مراقبت های بعد از عمل دیسک کمر

در بین مهره‌های کمری ستون فقرات، صفحات انعطاف پذیری با نام دیسک وجود دارد که مهره‌ها را از یکدیگر جدا می‌کند. زمانی که این دیسک‌ها از جای خود خارج شوند، بر روی نخاع فشار وارد کرده و باعث ایجاد درد در ناحیه کمر می‌شوند که معمولا در امتداد پا ادامه پیدا می‌کند. این عارضه به دلیل بالا رفتن سن یا وارد شدن ضربه به ستون فقرات اتفاق می‌افتد. در این حالت پزشک سعی می‌کند با استفاده از روش‌های درمانی مانند استراحت، داروهای مسکن، فیزیوتراپی و … دیسک را به جای اولیه خود برگردانده و بیمار را درمان کند.

در صورتی که هیچ‌یک از روش‌ها جواب ندهد و بیمار همچنان احساس درد داشته باشد و در انجام کارهای خود ناتوان باشد، عمل جراحی برای او انجام می‌شود. با توجه به این که جراحی دیسک کمر، عمل سختی است، نیاز به مراقبت‌هایی دارد که باید به آن توجه شود. در غیر این صورت، علائم دیسک کمر دوباره برمی‌گردد و بیمار را دچار مشکل می‌کند. در این بخش قصد داریم در مورد مراقبت های بعد از عمل دیسک کمر صحبت کنیم. با ما همراه باشید.

عمل دیسک کمر

زمانی که دیسک از جای خود خارج می‌شود، بیمار در ناحیه کمر احساس درد می‌کند که این درد معمولا در امتداد پاها ادامه دارد. در این‌جا پزشک سعی می‌کند با روش‌هایی مانند استراحت، سرمادرمانی یا گرمادرمانی، ورزش‌های سبک و ملایم، تجویز داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی، ماساژ درمانی، فیزیوتراپی و … بیمار را درمان کند.

در صورتی که بیمار به هیچ‌یک از درمان‌های غیر جراحی جواب ندهد، عمل جراحی برای او انجام می‌شود. در واقع این کار زمانی انجام می‌شود که دیسک شدید بوده و به نخاع و اعصاب فشار وارد کند. در این صورت بیمار در پاهای خود احساس گزگز و بی‌حسی دارد و ضعف عضلات باعث ناتوان شدن او در راه رفتن و انجام فعالیت‌های روزانه‌اش می‌شود. در موارد شدیدتر، دیسک کمر ممکن است فلج شدن پاها و بی‌اختیاری در ادرار و مدفوع را نیز به دنبال دارد. در این مرحله بیمار باید سریعا عمل شود تا مشکلی برای او ایجاد نگردد.

طول دوره نقاهت و مدت بهبودی بیمار

بسیاری از بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند این سوال را می‌پرسند که چقدر طول می‌کشد تا بهبودی کامل به دست آید و فرد بتواند کارهای روزهای خود را مانند سابق از سر بگیرد؟

همان‌طور که می‌دانید جراحی دیسک کمر عمل سختی است و دوره نقاهت آن نیز کمی طولانی است. در این مدت بیمار باید خوب استراحت کند و مراقبت‌هایی را انجام دهد تا درد و ناراحتی‌های دیسک دوباره برنگردد. به طور کلی دوره بهبودی بیمار بین ۳ تا ۶ ماه است، اما این زمان بستگی به فاکتورهایی دارد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم:

جنسیت: مردان عموما بیشتر درگیر کارهای سنگین هستند و کمتر می‌توانند استراحت کنند. بنابراین، دوره بهبودی مردان بیشتر از زنان طول می‌کشد.

سن: یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که در مدت زمان بهبودی بیمار تاثیر دارد، سن بیمار است. هرچه سن بالاتر باشد، ترمیم بافت‌ها سخت‌تر بوده و کندتر انجام می‌شود. از این رو، بهبودی مدت زمان بیشتری به طول می‌انجامد.

میزان پارگی دیسک: مدت زمان بهبودی به میزان پارگی دیسک کمر و شدت آن نیز بستگی دارد. طبیعی است، هرچقدر پارگی دیسک شدیدتر باشد، مدت زمان بهبودی نیز طولانی‌تر خواهد بود.

وزن: هرچقدر وزن بیمار بالاتر باشد، فشار بیشتری به ستون فقرات وارد شده و بهبودی کندتر اتفاق می‌افتد.

نوع عمل جراحی: جراحی دیسک کمر به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. هرچه روش مورد استفاده وسیع‌تر باشد، بهبودی طولانی‌تر خواهد بود. به عنوان مثال یکی از روش‌های جراحی دیسک، عمل دیسککتومی است که در آن بخشی از دیسک که به نخاع فشار وارد می‌کند، برداشته می‌شود. در عمل میکرودیسککتومی، دیسک آسیب‌دیده با استفاده از یک میکروسکوپ جراحی برداشته می‌شود که در این صورت کافیست یک برش کوچک بر روی کمر ایجاد شود. این روش دوره نقاهت کوتاه‌تری نسبت به عمل جراحی باز دارد.

بهبود زخم جراحی و مراقبت از آن

مدت زمان بهبود زخم بستگی به وضعیت جسمی بیمار و سوابق پزشکی او دارد. زخم جراحی در صورت مراقبت صحیح و تغذیه مناسب، معمولا پس از ۲ هفته التیام می‌یابد. در صورتی که بیمار مبتلا به دیابت باشد، ترمیم بافت زمان بیشتری طول کشیده و بهبودی را کمی عقب‌تر می‌اندازد. افرادی که سیگار می‌کشند نیز توجه داشته باشند، مصرف سیگار روند ترمیم بافت را مختل می‌کند و زمان رسیدن به بهبودی را افزایش می‌دهد. از این رو، اکیدا توصیه می‌شود پس از انجام عمل جراحی تا چند هفته از استعمال سیگار و دخانیات خودداری شود.

زخم ایجاد شده در محل عمل نیاز به مراقبت‌هایی دارد که باید تا زمان کشیدن بخیه انجام شود. این مراقبت‌ها عبارتند از:

تغذیه مناسب تاثیر بسیار زیادی در روند بهبودی زخم دارد. خوردن غذاهای پروتئین‌دار، مصرف انواع ویتامین مانند C و A ، نوشیدن مایعات زیاد و پرهیز از خوردن غذاهای چرب و ادویه‌دار از جمله مواردی است که باید در این زمان رعایت شود.
زخم جراحی باید همیشه تمیز و استریل نگه داشته شود و پانسمان آن به صورت روزانه تعویض گردد. برای تعویض پانسمان می‌توانید از گاز استریل و بتادین استفاده نمایید. اگر قصد حمام کردن دارید، باید از پانسمان‌های ضدآب استفاده کنید تا زخم دچار آلودگی نشود. البته توصیه می‌شود این کار را ۴ تا ۵ روز پس از عمل انجام دهید.
در طول دوره بهبودی زخم، به پشت نخوابید یا این کار را به صورت کوتاه‌مدت انجام دهید تا به زخم فشار وارد نشود. فشار آوردن بر روی زخم، گردش خون در لبه‌های زخم را مختل کرده و روند بهبودی آن را کاهش می‌دهد.
پس از ده روز برای بررسی زخم به پزشک مراجعه کنید تا در صورت بروز مشکل از پیشرفت آن جلوگیری شود.

امروزه در عمل‌های جراحی از بخیه‌های قابل جذب برای بستن برش‌های ایجاد شده بر روی بدن استفاده می‌شود. اما اگر پزشک از نخ‌های غیر قابل جذب برای بخیه استفاده کند، پس از جوش خوردن محل عمل باید بخیه‌ها کشیده شوند که این کار معمولا ۱۰ تا ۱۵ روز بعد از عمل توسط پزشک انجام می‌شود.

در صورتی که مراقبت‌های لازم را به درستی انجام دهید، مشکلی برای زخم ایجاد نمی‌شود و در زمان مناسب بهبود می‌یابد. اما اگر پس از عمل جراحی هریک از علائم زیر را مشاهده کردید، حتما به پزشک مراجعه نمایید:

تب بالا و مداوم
سر درد شدید
ترشح از محل عمل جراحی
تورم در محل زخم یا در ناحیه پا
علائم گوارشی شدید
حساسیت به داروها
بی‌اختیاری یا ناتوانی در دفع ادرار
درد شدید در ناحیه پاها که با احساس ضعف نیز همراه است.

مصرف دارو

پس از انجام عمل جراحی داروهایی برای کنترل درد تجویز می‌شود. این داروها عبارتند از:

پاراستامول: اولین قرص ضددردی که معمولا در این شرایط تجویز می‌گردد، قرص پاراستامول است. در صورتی که درد در ناحیه جراحی همچنان ادامه داشته باشد، می‌توانید این قرص را به صورت روزانه مصرف نمایید.
کدئین و ترامادول: این قرص‌ها بر پایه مواد مخدر بوده و در کنار پاراستامول مورد استفاده قرار می‌گیرند. پس از مصرف این قرص‌ها معمولا دچار خواب‌آلودگی و یبوست می‌شوید.
ایبوپروفن و دیکلوفناک: ایبوپروفن و دیکلوفناک قرص‌های ضد التهابی هستند که برای کاهش تورم تجویز می‌شوند. این قرص‌ها به همراه غذا مصرف می‌شوند. افرادی که دچار زخم معده هستند یا قبلا این بیماری را داشته‌اند، از مصرف این قرص‌ها اجتناب نمایند.
سنا و لاکتوز: دو ملینی هستند که برای پیشگیری از یبوست تجویز می‌شوند. در صورتی که با مصرف کدئین و ترامادول دچار یبوست شدید، یک یا هردوی این داروها را مصرف نمایید. اگر تا ۳ روز پس از مصرف، مشکل برطرف نشد، حتما پزشک را در جریان قرار دهید. دقت داشته باشید که به همراه لاکتوز باید مایعات زیاد بنوشید.
انواع مولتی‌ویتامین‌ها: بدن برای بهبود سریع و التیام زخم نیاز به ویتامین‌هایی دارد که مهم‌ترین آن‌ها ویتامین C است. گاهی اوقات پزشک برای تامین این ویتامین‌ها مکمل‌هایی را برای بیمار تجویز می‌کند.
گاباپنتین و پره‌گابالین: در صورتی که دیسک بیرون‌زده شدید باشد و علائمی چون گزگز را به همراه داشته باشد، پزشک برای تقویت بافت‌های عصبی و تسکین آن‌ها، گاباپنتین و پره‌گابالین را برای بیمار تجویز می‌کند.
داروی ضدانعقاد: در عمل‌های سنگین معمولا پزشک داروی تزریقی ضدانعقاد را برای بیمار تجویز می‌کند. این دارو در زیر پوست و در اطراف ناف تزریق می‌شود.

مصرف این دارو ها فقط با تجویز جراح مجاز می باشد

فعالیت‌های پس از جراحی

بسیاری از افراد تصور می‌کنند که تا زمان بهبودی زخم و التیام دردهای خود باید استراحت کامل داشته باشند و همیشه دراز بکشند، اما این‌طور نیست! شما از همان روز اول پس از عمل می‌توانید راه بروید. در واقع این توصیه‌ایست که اغلب پزشکان به بیماران خود دارند. راه رفتن احساس ناتوانی را از بیمار گرفته و عوارض ناشی از استراحت طولانی‌مدت مانند لخته شدن خون، پوکی استخوان، زخم بستر و … را از او دور می‌کند. از طرف دیگر، راه رفتن باعث تسریع حرکات روده‌ای شده و در بهتر شدن اشتهای بیمار، پیشگیری از یبوست، ترمیم بهتر زخم و … نیز تاثیرگذار است.

شاید بلند شدن از روی تخت و راه رفتن در روزهای اول برای شما کمی سخت باشد. برای بلند شدن ابتدا بدن خود را بچرخانید و کاملا به سمت پهلو بخوابید. سعی کنید برای چرخیدن تمام بدن خود را باهم حرکت دهید. سپس خود را به سمت لبه تخت کشیده و پاهایتان را آویزان کنید. آن‌گاه با کمک دست، از روی تخت بلند شده و کاملا بنشینید. در مرحله بعد دست‌ها را بر روی زانو قرار داده و به آرامی پاهایتان را حرکت دهید. ممکن است کمی سرگیجه داشته باشید که کاملا طبیعی است. چند دقیقه در این حالت بنشینید و دوباره دراز بکشید. پس از مدتی دوباره این کار را تکرار کنید.

وقتی برای اولین بار از تخت پایین می‌آیید، کمی بایستید و قدم‌های خود را کوتاه و آرام بردارید. نباید بترسید! سعی کنید با اعتماد به نفس راه بروید و در حین راه رفتن عضلات ستون فقرات و شانه‌هایتان را سفت نکنید. دقت داشته باشید که انقباض عضلات درد بیشتری را به ناحیه کمرتان وارد می‌کند، پس راحت باشید.

به طور کلی دوره بهبودی عمل دیسک کمر بین ۳ تا ۶ ماه طول می‌کشد. در این مدت باید مراقبت‌هایی را انجام دهید که عبارتند از:

هفته اول:

پانسمان به صورت روزانه باید عوض شود.
مصرف سبزیجات تازه، لبنیات کم‌چرب و گوشت سفید را در وعده‌های غذایی‌تان بگنجانید.
خوابیدن به پشت باعث ایجاد درد شده و با کاهش خون‌رسانی، از التیام زخم جلوگیری می‌کند. بهتر است به پهلو بخوابید و یک بالش در بین پاهای خود قرار دهید. در صورتی که به پشت می‌خوابید حتما یک بالش زیر زانوهایتان بگذارید.
بهتر است دراز بکشید، اما قصد نشستن دارید بیش از ۱۰ دقیقه بر روی صندلی ننشینید.
حتما از توالت فرنگی استفاده کنید. نشستن در حالت چمپاتمه به عضلات، مهره‌ها و دیسک‌های کمر شما فشار وارد می‌کند.
اگر در هنگام تغییر وضعیت بدن با دردهای ناگهانی، کرختی یا سوزن سوزن شدن مواجه شدید، نگران نباشید. این دردها کاملا طبیعی هستند و با مصرف مسکن برطرف می‌شوند.
دقت داشته باشید در صورت بروز علائمی چون تب، قرمزی، تورم و سفت شدن محل زخم، ترشح در ناحیه بخیه‌ها و زیاد شدن درد حتما به پزشک مراجعه نمایید و او را از وضعیت خود آگاه سازید.

هفته دوم تا چهارم:

در این مدت می‌توانید مسیرهای طولانی‌تری را برای راه رفتن انتخاب کنید.
می‌توانید فعالیت‌های سبک را شروع کنید و به مرور آن‌ها را گسترش دهید.
اجاره دارید در ماشین بنشینید و حتی رانندگی کنید. البته دقت داشته باشید که زمان نشستن شما بیش از ۴۵ دقیقه نشود.
در این مدت حمام کردن بسیار توصیه می‌شود. حمام با آب گرم باعث کاهش اسپاسم و گرفتگی‌های عضلانی می‌شود.
توصیه می‌شود ورزش‌های مخصوص تقویت عضلات کمری را در این بازه زمانی شروع کنید. البته این کار را آرام آرام انجام داده و با پزشک خود در مورد آن مشورت نمایید.
انجام فعالیت‌های جنسی در ماه اول ممنوع است و نباید انجام شود.

ماه اول تا ماه سوم:

در این مدت اجازه دارید بنشینید و رانندگی کنید، اما این زمان نباید بیشتر از یک ساعت شود.
در این مدت برای راه رفتن هیچ محدودیتی ندارید و هر مقدار که بخواهید می‌توانید راه بروید تا زمانی که خسته شوید.
در این بازه زمانی می‌توانید آرام آرام ورزش‌هایی چون تمرینات هوازی، پیاده‌روی و دوچرخه سواری را نیز آغاز کنید.

پس از سه ماه:

سه ماه پس از عمل جراحی، می‌توانید کارهای روزانه خود را مانند سابق شروع کنید و هیچ محدودیتی ندارید.
دقت داشته باشید که حداقل تا ۶ ماه نباید کارهای سنگین انجام دهید.
پوشیدن کفش‌های سبک و راحت برای راه رفتن بهترین گزینه است. از پوشیدن کفش‌های پاشنه‌دار خودداری کنید.

مراقبت‌های بعدی:

بسیاری از افراد پس از ۳ ماه می‌توانند فعالیت‌های روزانه خود را از سر گیرند و به زندگی عادی برگردند. اما این به معنی نیست که می‌توانید کارهای سنگین انجام دهید و به کمر خود فشار بیاورید. به یاد داشته باشید که کمر شما ممکن است دوباره دچار آسیب شود و تمام مشکلاتی که تا به امروز داشته‌اید، برگردد. پس همیشه حواستان به کمر و دیسک‌های مهره‌ای آن باشد. افرادی که عمل دیسک انجام داده‌اند باید تا آخر عمر از انجام برخی از کارها اجتناب کرده و مراقبت‌هایی را به عمل آورند که عبارتند از:

همیشه از توالت فرنگی استفاده کنید و توالت سنتی را کنار بگذارید.
درست نشستن، درست خوابیدن و درست راه رفتن، برای مراقبت از کمر الزامی است، حتی اگر هیچ عمل جراحی انجام نداده باشید.
هر زمانی که در ناحیه کمر خود احساس درد داشتید، وقت آن است که از فعالیت دست کشیده و کمی استراحت کنید. در واقع این درد نوعی زنگ خطر برایتان محسوب می‌شود که باید به آن توجه داشته باشید و به کمر خود فشار بیش‌از اندازه وارد نکنید.
بلند کردن اجسام سنگین یا کشش بیش از حد بدن، از جمله مواردی هستند که می‌توانند به کمر شما فشار وارد کنند. تا جایی که برایتان امکان دارد از انجام این کارها دوری کنید.
وزن خود را همیشه در حالت ایده‌آل نگه دارید. اضافه وزن باعث ایجاد فشار بر روی مهره‌های کمر می‌شود.

در این بخش مراقبت‌هایی که لازم است بیمار پس از عمل جراحی دیسک کمر داشته باشد را معرفی کردیم. به یاد داشته باشید که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. بنابراین، از ستون فقرات و دیسک‌های کمر خود به خوبی مراقبت کنید و از انجام فعالیت‌هایی که ممکن است به ستون فقرات شما صدمه وارد کند، اجتناب کنید. در صورتی که دچار آسیب شدید و پزشک توصیه به عمل جراحی داشت، نکات ایمنی و مراقبت‌های لازم را به درستی انجام دهید تا سلامتی خود را دوباره به دست آورید.