سلام و تشکر بابت مطالب علمی و بسیار روان و ساده و قابل فهم! چقدر اسمتون برام شیوا بود! واقعا فهیم ! من یه خواهرزاده بسیار زیبا و شیرین زبان و دوست داشتنی دارم که جونم به جونش بسته است متاسفانه بعد از یه دست درد ساده و انجام ام ار ای ، دیروز متوجه شدیم که گلیومای ساقه مغز داره !!!!! وای خدای من دارم دیوونه میشم ………..