تنگی کانال نخاعی کمر و گردن ، علائم ، تشخیص و درمان

طناب نخاعی از مغز شروع شده و از میان کانال نخاعی عبور می‌کند و تا قسمت تحتانی ستون مهره‌ای کمر امتداد می‌یابد. تعدادی عصب از بین هر مهره گردن و ستون تحتانی فقرات به خارج از طناب نخاعی هدایت می‌شوند و عملکرد دست و پاها را بر عهده دارند. تنگی کانال نخاعی (spinal stenosis) عارضه‌ای است که در آن کانال نخاعی تنگ‌تر از حد نرمال می‌شود. باریک شدن کانال نخاعی می‌تواند فضای موجود برای طناب نخاعی و حرکت عصب‌ها را محدود کند.

هرچه تنگی کانال نخاع حادتر شود، طناب نخاعی و عصب‌ها بیشتر تحت فشار قرار می‌گیرند. این عارضه می‌تواند در هر قسمتی از کانال نخاع ایجاد شود، اما بیشتر در ستون فقرات گردنی و پایین کمری شایع است. با پیشرفت بیماری، علائم و عوارضی مانند اختلال حس، اختلال در عملکرد روده‌ها و حتی فلج عضلانی مشاهده می‌شود. بنابراین، مراجعه به‌موقع به پزشک و پیگیری درمان مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است.

تنگی کانال نخاعی چیست؟

تنگی کانال نخاعی عارضه‌ای است که معمولا روند پیشرفت آهسته‌ای دارد و با افزایش سن و بطورکلی بعد از ۵۰ سالگی بروز می‌کند. با اینحال در مواردی دیده شده که افراد کم سن و سال هم در اثر ابتلا به اسکولیوسیز (کج شدن غیر طبیعی ستون فقرات) یا مشکلات مادرزادی به این عارضه دچار می‌شوند.
در اکثر موارد، تنگی کانال نخاع در قسمت تحتانی یا پایین کمری ستون فقرات بروز می‌کند. فرسودگی و جابجایی مهره‌های کمر، عارضه‌ای موسوم به لیز خوردگی مهره یا اسپوندیلولیستزیس، نیز یکی از علل تنگی کانال نخاعی شناخته شده است. گرفتگی یا احساس درد از ناحیه ساق پا شایع ترین علت تنگی کانال نخاع به حساب می‌آید. هرچه بیماری پیشرفت کند، عمل ایستادن و راه رفتن به دلیل شدت یافتن درد پا به طرز قابل توجهی برای فرد بیمار دشوار می‌گردد.

علت تنگی کانال نخاعی چیست؟

آرتروز دژنراتیو ستون فقرات یا تغییر در بافت استخوانی و نرم در اثر کهولت سن از شایع‌ترین علل تنگی کانال نخاع هستند. این بیماری معمولاً در افراد بالای ۵۰ سال شایع‌تر است و با افزایش سن پیشرفت می‌کند. فرآیند ساییدگی و فرسودگی طبیعی که در اثر سالخوردگی ایجاد می‌شود، می‌تواند باعث بروز آرتروز ستون فقرات و به دنبال آن تنگی کانال نخاع گردد. این بیماری می‌تواند به دلیل زائده‌های استخوانی (استیوفیت)، بیرون‌زدگی و ساییدگی دیسک‌های بین مهره‌ای و ضخیم شدن رباط‌های بین مهره‌ها ظاهر شود.

گاهی اوقات جابجایی بیش از حد یک مهره از ستون فقرات می‌تواند باعث انحراف آن مهره به سمت مهره دیگر شود که این عارضه به نام لیز خوردگی مهره یا اسپوندیلولیستزیس شناخته می‌شود و می‌تواند باعث تنگی کانال نخاع شود.

اینطور نیست که تمامی افراد مسن به تنگی کانال نخاعی دچار شوند. احتمال پیشرفت این عارضه در برخی افراد خاص بیشتر است. افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به تنگی کانال نخاع یا مشکلات کمر دارند، به دلیل عوامل ژنتیکی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. همچنین، کسانی که شغل‌های سنگین دارند یا ورزشکاران رشته‌های خاص بیشتر از افراد با شغل‌های پشت میزی در معرض ابتلا به تنگی کانال نخاع هستند. این بیماری می‌تواند در افراد مبتلا به بیماری‌های خاص بافت همبند مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان یا روماتیسم ستون فقرات نیز بروز کند.

علائم تنگی کانال نخاعی گردن

علائم بیماری به محل بروز مشکل در کانال نخاع و میزان شدت آن بستگی دارد. علائمی که ناشی از تحت فشار قرار گرفتن طناب نخاعی هستند، اصطلاحاً میلوپاتی نامیده می‌شوند و شامل عدم تعادل، زمین خوردن، افتادن اشیاء از دست، ناتوانی در بستن دکمه پیراهن یا برداشتن پول خرد از روی زمین و بی‌اختیاری ادرار و اجابت مزاج هستند. همچنین علائم ناشی از تحت فشار قرار گرفتن عصب‌ها، اصطلاحاً رادیکولوپاتی نامیده می‌شوند و شامل درد، بی‌حسی، گزگز شدن و احساس ضعف در امتداد مسیر عصبی تحت فشار هستند. وقتی تنگی کانال در مهره‌های گردن رخ می‌دهد، احتمال دارد طناب نخاعی و عصب‌هایی که به سمت دست و پاها حرکت می‌کنند، دچار تنش شوند. این وضعیت علائمی مانند میلوپاتی، بی‌حسی، مورمور شدن و ضعف یا گرفتگی دست و انگشتان را به همراه دارد.

در صورتی که تنگی کانال در ناحیه تحتانی کمر رخ دهد (تنگی کانال نخاع پایین کمری)، عصب‌هایی که به سمت پا و انگشتان پا منتهی می‌شوند، احتمالاً تحت فشار قرار می‌گیرند. علائم این حالت شامل درد، بی‌حسی، مورمور شدن و احساس ضعف یا گرفتگی در پا و انگشتان پا است که با راه رفتن تشدید و با استراحت کاهش می‌یابد. این نوع علائم گاهی اوقات شبه لنگی (انسداد اشتباه) نامیده می‌شوند، زیرا شبیه به علائم عدم گردش خون در پاها، که اصطلاحاً به آن لنگی می‌گویند، هستند.

درمورد علائم تنگی کانال نخاعی، بخوانید!

تشخیص تنگی کانال نخاعی کمر و گردن

در جلسه اول مراجعه به مطب، پزشک سوالاتی درباره علائم بیماری از بیمار خواهد پرسید. در واقع به این نوع پرسش‌ها بررسی سوابق پزشکی می‌گویند. با این کار پزشک می‌تواند اطلاعاتی را درباره زمان دقیق بروز علائم، عوامل دخیل در بهتر یا بدتر شدن علائم، اطلاع از روش‌های درمانی قبلی و آگاهی از سایر مشکلات بالینی که بر تنگی کانال نخاع تاثیر می‌گذارد، بدست آورد. سپس پزشک به معاینه بدنی بیمار خواهد پرداخت، مثلا قدرت عضلانی، رفلکس، حس لامسه، تعادل و گردش خون بیمار مورد بررسی قرار خواهد گرفت تا از این طریق بتواند تنگی کانال نخاعی را تشخیص دهد. محل بروز علائم به پزشک کمک می‌کند تا عصب‌های آسیب دیده را تشخیص دهد.

بعد از بررسی سوابق پزشکی و انجام معاینه بدنی، احتمالا تجویز برخی آزمایشات مختلف جهت کمک به تایید نهایی تنگی کانال نخاع در دستور کار پزشک قرار خواهد گرفت. این آزمایش‌ها شامل عکسبرداری اشعه ایکس، ام آر آی یا سی تی اسکن می‌شوند. این آزمایشات در تشخیص هر نوع آرتروز ستون فقراتی و تحت فشار قرار گرفتن طناب نخاعی و عصب موثر هستند. همچنین امکان دارد پزشک عصب‌های بیمار را تحت آزمایش قرار دهد تا از هر گونه آسیب به عصب‌ها بر اثر تنگی کانال نخاع مطمئن گردد. این آزمایش‌ها را تست‌های رسانایی عصب و الکترومایوگرافی می‌نامند.

درمان تنگی کانال نخاعی کمر و گردن

بسته به شدت علائم بیمار و بیماری‌های زمینه‌ای، روش‌های درمانی گوناگونی برای تنگی کانال نخاع در دسترس است. در اکثر موارد، این عارضه بدون نیاز به عمل جراحی قابل درمان است و شامل روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، دارودرمانی، تزریقات استروئیدی و تغییرات سبک زندگی می‌شود. این روش‌ها می‌توانند به کاهش التهاب، تسکین درد و بهبود تحرک کمک کنند. اما در موارد شدید که درمان‌های غیرجراحی موثر نیستند، جراحی برای کاهش فشار بر طناب نخاعی و عصب‌ها توصیه می‌شود. تصمیم‌گیری درباره روش درمانی مناسب به تشخیص پزشک و نیازهای خاص بیمار بستگی دارد. در ادامه روش‌های درمانی تنگی کانال نخاعی کمر و گردن را بررسی خواهیم کرد.

درمان خانگی و گیاهی تنگی کانال نخاع

در صورتی که علائم بیمار خفیف باشند، معمولاً نیازی به مراقبت‌های پزشکی نیست. در بسیاری موارد، بیمار با رعایت برخی راهکارهای ساده می‌تواند علائم را کاهش دهد. تغییر برخی فعالیت‌ها می‌تواند در رفع علائم مؤثر باشد. بیمار باید از فعالیت‌هایی که باعث تشدید علائم می‌شوند، خودداری کند. استفاده از سرما و گرما درمانی بر روی ناحیه آسیب‌دیده نیز می‌تواند مفید باشد. همچنین مصرف برخی داروهای بدون نسخه می‌تواند به تسکین درد کمک کند.

حرارت درمانی

حرارت درمانی یکی از روش‌های موثر برای کاهش درد ناشی از تنگی کانال نخاعی کمر و گردن است. استفاده از حرارت می‌تواند فرآیند اکسیژن‌رسانی و انتقال مواد مغذی به ناحیه آسیب‌دیده را تسریع بخشد و بهبود یابد. برای این منظور، می‌توانید از بطری آب ولرم، پد ژل‌دار گرم‌شده در مایکروویو یا سونا استفاده کنید. گرما درمانی به تسکین عضلات و کاهش تنش کمک می‌کند و مسیر انتقال سیگنال‌های درد را مسدود می‌سازد. پوشیدن گن‌های حرارتی نیز گزینه‌ای مناسب است، زیرا گرمایی متوسط و مداوم تولید می‌کنند و می‌توان آنها را حتی حین فعالیت‌های روزانه استفاده کرد. همچنین، با افزودن روغن‌های معطر به پک حرارتی، می‌توان از ترکیب دو تکنیک رایحه‌درمانی و گرما‌درمانی بهره‌مند شد.

ورزش برای تنگی کانال نخاعی

ورزش سبک قلبی عروقی برای تنگی کانال نخاع

 انواع داروها برای درمان تنگی کانال نخاعی کمر و گردن

روش درمانی اولیه شامل داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن می‌شود. این داروها در کاهش التهاب و ورم عصب‌های تحت فشار قرار گرفته، موثر هستند. می‌توانید داروهای کورتیزون دهانی را امتحان کنید. با تزریق داروی استروئیدی (مانند کورتیزون) به داخل اپیدورال می‌توان دوز بالایی از دارو را مستقیم وارد ناحیه آسیب دیده کرد و التهاب را سریعتر برطرف کرد. فیزیوتراپی نیز در تقویت عضلات مجاور ستون فقرات و خالی کردن فشار از روی ستون فقرات، کمک کننده است.

جراحی تنگی کانال نخاع کمر و گردن

گاهی اوقات بیماران با پیروی از روش‌های درمانی غیر جراحی، به نتایج لازم و بهبودی نمی‌رسند. در صورتی که بیمار به دلیل درد قادر به انجام فعالیت‌های روزمره خود نباشد، می‌توان از جراحی استفاده کرد. علاوه بر این، بیماران مبتلا به فشردگی حاد طناب نخاعی (میلوپاتی) یا ضعف شدید عضلات باید به منظور پیشگیری از آسیب مزمن به عصب‌ها جراحی شوند. جراح گزینه‌های جراحی مناسب برای هر بیمار را ارائه خواهد داد.

چندین نوع جراحی برای درمان تنگی کانال نخاعی وجود دارد. هدف هر کدام از این جراحی‌ها ایجاد فضای بیشتر برای طناب نخاعی یا عصب‌هایی است که به دلیل این عارضه تحت فشار قرار گرفته‌اند. این جراحی‌ها با درمان‌های متنوع دیگری همراه هستند که مستلزم برداشتن استخوان و بافت‌هایی است که به عصب‌های نخاعی در قسمت تحتانی کمر فشار وارد می‌کنند. این درمان‌ها فشارزدایی عصب نیز نامیده می‌شوند. تمامی این گزینه‌ها نیازمند مدیریت منسجم یک مراقبت درمانی پس از جراحی هستند.

روش‌های جراحی تنگی کانال نخاعی در ستون فقرات تحتانی در مقایسه با جراحی سنتی فشارزدایی عصب‌های لومبار کم تهاجمی‌تر هستند. وسایلی مانند X-stop و Coflex نیز برای برخی بیماران به منظور درمان این عارضه تجویز می‌شوند. در ادامه، انواع رایج جراحی‌های تنگی کانال نخاعی کمر و گردن توضیح داده می‌شوند.

دکمپرسیون لامینکتومی (Laminectomy)

در این روش جراحی، بخشی از استخوان مهره به نام لامینا برداشته می‌شود تا فضای بیشتری برای نخاع و اعصاب اطراف آن ایجاد شود. این جراحی معمولاً در ناحیه کمر (Lumbar) انجام می‌شود و هدف اصلی آن کاهش فشار روی نخاع و ریشه‌های عصبی است که می‌تواند باعث کاهش درد و بهبود عملکرد بیمار شود. لامینکتومی می‌تواند برای بیماران با تنگی شدید کانال نخاعی که به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نداده‌اند، استفاده شود.

فورامینوتومی (Foraminotomy)

این روش جراحی برای باز کردن فضای بین مهره‌ها (فورامن) که اعصاب نخاعی از آن عبور می‌کنند، انجام می‌شود. فورامینوتومی می‌تواند در هر دو ناحیه کمر (Lumbar) و گردن (Cervical) انجام شود و به کاهش فشار روی اعصاب کمک کند. این جراحی با برداشتن استخوان یا بافتی که فورامن را تنگ کرده است، انجام می‌شود و می‌تواند باعث تسکین علائم درد، بی‌حسی و ضعف در اندام‌ها شود.

دکمپرسیون میکروسرجری (Microdiscectomy)

این روش جراحی کمتر تهاجمی است و برای برداشتن بخش‌های کوچکی از دیسک یا استخوان که باعث فشار روی اعصاب شده‌اند، استفاده می‌شود. میکروسرجری دکمپرسیون معمولاً در ناحیه کمر (Lumbar) انجام می‌شود و نیاز به برش‌های کوچکتری دارد. این روش جراحی با استفاده از میکروسکوپ و ابزارهای دقیق انجام می‌شود و می‌تواند به بیماران با فتق دیسک کمر که به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نداده‌اند، کمک کند.

جراحی فیوژن ستون فقرات (Spinal Fusion)

با استفاده از این روش جراحی، دو یا چند مهره به یکدیگر متصل می‌شوند تا پایداری ستون فقرات افزایش یابد. فیوژن ستون فقرات می‌تواند پس از  عمل دکمپرسیون انجام شود تا از حرکت اضافی بین مهره‌ها جلوگیری کند و فشار روی نخاع و اعصاب کاهش یابد. این جراحی می‌تواند در هر دو ناحیه کمر (Lumbar) و گردن (Cervical) انجام شود و هدف آن بهبود عملکرد و کاهش درد بیماران با مشکلات شدید ستون فقرات است.

درمورد عوارض جراحی فیوژن ستون فقرات، بخوانید.

جراحی دیسککتومی (Discectomy)

در این نوع از عمل جراحی، بخش‌هایی از دیسک بین مهره‌ها که باعث فشار روی نخاع یا اعصاب شده‌اند، برداشته می‌شود. دیسککتومی معمولاً برای درمان فتق دیسک و تنگی کانال نخاعی استفاده می‌شود و می‌تواند در هر دو ناحیه کمر (Lumbar) و گردن (Cervical) انجام شود. این روش جراحی می‌تواند به تسکین درد، بی‌حسی و ضعف ناشی از فشار دیسک بر روی اعصاب کمک کند.

لامینوپلاستی (Laminoplasty)

لامینوپلاستی در ناحیه گردن (Cervical) انجام می‌شود و شامل باز کردن لامینا و ایجاد فضای بیشتر برای نخاع است. پزشک با استفاده از عمل لامینوپلاستی به جای برداشتن کامل لامینا، آن را تغییر شکل می‌دهد تا فشار روی نخاع کاهش یابد و عملکرد بیمار بهبود یابد. این جراحی می‌تواند برای بیماران با تنگی کانال نخاعی گردن که به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نداده‌اند، مناسب باشد.

جراحی از راه پوست (Percutaneous Surgery)

این روش کمتر تهاجمی، شامل استفاده از ابزارهای مخصوص از طریق برش‌های کوچک پوست برای برداشتن یا تغییر شکل بافت‌ها و استخوان‌هایی است که باعث تنگی کانال نخاعی شده‌اند. جراحی از راه پوست می‌تواند در هر دو ناحیه کمر و گردن انجام شود و نیاز به بستری شدن طولانی‌مدت در بیمارستان ندارد. این روش‌ معمولاً درد کمتر و زمان بهبودی سریع‌تری نسبت به سایر روش‌های درمانی دارد.

جراحی لیزری (Laser Spine Surgery)

پزشک در این روش جراحی از لیزر برای برداشتن بافت‌های آسیب‌دیده یا تغییر شکل استخوان‌ها استفاده می‌کند. جراحی لیزری می‌تواند در درمان تنگی کانال نخاعی مفید باشد و نیاز به برش‌های کوچکتری دارد. این روش جراحی معمولاً با کمتر بودن درد و زمان بهبودی سریع‌تر همراه است و می‌تواند برای بیماران با مشکلات خفیف تا متوسط ستون فقرات مناسب باشد.

جراحی مصنوعی دیسک (Artificial Disc Replacement)

در این روش جراحی، دیسک‌های آسیب‌دیده با دیسک‌های مصنوعی جایگزین می‌شوند تا حرکت طبیعی ستون فقرات حفظ شود. جراحی جایگزینی دیسک معمولاً در ناحیه گردن (Cervical) انجام می‌شود و می‌تواند به کاهش درد و بهبود عملکرد بیمار کمک کند. این روش جراحی می‌تواند برای بیماران با دیسک‌های آسیب‌دیده که به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نداده‌اند، مناسب باشد.

روند درمان تنگی کانال نخاعی کمر و گردن

در اکثر موارد، نتایج درمان تنگی کانال نخاعی بسیار امیدوارکننده است. بسیاری از بیماران با درمان‌های غیر جراحی بهبودی قابل توجهی پیدا می‌کنند. اما در برخی موارد با تشدید تنگی کانال نخاعی، درمان‌های غیر جراحی دیگر مؤثر نیستند و جراحی بهترین گزینه پیشنهادی می‌شود.

بسیاری از بیماران بلافاصله پس از انجام جراحی فشارزدایی عصب از علائم آزاردهنده در ناحیه دست و پا رهایی می‌یابند، به استثنای موارد حاد که عصب‌ها به مدت طولانی تحت فشار قرار گرفته‌اند.

مانند سایر قسمت‌های بدن، آرتروز ستون فقرات حتی پس از جراحی نیز پیشرفت می‌کند. احتمال دارد که علائم جدید سال‌ها بعد از جراحی با همان شدت قبلی یا در نواحی مجاور مجدداً بروز کنند.

کلام پایانی