دیسک کمر و همه آنچه که باید درباره آن بدانید

کمر یک فرد سالم از مهره استخوانی تشکیل شده است که در بین آن ها غضروف هایی قرار گرفته اند. این غضروف ها همان دیسک های کمر هستند که قرار است در ادامه بیشتر به ان ها بپردازیم. دیسک ها به دلیل اینکه قابلیت جذب و دفع آب را دارند کار لغزنده کردن مهره ها را بر عهده دارند یا اگر بخواهیم قابل فهم تر بیان کنیم دیسک ها کار روغن کاری مهره ها را انجام می دهند.

دیسک کمر در واقع همچون یک بلبرینگ زنده برای بدن ما کار می کند و کار کرد صحیح آن در بدن بسیار حیاتی است.به طور مثال:

• به کمک دیسک ها ، ما می توانیم به جلو، عقب ، چپ یا راست خم شویم یا اینکه بتوانیم بچرخیم .
• در هنگام راه رفتن همچون کمک فنر ضربه های وارده به ستون فقرات را میگیرند و به یکنواخت راه رفتن ما کمک می کنند.
• هنگام بلند کردن اجسام به صورت فنر عمل می کنند و اجازه نمی دهند فشار به مهره ها وارد شده و به آنها آسیب بزند.

دیسک ها در هنگام فشار عمودی آب خود را از دست می دهند و در هنگام استراحت مقدار آب از دسته رفته خود را احیا می کنند. به همین دلیل است که  صبح ها هنگامی که از خواب بیدار می شویم قد ما حدود ۱ الی ۱.۵ سانتی متر بیشتر از زمانی است که شب به رختخواب می رویم.

دیسک ها از چند قسمت تشکیل شده اند؟

دیسک از دو قسمت تشکیل شده است ، قسمت اول هسته دیسک که نوکلئوس پولپوزوس نامیده می شود و قسمت دیگر حلقه دیسک که  آنولوس فیبروزوس نام دارد.حلقه دیسک همچون تایر ماشین از چندین لایه بهم تنیده شده(کلاژن) تشکیل شده است  که نزدیک به ۱۶ لایه می شود.

راه های تشخیص دیسک کمر

احتمالا تا به حال لفظ داشتن دیسک کمر را در گفت و گوی عامیانه مردم شنیده اید. اگرچه همه افراد دارای دیسک کمر هستند اما منظور از داشتن دیسک کمر پارگی یا ایجاد نقصی در این دیسک ها می باشد. تشخیص این بیماری راه های متفاوتی دارد که یکی از ان ها شرح حال بیمار می باشد. اغلب افرادی که به خاطر دیسک کمر خود به پزشک مراجعه می کنند تجربه دردی شدید در قسمت کمر یا پشت پای خود داشته اند. در مورد درد های ناشی از دیسک کمر می توان گفت که این دردها در بخش عصب سیاتیک احساس می شود . به گونه ای که از کمر شروع شده و به قسمت لگن ، ران و پشت پا ختم می شود.

راه دیگری که به پزشک کمک می کند تا تشخیص درست تری بدهد معاینه بیمار است. پزشک از بیمار میخواهد که دراز کشیده و پای خود را به صورت عمودی بالا ببرد ، معاینه انگشت شست ، توانایی راه رفتن روی پنجه و پاشنه از دیگر راه های معیانه بیمار می باشد.

 البته انجام ازمایش” ام آر ای و سی تی اسکن ” و “تست عصب عضله “نیز به تشخیص هرچه بهتر بیماری کمک می کند.

علائم دیسک کمر چیست؟

علائمی که نشان می دهد یک فرد بیماری دیسک کمر دارد یا خیر در چند دسته تقسیم بندی میشود.

• داشتن درد در ناحیه کمر
• داشتن درد در بخش های تحتانی که به درد های سیاتیکی نیز شناخته می شود.
• احساس درد ، سوزش یا گزگز در بخش های تحتانی یا خواب رفتن و بی حسی اندام های تحتانی.
• ضعیف شدن عضلات تحتانی.
• از کار افتادن اندام های تحتانی که باعث ایجاد بی اختیاری یا عدم توانایی در کنترل ادرار می شود.

از انجایی که هر ریشه عصبی دارای دو قسمت حسی و حرکتی می باشد درصورتی که آسیب دیسک به قسمت حسی فشاری وارد کند باعث ایجاد مشکل در حس پاهای بیمار می گردد. یا اگر فشار بر روی قسمت حرکتی بیاید موجب ضعف حرکتی در پای فرد شده و معمولا باعث اختلال حسی نیز می شود.

بیماری دیسک کمر یک لفظ عامیانه است و بسیار کلی می باشد.این بیماری دارای طیف گسترده ای از بیماری های مختلف است که هر کدام راه های درمان مجزای خود را دارند. به همین دلیل پزشک ابتدا باید به درستی نوع بیماری را تشخیص دهد تا در نهایت به کمک روش های درمانی بتواند آن را بهبود ببخشد.

پارگی دیسک کمر چگونه رخ می دهد؟

به طور متوسط کمر انسان در طول روز ۸ هزار بار حرکت می کند.این حرکت ها باعث ایجاد ترک در داخل دیسک می شوند. اما به دلیل خاصیت خود ترمیمی که دیسک دارد این ترک ها را هر روز ترمیم می کند و مشکلی پیش نمی اید. مشکل زمانی ایجاد می شود که بعضی از افراد به دلیل ویژگی های ژنتیکی که دارند باعث می شوند این ترک ها ترمیم نشوند و یا حتی گاهی چند ترک کوچک به یکدیگر بپیوندن و شکاف های بزرگ تری ایجاد کنند. به این ترتیب هسته دیسک این شکاف ها را گشاد تر نموده و باعث ورود به ان بخش می شود که بدین صورت پارگی دیسک اتفاق می افتد.

بیماری های دیسک کمر در دسته بیمارهای مکانیکی قرار میگیرد و علائم آن نیز در همین دسته قرار دارد به این معنی که شما احساس دردی نخواهید داشت مگر اینکه فشاری بر روی کمر خود وارد نمایید.

درمان دیسک کمر

برای درمان این بیماری راه های مختلفی وجود دارد که دم دست ترین آن ها استفاده از داروهای مسکن می باشد.این داروها با کاهش ورم اطراف ریشه های عصبی موجب بهبود بیماری می شوند.راه دیگری که برای درمان این بیماری استفاده می شود ، فیزیوتراپی است که در آن به کمک گرم کردن و انجام ورزش های مخصوص بیماری را بهوبد می بخشند.

البته راه های همچون آب درمانی ،تزریق در داخل مفاصل ستون مهره ها نیز به کار گرفته می شود که هر کدام تاثیرات خودرا دارند.درصورتی که راه های درمانی گفته شده نتیجه مثبتی نداشته باشد پزشک می تواند از عمل جراحی برای درمان بیمار کمک بگیرد. در ادامه به شرح هر یک از این روش ها می پردازیم.

جراحی اولین راه درمان نیست!

بسیاری از افراد تصور می کنند انجام عمل جراحی اولین و تنها راه درمان دیسک کمر می باشد. اما در تمام دنیا برای درمان این بیماری ابتدا راه های غیر جراحی بررسی و تست می شود. در خیلی از موارد فرد با کمی استراحت و انجام درمان های طبی مشکلش حل شده و نیاز به انجام عمل جراحی ندارد.

همین ترس از عمل جراحی باعث شده که خیلی از افراد درمان خود را به تاخیر بیاندازند که باعث عود کردن بیمارشان می شود. به این ترتیب نه تنها به کمک راه های درمانی بدون جراحی نمی توان به ان ها کمک کرد بلکه زمان طلایی عمل جراحی را نیز از دست داده اند. زمان طلایی عمل جراحی بین ۱ الی ۲ ماه است که بعد از انجام درمان های غیر جراحی و یا به صلاحدید پزشک انتخاب می شود. درصورتی که زمان طلایی جراحی از دست برود دیگر جراحی نیز تاثیر خود را از دست می دهد. این مورد در بین مردم کشورما بسیار زیاد دیده می شود که فرد به قدری دیر به پزشک مراجعه می کند که باعث می شود تاثیرات عمل جراحی نیز با اندازه مطلوبی نباشد.

درمان های غیر جراحی دیسک کمر

• درمان طبی

در این نوع درمان از پماد ها یا داروهای خوراکی به منظور بهبود بیماری دیسک کمر استفاده می شود.

• درمان های فیزیوتراپی

این درمان ها که شامل ماساژ ، کشش عضلات ، استفاده از وسایلی همچون لیزر و اشعه مادون قرمز یا ورزش های مخصوص  می باشد .

• درمان به کمک تزریق مواد ضد التهابی به داخل مفاصل ستون فقرات

بعد از اینکه دیسک پاره می شود موادی از دیسک خارج شده که می تواند التهاب هایی ایجاد کند. این اتفاق به این شکل رخ می دهد که بدن باعث فراخواندن گلبوگ های سفید( که کار دفاع را در بدن انجام میدهند) به قسمت آسیب دیده می شود.

گلبول های سفید سعی می کنند جسم خارجی را که در اینجا دیسک پاره شده می باشد بخورند و از بین ببرند اما در انجام این کار موفق نمی شوند. به این ترتیب التهاب یا ورم شکل می گیرد. در این حالت از یک طرف دیسک آسیب دیده جا را برای عصب تنگ می کند و از طرفی دیگر التهاب ایجاد شده باعث تنگ تر شدن فضا می شود.  این کار باعث افزایش میزان فشار بر روی ریشه عصبی شده و همچنین حجم زیادی را روی ریشه عصبی ایجاد می کند که سبب احساس درد در این ناحیه خواهد شد.

• دارو های شل کننده

ازجمله داروهایی که دردرمان دیسک کمر از ان استفاده می شود داروهای شل کننده عضلانی هستند. دارهایی نظیر متوکاربامول یا باکلوفن . زمانی که فشار بر روی ریشه عصبی افزایش پیدا می کند سبب می شود که عضلات ۲۴ ساعته منقبض باشند که این خود موجب تجمع اسیدلاکتیک درون آن شده و زمینه ساز ایجاد درد شود. عامل دیگری که باعث ایجاد درد در این ناحیه می شود کمبود اکسیژن به دلیل انقباض مداوم ان است به همین دلیل ما از داروهای شل کننده عضلانی استفاده می کنیم تا درد بیمار کاهش یابد.

• گرما درمانی

سابقه استفاده از گرما برای بهبود درد به زمان های خیلی دور بر می گردد. در ایام قدیم انسان ها دریافته بودند که با گرم کردن کمر یا عضو های دیگر درد ان ها کاهش پیدا می کند. پیشرفت علم پزشکی موجب گسترش یافته هایی در این زمینه نیز شده و امروزه از اشعه های مادون قرمز یا ماورائ بنفش برای درمان استفاده می کنند.

• سرما درمانی

سرما درمانی به کمک استفاده از کیسه های یخ موجب می شود که درد و التهابات در اطراف ریشه های عصبی کاهش یافته و در پی آن درد در بیمار کاهش یابد . برای اینکار از ژل های یخ یا کمپرس یخ استفاده می شود.

• ماساژ

ماساژ باعث افزایش جریان خون در کمر می شود این کار کمک می کند که مواد سمی ایجادکننده التهاب از محل ضایعه دور شده و عضله ها از حالت اسپاسم خارج گردند.که در نهایت کمبود درد در بیمار را خواهیم داشت.

• طب سوزنی

طب سوزنی که یکی از شاخه های طب سنتی چین می باشد از جمله درمان هایی است که تاثیر ان گاهی با داروهای ضد التهابی برابری می کند. دراین درمان با فرو کردن سوزن هایی در بخش های مختلف بدن باعث ایجاد تغییراتی در نحوه عملکرد بدن می شوند که در نهایت بهبود بیماری را به همراه دارد. البته گفتن ای نکته حائض اهمیت است که در هنگام فرو نمودن سوزن ها شما دردی احساس نخواهید کرد چراکه این سوزن ها در بافت زیر جلدی یا بافت چربی صورت می گیرد و تاروی عضله متوقف می شود.

• کشش کمر

کشش کمر موجب شل شدن عضلات و رفع اسپاسم عضلات می شود. این درمان از زمان بوعلی سینا رواج داشته که در ان ایام مشاهده می کردن وی به کمک کشیدن کمر بیماران کمر درد آنها را درمان می نموده است. کشیدن کمر باعث تنظیم مجدد مفاصل ستون فقراتی می شود که از جای خود خارج شده اند.

• آب درمانی

یکی دیگر از روش های درمانی طبی استفاده از آب درمانی است. برای درمان به کمک آب شما باید ابتدا درون استخر قرار بگیرید و سپس حرکات گفته شده در ادامه را تکرارکنید.

الف) حرکت دوچرخه :

دراین حالت فرد بعد از اینکه در آب غوطه ور شد شروع به انجام حرکت دوچرخه می کند. به همان صورت که هنگام سوار شدن به دوچرخه پاهای خود را حرکت می دهد. تاثیر این روش نسبت به راه رفتن معول بسیار بیشتر است و اثرات مثبتی برروی عضلات لگن و عضلات پاها می گذارد.

ب) لگد زدن :

برای انجام این حرکت فرد باید یکی از پاهای خود راصاف نگهداشته و زانوی پای دیگر خود را خم کرده و محکم به سمت جلو لگد بزند. با تکرار این حرکت فرد به مرور سعی می کند پاهای خود را کاملا افقی نگهدارد. معمولا توصیه می شود که برای هر مرحله تمرینی ۱۰ بار این حرکت تکرار شود.

ج) بالا آوردن زانو تا قفسه سینه:

این حرکت کمک زیادی به تقویت عضلات شکم می کند. برای این کار باید فرد هر دو زانوی خود را جمع کرده و تا قفسه سینه خود بالا بیاورد. سپس آن ها را به سمت پایین آورده و این حرکت را به تعداد ۱۰ مرتبه در هر مرحله از تمرین تکرار کند.

• تزریق داخل مفاصل

درصورتی که درمان های فوق (طبی) جوابگوی بهبود درد نباشند می توان از تزریق کورتون استفاده کرد. این ماده ضد التهابی، قوی ترین ماده ضد التهابی است که تاکنون توسط انسان ساخته شده است. به این ترتیب وقتی که این ماده به صورت مستقیم در کنار ریشه عصبی تزریق شود می تواند تاثیر بسیار خوبی بگذارد. تاثیر تزریق این ماده حدود ۱۰ برابر خوردن آن است.

سوالات رایج درباره دیسک کمر

این عارضه در چه سنینی پدیدار می شود؟

شایع ترین سن برای مشاهده دیسک کمر بین ده های سوم و چهارم زندگی می باشدیعنی بین سنین ۳۰ تا ۴۰ سال .گاهی اوقات فرد دردهایی در بخش کمر خود دارد که سالها از آن می گذرد اما افزایش این دردها باعث می شود که وی بعد از گذشت چند سال متوجه وجود نقص در دیسک های کمر خود شود. البته در بسیاری از موارد با درمان های مناسب می توان این بیماری را بهبود بخشید و در موارد  بسیار کمی است که نیاز به عمل جراحی می باشد.

میزان ابتلای افراد به بیماری دیسک کمر چقدر است؟

هر ساله از هر ۱۰۰۰ نفر بسته به نوع شغل و شیوه زندگی بین ۵ تا ۲۰ نفر به پارگی دیسک کمر دچار می شوند.یعنی اگر جمعیت کشورمان را ۸۰ میلیون نفر در نظر بگیریم سالانه چیزی نزدیک به ۱ میلیون نفر به پارگی دیسک کمر مبتلا می شوند. که میزان ابتلای مردان ۲ برابر زنان گزارش شده است.

اگر دیسک کمر را درمان نکنیم چه اتفاقی برایمان می افتد؟

اگر بیماری دیسک کمر را بنا بر هر دلیلی درمان نکنید ممکن است دچار مشکلات زیادی شوید. این افراد اغلب در سه دسته قرار می گیرند.

دسته اول : افراد قرار گرفته در این دسته دچار اختلالات حرکتی میشوند یا فلج اندام های پا را تجربه خواهند کرد. حتی ممکن است مشکلاتی همچون: مشکلات جنسی ، بی اختیاری ادرار و مدفوع نیز برایشان اتفاق بیافتد.

دسته دوم: این افراد همواره احساس درد دارند و درد ان ها هیچ گاه بهبود پیدا نمی کند. اگرچه این افراد مشکلات دسته اول را ندارند اما وجود درد می تواند مشکلاتی در انجام کارهای روزانه انها ایجاد کند.

دسته سوم : این افراد ممکن است به خاطر قدرت جادویی که بدن در التیام بخشیدن خود دارد به مرور زمان بهبود پیدا کنند.در واقع وجود این قدرت است که به ما کمک می کند توسط دارو ها بیماری خود را بهبود بخشیم.

البته حتما توجه داشته باشید که به امید قرار گرفتن در دسته سوم هیچ گاه درمان خود را به تعویق نیاندازید.چراکه ممکن است عوارض دسته اول را به همراه داشته باشد.

مراحل بیماری دیسک

گفتن اینکه فرد داری بیماری دیسک است بسیار کلی است.به همین دلیل مراحل بیماری را در این قسمت برای شما شرح می دهیم.

• مرحله اول:

در این مرحله مولوکول های دیسک قدرت اب گیری و ابدهی خود را از دست می دهند و به تدریج ترک هایی در آن ایجاد می شود.این مرحله در “ام ار ای” قابل تشخیص است به گونه ای که دیسک های سالم به رنگ خاکستری بوده اما دیسک بیمار به رنگ سیاه تغییر پیدا کرده است.

• مرحله دوم:

در این مرحله دیسک شروع به نرم شدن می کند. همانند گوجه فرنگی که خراب شده اگرچه بافشار دادن ان حالت خود را تغییر می دهد اما با کمی افزایش فشار تمام محتویاتش به بیرون ریخته می شود. این مرحله را به عربی فتق دیسک می نامنند.

• مرحله سوم:

در این مرحله که سومین مرحله از بیمار شدن دیسک است قسمتی از دیسک کنده شده و به زیر رشته عصبی می رود.

• مرحله چهارم و پنجم

در این دومرحله ارتفاع دیسک کم شده و زائده هایی استخوانی در اطراف دیسک به وجود می آیند.

به طور کلی در مراحل اول و دوم درمان های طبی بهتر جوابگو هستند اما از مرحله دو به بعد جراحی تاثیر بیشتری دارد.از طرفی سن زیر ۳۰ سال یا بالای ۶۰ سال باعث می شود که پزشک تا حد امکان از جراحی استفاده نکند و از روش های درمانی دیگر کمک بگیرد.

راه های پیشگیری از بیماری

• ورزش

انجام حرکات ورزشی برای تقویت عضلات شکم و کمر می تواند به جلوگیری از بیماری دیسک کمر کمک شایانی نماید. همواره سعی کنید تمرینات قدرتی و کششی را ۲ بار در طول هفته انجام دهید.

• مصرف کلسیم

داشتن استخوان های قوی به جلوگیری از پوکی استخوان کمک زیادی می کند. پوکی استخوان یکی از عمده دلایل کمر درد می باشد. مصرف شیر ، ماست ، سبزیجات ، مکمل های ویتامین دی می تواند به تحکم استخوان ها کمک کند و تا حد قابل توجه ای جلوی پوکی استخوان را بگیرد.

• پوشیدن کفش های راحت

پوشید کفش هایب با پاشنه های بلند می تواند ضررات قابل توجه ای بر روی کمر شما بگذارد.این مورد برای خانم ها اهمیت بیشتری دارد چراکه این افر اغلب کفش هاییبا پاشنه های بلند انتخاب می کنند. به همین دلیل پیشنهاد می کنیم برای انجام کارهای روزانه حتما از کفشی با پاشنه های کوتاه تر از ۱ اینچ استفاده نمایید.

• درست نشتن

اغلب ما ها در طول روز زمان زیادی را در حالت نشسته پشت سر می گذاریم. به همین دلیل درست نشستن می تواند به کاهش دردهای کمر کمک زیادی نماید.برای درست نشستن رعایت نکات زیر الزامی است.

1. صاف بنشینید
2. پایین تنه با پشتی صندلی در تماس باشد.
3. قوس های طبیعی بدن هنگام نشستن حفظ شود.
4. وزن بدن به صورت متعدل بر روی هر دو قسمت نشیمنگاه تقسیم شود.
5. زانو ها هم سطح نشیمنگاه یا کم بالاتر از آن قرار گیرد.
6. بیش از ۴۵ دقیقه به صورت مداوم در حالت نشسته نباشید بلکه اندکی بلند شوید ، قدم بزنید و چند حرکت کششی انجام دهید.

• سیگار نکشید

همه ما میدانیم که سیگار کشیدن به سلامت ما آسیب می زند.کشیدن سیگار موجب قطع کردن فرایند خون رسانی به ستون فقرات شده که این می تواند منجر به خشکی یا پارگی دیسک ها شود.

• بلند کردن اجسام

خیلی از افراد بعد از بلند کردن اجسام شاهد شروع شدن کمر درد خود هستند.این به دلیل عدم رعایت نکات صحیح در بلند کردن اجسام می باشد.به همین دلیل رعایت اصول زیر می تواند به سلامتی شما کمک نماید.

1. قبل از بلند کردن جسم حتما مطمئن شوید که وزن جسم بیش از اندازه تحمل شما سنگین نباشد. بلند کردن اجسام سنگین می تواند ضررات قابل توجه ای به شما بزند.
2. هیچ وقت برای بلند کردن اجسام از روی زمین کمر خود را درحالت کشیده قرار ندهید. یعنی به گونه ای به سمت جسم خم نشوید که زانوی های شما ثابت بوده و تمام فشار بروی کمر شما باشد.
3. برای بلند کردن جسم ابتدا به اندازه کافی به ان نزدیک شوید سپس پاهای خود راکمی بیشتر از مقدار معمولی باز کرده و زانوهای خود را خم نمایید. کمر خود را در حالت کشیده قرار دهید و وزنه را با فشار بر روی زانو هایتان بلند کنید.
4. درهنگام حمل ، جسم را تا حد ممکن به بدن خود نزدیک نگهدارید و فشارجسم را روی پاها قرار دهید. برای چرخش نیز کمر خود را چرخش ندهید بلکه به صورت کامل جهت خود را تغییر دهید.
5. هنگام زمین گذاشتن جسم هم دقیقا مانند بلند کردن ان عمل کنید و ابتدا جسم را با زانوهایی خم روی زمین گذاشته سپس زانوی خود را صاف کرد و بلند شوید. درحالت کلی از ایجاد فشار بر روی کمر خود جدا خودداری نمایید.