کیست نخاعی، شکافی پر از مایع است که در درون نخاع ایجاد می‌شود. این کیست در ابتدا هیچ علامتی از خود بروز نمی‌دهد، اما پس از مدتی بزرگ‌تر شده و به نخاع و اعصاب فشار وارد می‌کند. در این صورت فرد با علائمی چون ناتوانی حرکتی، درد، ضعف و عدم تعادل مواجه می‌گردد. هرچه کیست بزرگ‌تر شود، بیماری شدت پیدا کرده و علائم نیز بیشتر می‌شود. کیست نخاعی یک اختلال نادر است که در مراحل اولیه نیاز به درمان ندارد، اما اگر باعث فشار بر روی نخاع و اعصاب گردد، باید سریعا مورد درمان قرار گیرد تا مشکل جدی را برای فرد ایجاد نکند. در این مقاله به معرفی کیست نخاعی پرداخته و اطلاعاتی در مورد آن در اختیارتان قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید.
کیست نخاعی چیست؟
کیست‌های نخاعی، که در اصطلاح به آن سیرنگومیلی یا نخاع گشادگی نیز گفته می‌شود، شکاف‌هایی هستند که در درون نخاع ایجاد می‌شوند. شکاف‌های ایجاد شده پر از مایع مغزی نخاعی هستند و در سراسر کانال نخاعی وجود دارند، اما اغلب در مهره‌های ناحیه گردنی یا سینه‌ای دیده می‌شوند.
کانال نخاعی از همان کودکی پر از مایع مغزی نخاعی است. هر چه کودک بزرگ‌تر می‌شود، کانال نخاعی از قسمت پایینی آن تنگ‌تر شده و در نهایت به طور کامل بسته می‌شود. کیست نخاعی زمانی اتفاق می‌افتد که بخش‌هایی از کانال زودتراز موعد مقرر تنگ یا بسته شود. در این صورت مایع مغزی نخاعی در آن قسمت جمع شده و تشکیل شکاف می‌دهد. این شکاف‌ها در ابتدا کوچک هستند و هیچ علامت خاصی از خود بروز نمی‌دهند، اما به مرور زمان بزرگ‌تر شده و با فشار بر روی نخاع و اعصاب، مشکلات بسیاری را برای فرد ایجاد می‌کنند.
عوارض کیست نخاعی
میزان پیشرفت کیست نخاعی و بزرگ شدن آن چندان قابل پیش‌بینی نیست. گاهی اوقات رشد کیست بسیار کند است و ممکن است تا سال‌ها بعد از ایجاد نیز هیچ علامتی از خود نشان ندهد. اما در برخی موارد کیست‌ها با سرعت زیادی رشد می‌کنند و حجم بیشتری از کانال را در بر می‌گیرند. هرچه کیست بزرگ‌تر شود، میزان مایع جمع شده در آن افزایش یافته و فشار بیشتری را بر روی نخاع وارد می‌کند. درد، بی‌حسی و ضعف عضلانی از جمله علائم این بیماری است که در مراحل اولیه به صورت بسیار خفیف بروز پیدا می‌کند. هرچه کیست نخاعی بزرگ‌تر شود، علائم شدیدتر شده و با آسیب رساندن به نخاع و عصب‌ها، بیمار را با مشکلات بسیاری مواجه می‌کند. برخی از عوارض کیست نخاعی عبارتند از:
- اسکولیوز: انحنای غیرعادی ستون فقرات که باعث خمیدگی مهره‌ها شده و آن را به شکل سی یا اس انگلیسی تغییر می‌دهد.
- درد شدید: آسیب نخاع باعث ایجاد دردی مزمن و شدید در ستون فقرات می‌شود.
- مشکلات حرکتی: گرفتگی، ضعف و خشکی، خصوصا در عضلات پا، که باعث تغییر در شیوه راه رفتن بیمار می‌شود.
علل ایجاد
مایع مغزی نخاعی، مایع محافظ اطراف مغز و نخاع است که در غشای اطراف جمجمه و کانال نخاعی وجود دارد. کیست نخاعی زمانی ایجاد می‌شود که این مایع از مسیر خود خارج شده و وارد نخاع گردد. هرچه مایع بیشتری در درون نخاع جمع شود، کیست بزرگ‌تر می‌شود. تا امروز هیچ دلیل مشخصی برای این عارضه پیدا نشده است، اما اختلالات و بیماری‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند باعث ورود مایع به درون نخاع و ایجاد کیست نخاعی شود. این اختلالات عبارتند از:
- ناهنجاری کیاری (Chiari malformation): نوعی اختلال است که باعث خارج شدن بافت مغز از جمجمه و ورود آن به کانال نخاعی می‌گردد.
- مننژیت (Meningitis): نوعی بیماری است که باعث التهاب غشای اطراف مغز و نخاع می‌شود. این التهاب اغلب عامل ویروسی یا باکتریایی دارد.
- تومور نخاعی: تومورهایی که درون یا بیرون کانال نخاعی ایجاد می‌شوند و در روند طبیعی گردش مایع مغزی نخاعی اختلال ایجاد می‌کنند.
- اختلالات مادرزادی: برخی از اختلالات به طور مادرزادی در نوزاد وجود دارند و مانع از حرکت طبیعی مایع مغزی نخاعی می‌شوند. از جمله این موارد می‌توان به طناب نخاعی گیرافتاده اشاره کرد.
- آسیب نخاعی: آسیب‌های نخاعی از جمله مواردی هستند که باعث تشکیل کیست نخاعی می‌شوند. کیست ممکن است سال‌ها بعد از آسیب بروز پیدا کند.
علائم کیست نخاعی
همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، کیست نخاعی به مرور ایجاد می‌شود و در مراحل اولیه نیز هیچ علائمی از خود نشان نمی‌دهد، اما به مرور بزرگ‌تر شده و باعث بروز نشانه‌هایی می‌شود. علائم کیست نخاعی عبارتند از:
- سردرد
- انحنای غیرعادی ستون فقرات
- ایجاد درد، خشکی و گرفتگی عضلات در شانه‌ها، بازوها، کمر و پاها
- ایجاد ضعف و تحلیل رفتن عضلات
- از دست دادن حساسیت نسبت به گرما وسرما
- عدم تعادل و اختلال در راه رفتن
در صورتی که یکی از این علائم را مشاهده نمودید، به پزشک مراجعه کرده و وضعیت خود را شرح دهید. دقت داشته باشید که اگر در گذشته آسیب نخاعی دیده‌اید، حتما این مورد را با پزشک در میان بگذارید
روش‌های تشخیص
بیمار پس از مشاهده علائم به پزشک مراجعه کرده و وضعیت سلامتی خود را شرح می‌دهد. پزشک با بررسی نشانه‌های ایجاد شده و پرونده پزشکی بیمار، معاینات فیزیکی را انجام داده و آزمایشاتی را تجویز می‌کند. در این موارد پزشک نتیجه امارآی و سی‌تی‌اسکن را از بیمار می‌خواهد تا از تشخیص خود اطمینان پیدا کرده و اندازه و موقعیت شکاف‌ها را نیز مورد بررسی قرار دهد.
امارآی (MRI): یک روش عکس‌برداری است که از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی استفاده کرده و تصاویری دقیق از ستون فقرات را در اختیار پزشک قرار می‌دهد. امارآی مطمئن‌ترین روش برای تشخیص کیست نخاعی است.
سی‌تی‌اسکن (CT): در صورتی که امکان امارآی برای بیمار وجود نداشته باشد، پزشک از سی‌تی‌اسکن برای تشخیص بیماری و بررسی اختلال ایجادشده استفاده می‌کند. در این‌جا مجموعه‌ای از پرتوهای اشعه ایکس بر روی ستون فقرات تابیده شده و تصاویری را تولید می‌کند.
درمان کیست نخاعی
درمان این بیماری به میزان پیشرفت و شدت آن بستگی دارد. تا زمانی که کیست نخاعی کوچک است و فشاری بر نخاع وارد نمی‌کند، نیاز به درمان ندارد. در این موارد پزشک از بیمار می‌خواهد تا به صورت دوره‌ای مورد معاینه قرار گرفته و تصویر امارآی خود را ارائه دهد تا میزان پیشرفت کیست مورد بررسی قرار گیرد. اگر کیست بزرگ شده و به اعصاب فشار وارد نماید، آن‌گاه درمان بیمار شروع می‌شود.
تنها راه درمانی کیست نخاعی، عمل جراحی است. در این‌جا هدف از جراحی، رفع فشار وارد بر نخاع و بازگرداندن جریان مایع مغزی نخاعی به حالت طبیعی است. روش‌های مختلفی برای جراحی وجود دارد که با توجه به علت بروز این اختلال، انجام می‌شود.
کاهش فشار مغزی: در صورتی که کیست نخاعی به دلیل ناهنجاری چیاری ایجاد شده باشد، عمل جراحی در بخش جمجمه انجام می‌شود که در آن قسمت کوچکی از استخوان پشت جمجمه برداشته می‌شود. این کار فشار وارد شده بر روی مغز را کاهش داده و از ورود آن به کانال نخاعی پیشگیری می‌کند.
تخلیه کیست: تخلیه کیست یکی از راه‌های کوچک کردن کیست است که با هدف کاهش فشار روی نخاع و اعصاب انجام می‌شود. در این‌جا پزشک از روش شنت‌گذاری استفاده کرده و یک لوله بسیار نازک را وارد بدن می‌کند. در روش شنت‌گذاری، یک سر لوله در داخل کیست و سر دیگر آن در بخش دیگر بدن که قابلیت جذب مایع را دارد، مانند شکم، قرار می‌گیرد.
رفع انسداد: یکی از دلایل ایجاد کیست، وجود تومور یا زائده استخوانی است که باعث بستن کانال و جلوگیری از گردش طبیعی مایع مغزی نخاعی می‌شود. برای رفع این مشکل، پزشک اقدام به برداشتن تومور یا زائده کرده و جریان مایع را به حالت اولیه برمی‌گرداند.
کنترل کیست نخاعی و کاهش عوارض آن
همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، کیست نخاعی عوارضی را برای بیمار به دنبال دارد که با بزرگ‌تر شدن کیست، شدیدتر می‌شود. اگر دچار این بیماری هستید می‌توانید با کمی تغییر در سبک زندگی خود بیماری را کنترل کرده و اثرات آن را کاهش دهید.
- از فعالیت‌هایی که باعث فشار بر روی ستون فقرات می‌شوند، خودداری نمایید.
- اگر دچار علائمی چون خستگی، ضعف عضلانی، سفتی یا درد هستید، فیزیوتراپی را فراموش نکنید و از یک متخصص برای کاهش مشکلات ایجاد شده کمک بگیرید. داشتن یک برنامه ورزشی منظم به کاهش علائم کمک کرده و باعث بهبود حال روحی نیز می‌شود.
- اگر دچار دردهای مزمن هستید حتما این مورد را با پزشک در میان گذاشته و از تجربیات پزشکان متخصص مدیریت درد، استفاده نمایید.
- شاید زندگی با کیست نخاعی، آن‌هم زمانی که علائمی را نیز نشان داده است، کمی سخت باشد و حال و روز شما را بهم بریزد. برای رهایی از این وضعیت بهتر است یک دوست و همدم داشته باشید تا بتوانید به راحتی با او به گفتگو بپردازید. گاهی اوقات نیز توصیه می‌شود با یک درمانگر یا مشاور در ارتباط باشید و از تجربیات افراد آگاه نیز استفاده نمایید.
در این مقاله در مورد کیست نخاعی صحبت کردیم و اطلاعاتی در مورد دلایل ایجاد، علائم و راه‌های درمان آن در اختیارتان قرار دادیم. دقت داشته باشید، کیست نخاعی پس از جراحی نیز ممکن است دوباره عود کند و باعث بازگشت علائم شود. از این رو، باید به صورت دوره‌ای ام ار آی را انجام داده و نتیجه را با پزشک خود در میان بگذارید تا در صورت نیاز مجددا تحت درمان قرار گیرید.
نظرات
سلام آیا کیست نخاعی درمان قطعی دارد؟
صد در صد بیمار به روزهای خوب برمیگردد
سلام
وقت بخیر
این کیست نخاعی همان کیست درموئید نخاعی هست؟
برای جراحی کیست درموئید به چه متخصصی باید مراجعه کرد؟