تومورها ممکن است در همه بافت‌ها و سلول‌های مغزی و نخاعی ایجاد می‌شوند. برخی تومورها ترکیب انواع مختلف سلول‌ها است. تومورها در نواحی مختلف سیستم اعصاب مرکزی ممکن است به نوع متفاوتی تحت درمان قرار گرفته و پیش‌آگهی متفاوتی هم داشته باشند. تومور مغزی در کودکان عمدتاً در قسمت پایین مغز مانند مخچه و ساقه مغز ایجاد می‌شوند. البته ممکن است این تومورها در قسمت‌های فوقانی مغز نیز ایجاد شوند.
انواع تومور مغزی در کودکان
انواع مختلفی از تومور ها وجود دارد دارد که در این قسمت هر یک به تفکیک بررسی شده و روش های درمان آن شرح داده شده است :
گلیوما
گلیوما نوع خاصی از تومور نیست. گلیوما در اصطلاح عمومی به گروهی از تومورها گفته می‌شود که در سلول‌های گلیال شروع به رشد کرده‌اند. به گروه تومورها، گلیوما گفته می‌شود مانند گلیوبلاستما (که به آن گلیوبلاستیمای مولتی فرم نیز گفته می‌شود)، آستروسیتوما آناپلاستیک، استروسیتوما، اولیگودندروگلیوما، اپاندیموما، گلیوما ساقه مغز و گلیوما عصب بینایی. حدود نیمی از تومورهای مغزی و نخاعی در کودکان گلیوما هستند.
آستروسیتوما
آستروسیتوما تومورهایی هستند که در سلول‌هایی به نام آستروسیت که نوعی سلول گلیال است شروع به رشد می‌کنند.
بیشتر آستروسیتوماها ممکن است به طور گسترده‌ای در مغز و ترکیب با بافت‌های سالم مغز گسترش یابند که باعث می‌شود برداشتن آنها به روش‌های جراحی بسیار دشوار شود. در برخی موارد ممکن است این تومورها وارد مسیر مایع مغزی نخاعی شوند. به ندرت ممکن است این تومورها به بیرون از مغز یا نخاع گسترش یابند.
آستروسیتوما غالباً بر اساس نحوه دیده شدن سلول‌ها در زیر میکروسکوپ به گرید بالا، گرید متوسط یا گرید پایین تقسیم‌بندی می‌شوند.
آستروسیتومای گرید بالا و متوسط: این تومورها تمایل به رشد سریع و گسترش به بافت‌های سالم اطراف مغز دارند. آستروسیتوما گرید بالا که به آن گلیوبلاستما گفته می‌شود سریع‌ترین سرعت رشد را دارد. آسیتروما آناپلاستیک نیز از این گروه است.
آستروسیتوما گرید پایین: رشد این تومورها کندتر بوده و شایع‌ترین نوع تومور مغزی در کودکان است. برخی انواع آن که به آنها آستروسیتوما غیر نفوذی گفته می‌شود بسیار آهسته رشد کرده و در بافت‌های اطراف گسترش پیدا نمی‌کنند بنابراین غالباً پیش‌آگهی خوبی دارند.
آستروسیتوما پلی سیتیک که سرعت رشد آن کم بوده و به ندرت به بافت‌های اطراف گسترش می‌یابد. این تومورها بیشتر در مخچه ایجاد می‌شوند اما ممکن است در عصب بینایی، هیپوتالاموس، ساقه مغز یا قسمت دیگر مغز نیز ایجاد شوند. تقریباً از هر ۵ کودک مبتلا به تومور مغزی یک نفر از آنها به این نوع تومور مبتلا می‌شود.
آستروسیتوما سلول‌های بزرگ ساب پندیمال که در بطن‌ها ایجاد می‌شود. این نوع تومورها نیز رشد کندی دارند و به ندرت به بافت‌های مجاور گسترش پیدا می‌کنند. این تومورها تقریباً همیشه با بیماری‌های ارثی به نام توبروز اسکلروزیز ارتباط دارند.
آستروسیتوما فیبریلاری (پخش‌شده) نیز یک نوع تومور با رشد کم است اما ویژگی مهم این تومورها این است که به بافت‌های مجاور نیز گسترش می‌یابند و به همین دلیل جراحی آنها بسیار دشوار می‌شود. با این که این نوع تومورها جزء تومورهای گرید پایین طبقه‌بندی می‌شوند اما پیشروی آنها زیاد بوده و به مرور زمان بسیار گسترده می‌شوند.
گلیوما عصب بینایی یک نوع آستروسیتوما گرید پایین است که در عصب‌های بینایی (عصب‌های که از چشم‌ها به مغز می‌آیند) رشد می‌کند. این تومورها غالباً با بیمارهای ارثی به نام نوروفیبروماتوز نوع ۱ ارتباط دارند. این نوع تومورها به ندرت مهلک هستند اما ممکن است باعث کوری و آسیب‌دیدگی بافت‌های اطراف در مغز شوند.
اولیگودندروگلیوما
این تومورها در سلول‌های گلیال مغز به نام اوگودندروسیت‌ها شروع به رشد می‌کنند. سرعت رشد این تومورها کند است اما همانند آستروسیتوماها، اغلب آنها ممکن است به بافت‌های مجاور نیز گسترش یافته و نتوان به کمک عمل جراحی همه آنها را برداشت. اولگودندروگلیوما به ندرت به مسیر مایع مغزی نخاعی گسترش می‌یابند و حتی به ندرت به خارج از مغز و نخاع پیشروی می‌کنند. فقط حدود ۱ درصد از تومورهای مغزی در کودکان از نوع اولیگودندروگلیوما هستند. این نوع تومورها نیز مانند آستروسیتوماها به مرور زمانی پیشروی بیشتری دارند.
اپندیموما
حدود ۵ درصد از تومورهای مغزی در کودکان از نوع اپندیموما هستند. این نوع تومورها در سلول‌های اپندیمال که در بطن‌ها و کانال مرکزی نخاع قرار دارند شروع به رشد می‌کنند. این تومورها ممکن است گرید نسبتاً پایین (با رشد کند) یا گرید بالا داشته باشند که به آنها اپندیموما آناپلاستیک گفته می‌شود.
- اپندیموما ممکن است به مسیر مایع مغزی نخاعی سرایت کند اما به خارج از مغز و نخاع گسترش نمی‌یابد. این تومورها مسیر خروجی مایع مغزی نخاعی از بطن‌ها را مسدود کرده و باعث بزرگ شدن بطن‌ها و ابتلا به بیماری هیدروسفالی می‌شوند.
- اپندیموما برخلاف آستروسیتوما و اولیگودندروگلیوما معمولاً به بافت‌های سالم مغز گسترش نمی‌یابند. در نتیجه، برخی از این تومورها (و نه همه آنها) را ممکن است بتوان با انجام عمل‌های جراحی برداشت. از آنجا که این تومورها در سطح اپندیمال و مسیر مایع مغزی نخاعی گسترش می‌یابند، درمان آنها در برخی موارد مشکل است.
گلیوما ترکیب‌شده
این تومورها بیش از یک نوع سلول دارند. به عنوان مثال، اولیگوآستروسیتوما از سلول‌هایی تشکیل شده که باعث ایجاد الیگودرندروگلیوما و آستروسیتوما ها می‌شوند. معمولاً درمان این نوع تومورها بر اساس سرعت رشد آنها تعیین می‌شود.
گلیوما ساقه مغز
این اصطلاح به محل تومور اشاره دارد و نه نوع سلولی که شروع به رشد و تکثیر کرده است. تعداد کمی از گلیوماهای ساقه مغز، تومورهایی با مرز و لبه‌های کاملاً واضح هستند (به آنها گلیوما کانونی ساقه مغز نیز گفته می‌شود). غالباً گلیومای ساقه مغز در ساقه مغز گسترش می‌یابد و به عنوان یک تومور متمرکز دیده نمی‌شود. این تومورها غالباً در پل دماغی شروع به رشد می‌کنند که به آنها گلیوما پونتین با پخش باطنی گفته می‌شود.
حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از تومور مغزی در کودکان از نوع گلیومای ساقه مغز هستند. تقریباً همه این تومورها مشابه آستروسیتوما هستند.
کرانیوفارینگیوما
رشد این نوع تومورها کند بوده و بالای غده هیپوفیز و در زیر خود مغز ایجاد می‌شوند. ۴ درصد از تومورهای مغزی در کودکان از این نوع تومورها هستند. این تومورها ممکن است بر غده هیپوفیز هیپوتالاموس فشار وارد کرده و باعث ایجاد اختلالات هورمونی شوند. از آنجا که کرانیوفارینگیوما بسیار نزدیک به عصب‌های بینایی ایجاد می‌شود ممکن است باعث ایجاد مشکلات بینایی نیز شود. برداشتن کامل این تومورها بدون این که به بینایی و تعادل هورمونی کودک آسیب وارد شود بسیار دشوار است.
تومورهای شبکه کوروئید
این تومورهای نادر در شبکه کوروئید در بطن‌های مغز شروع به رشد می‌کنند. بیشتر آنها خوش‌خیم هستند (پاپیلوما شبکه کورئید) و با انجام عمل جراحی درمان می‌شوند. برخی از این نوع تومورها هم ممکن است بدخیم باشند (کارسینوما شبکه کوروئید)
شوانوما (نوریلموما)
این نوع تومورها در سلول‌های شوان که عصب‌های جمجمه و عصب‌های دیگر را احاطه کرده‌اند شروع به رشد می‌کند. شوانوما معمولاً یک تومور خوش‌خیم است. این تومورها غالباً نزدیک مخچه روی عصب جمجمه که مربوط به شنوایی و حفظ تعادل است شکل می‌گیرد که به این نوع آن شوانوما وستیبولار یا آکوستیک نورموس گفته می‌شود. این تومورها ممکن است در عصب‌های ستون فقرات و در نقطه‌ای که عصب‌ها از نخاع منشعب می‌شوند شکل بگیرند. در این موارد، تومور بر نخاع فشار وارد کرده و باعث ایجاد احساس ضعف، بیحسی و بی‌اختیاری ادرار و عدم کنترل حرکات روده می‌شود.
این تومورها به ندرت در کودکان ایجاد می‌شوند. زمانی که شوانوما در کودکان ایجاد شود، به خصوص اگر تومور در هر دو طرف سر باشد، غالباً به این معنا است که کودک به سندرم تومور ارثی مانند نوروفیبروماتوز نوع ۲ مبتلا است.
تومورهای مغزی دیگر که در نزدیک مغز ایجاد می‌شوند
برخی دیگر از تومور هایی که در نزدیک مغز به وجود می آیند شامل موارد زیر می باشند :
مننژیوما
این تومورها در مننژ که لایه بافتی اطراف قسمت خارجی مغز و نخاع است شکل می‌گیرد. مننژیوما با فشار بر مغز و ستون فقرات باعث بروز برخی علائم می‌شود. این نوع تومورها در کودکان کمتر از بزرگسالان دیده می‌شود.
تومور مننژیوم تقریباً همیشه خوش‌خیم است و معمولاً به کمک عمل‌های جراحی درمان می‌شود. البته برخی از این تومورها به ساختارها حیاتی مغز بسیار نزدیک هستند و نمی‌توان آنها را صرفاً با انجام عمل جراحی برداشت.
مننژیوما غالباً بر اساس ظاهر سلولی آن دسته‌بندی می‌شود.
- تومور گرید ۱ که مانند سلول‌های سالم به نظر می‌رسد و ۸۰ تا ۹۰ درصد از مننژیوما ها را شامل می‌شود.
- مننژیوما گرید ۲ (غیرمعمول) که کمی شبیه به سلول‌های غیرعادی به نظر می‌رسد
- مننژیوما نوع ۳ (آناپلاستیک) که به نظر غیرطبیعی می‌رسد و حدود ۱ تا ۳ درصد از مننژیوماها را شامل می‌شود.
مننژیوماهای گرید بالاتر ممکن است پس از درمان دوباره شکل بگیرند و برخی از مننژیوماهای گرید ۳ ممکن است به قسمت‌های دیگر بدن نیز گسترش یابند.
کوردوما
این تومورها در استخوان کف سر یا در قسمت انتهای پایینی ستون فقرات شکل می‌گیرند. این تومورها در سیستم اعصاب مرکزی ایجاد نمی‌شوند اما بر قسمت‌های اطراف خود در مغز یا نخاع فشار وارد کرده و به آنها آسیب می‌رسانند. تومور کوردوما اگر به طور کامل برداشته نشود ممکن است پس از درمان دوباره عود کرده و باعث آسیب‌های بیشتر شود. آنها معمولاً به ارگان‌های دیگر گسترش نمی‌یابند. کورودوما در بزرگسالان بیش از کودکان شایع است.
نوروبلاستوما
این تومورهای سلول عصبی سومین نوع شایع سرطان در کودکان هستند. نوروبلاستوما ها به ندرت در مغز و نخاع شکل می‌گیرند؛ این تومورها بیشتر از سلول‌های عصبی داخل شکم یا قفسه سینه ایجاد می‌شوند. این نوع سرطان بیشتر در دوران کودکی شایع است.
تومورهای هیپوفیز
تومورهایی که در غده هیپوفیز ایجاد می‌شوند تقریباً همیشه خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند. تومورهای هیپوفیز اگر به اندازه‌ای بزرگ شوند که به ساختارهای اطراف فشار وارد کنند یا اگر باعث تولید مقدار زیادی هورمون شوند، مشکل‌ساز خواهند شد. این تومورها در نوجوانان بیش از کودکان دیده می‌شود.
علائم و نشانه‌های تومور مغزی در کودکان چیست؟
علائم و نشانه‌های ناشی از وجود تومور در مغز یا نخاع کودکان مشابه هم نیستند. علائم و نشانه‌ها به عوامل زیر بستگی دارند:
- محل ایجاد تومور در مغز یا نخاع
- اندازه تومور
- سرعت رشد تومور
- سن و الگوی رشد کودک
این علائم و نشانه‌ها ممکن است به دلیل ابتلا به تومورهای مغزی و نخاعی یا بیماری‌های دیگر مانند سرطان‌هایی که به سمت مغز گسترش یافته‌اند ایجاد شوند. اگر کودک شما هر یک از علائم زیر را دارد با پزشک مشورت کنید:
- سردرد های صبحگاهی یا سردهایی که پس از استفراغ کردن رفع می‌شوند
- حالت تهوع و استفراغ مکرر
- مشکلات بینایی، شنوایی و گفتاری
- عدم تعادل و مشکل داشتن در حین راه رفتن
- خواب غیرعادی یا هر تغییری در سطح فعالیت‌ها
- تغییرات غیرعادی در شخصیت و رفتار
- تشنج
- افزایش اندازه سر (در کودکان نوپا)
روش‌های تشخیص تومور مغزی کودکان
ممکن است آزمایش‌ها و فرایندهای زیر انجام شوند:
معاینه بالینی و بررسی سوابق پزشکی: معاینه بدن برای بررسی علائم سلامتی مانند بررسی علائم بیماری‌هایی همچون برآمدگی‌ها یا هر چیز غیرعادی دیگر انجام می‌شود. سوابق پزشکی بیماری، بیماری‌ها و اقدامات درمانی که در گذشته انجام شده است نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
معاینه نورولوژیکی: مجموعه‌ای از سؤالات و آزمایش‌ها برای بررسی مغز، نخاع و عملکرد عصبی انجام می‌شود. در این معاینه وضعیت روانی، تعادلی و توانایی راه رفتن عادی و وضعیت عضلانی، احساسی و واکنشی بیمار مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. به این آزمایش‌ها، معاینه عصبی یا معاینه نورولوژیکی گفته می‌شود.
ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) با گادولینیوم: فرایندی است که در آن از مکنت، امواج رادیویی و کامپیوتر برای گرفتن عکس‌هایی دقیق از مغز و نخاع استفاده می‌شود. ماده به نام گادولینیوم در ورید تزریق می‌شود. گادولینیوم در اطراف سلول‌های سرطانی جمع شده آنها را در عکس واضح‌تر نشان می‌دهد. به این فرایند تصویربرداری رزونانس مغناطیسی هسته‌ای نیز گفته می‌شود.
آزمایش مارکر تومور سرم: یک فرایند است که در آن نمونه خون بیمار برای اندازه‌گیری مقدار برخی مواد مترشحه در خون توسط ارگان‌ها، بافت‌ها یا سلول‌های توموری مورد بررسی قرار می‌گیرد. افزایش سطح برخی مواد در خون با برخی انواع سرطان‌ها ارتباط دارند. به این مواد مارکرها تومور یا نشانه‌های وجود تومور گفته می‌شود.
نظرات