قاعده جمجمه، یکی از مهم‌ترین قسمت‌‌های جمجمه است که در بخش زیرین سر واقع شده و ناحیه پشت استخوان بینی و چشم‌ها را در برگرفته است. هرگونه زائده‌ای که در این بخش یا اطراف آن وجود داشته باشد با عنوان تومور قاعده جمجمه شناخته می‌شود. تومورهای این بخش در قسمت عمقی جمجمه و در نزدیکی اعصاب و رگ‌های خونی رشد می‌کنند. از این رو، بسیار با اهمیت بوده و جراحی دشوارتری دارند. در این بخش در مورد تومورهای قاعده جمجمه صحبت می‌کنیم و اطلاعاتی در مورد انواع تومور، علائم و راه‌های درمانی آن‌ها در اختیارتان قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید.
انواع تومورهای قاعده جمجمه
تومورهای قاعده جمجمه زائداتی هستند که از رشد و تکثیر غیرطبیعی سلول‌ها در قاعده جمجمه و بخش‌های نزدیک به مغز ایجاد می‌شوند. اغلب تومورهای این بخش خوش‌خیم هستند و با جراحی از بدن خارج می‌گردند. البته این به معنای عدم خطرناک بودن تومورها نیست. تومورهای این ناحیه در صورتی که به موقع درمان نشوند، سلامت بیمار را تهدید کرده و عواقب جبران‌ناپذیری را برای او ایجاد می‌کنند.
تومورهای قاعده جمجمه بر اساس موقعیت قرارگیری‌شان به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
- تومورهای بخش قدامی: تومورهایی هستند که در بخش جلوی جمجمه و نزدیک به سینوس‌ها و کاسه چشم قرار دارند. مننژیوما، استیزیونئوروبلاستوما و سرطان سینوس پارانازال در این دسته تومورها جای می‌گیرند.
- تومورهای بخش میانی: تومورهایی که در بخش میانی جمجمه و در سطح غده هیپوفیز قرار دارند، در این دسته قرار می‌گیرند. از جمله این تومورها می‌توان به آدنوم‌های هیپوفیز، کرانیوفارنژیوما و کیست شکافی Rathke اشاره کرد.
- تومورهای بخش خلفی: تومورهایی که در بخش پشت جمجمه ایجاد می‌شوند، در این دسته تومورها قرار دارند. تومورهای نوروم آکوستیک، مننژیوما، کندروسارکوم، آکوردوما و تومور اپیدرموئی از جمله این تومورها هستند.
شایع‌ترین تومورهای قاعده جمجمه
تومورهایی که در این‌جا معرفی شدند در دسته تومورهای قاعده جمجمه قرار می‌گیرند. از بین این تومورها، تومور هیپوفیز، مننژیوما و شوانومای وستیبولار، شایع‌تر از سایر تومورها هستند که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:
- آدنوم‌های هیپوفیز: تومورهای هیپوفیز، تومورهای خوش‌خیمی هستند که در غده هیپوفیز و اطراف آن تشکیل می‌شوند. این تومورها معمولا هومورن‌های بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند و در مراحل پیشرفته‌تر مشکلاتی را برای بینایی انسان ایجاد می‌کنند.
- شوانومای وستیبولار: این نوع تومورها در بخش پایینی جمجمه و بر روی اعصاب گوش تشکیل می‌شوند و در صورتی که به موقع درمان نشوند، مشکلاتی را برای شنوایی انسان ایجاد می‌کنند. شوانومای وستیبولار نیز در دسته تومورهای خوش‌خیم قرار می‌گیرد.
- مننژیوما: مننژیوما از جمله تومورهای خوش‌خیم است که در لایه مننژیوم، لایه محافظ مغز و نخاع، تشکیل می‌شود. مننژیوما در مردان شایع‌تر از زنان است.
عوامل ایجاد تومورهای قاعده جمجمه
از جمله عواملی که احتمال ابتلا به تومورهای قاعده جمجمه را افزایش می دهند، عبارتند از:
- انجام رادیوتراپی سر برای تشخیص و درمان برخی بیماری‌ها
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
- شرایط ژنتیکی خاص و عوامل ارثی
علائم تومورهای قاعده جمجمه
تومورهای قاعده جمجمه تا زمانی که کوچک هستند، علامتی ندارند، اما زمانی که رشد می‌کنند نشانه‌هایی را از خود بروز می‌دهند که با توجه به اندازه تومور و موقعیت قرارگیری‌شان متفاوت است. رایج‌ترین علائم تومورهای قاعده جمجمه عبارتند از:
- سر درد
- سرگیجه و از دست دادن تعادل
- احساس درد، ضعف و بی‌حسی در صورت
- مشکلات سینوسی
- تنگی نفس و خفگی
- خونریزی بینی
- انسداد بینی و تغییر در حس بویایی
- دوبینی و مشکلات بینایی
- مشکلات شنوایی مانند وزوز گوش یا کم‌شنوایی
- مشکلات حافظه
- اختلال در بلع غذا
- ایجاد اختلال در تکلم بیمار
- برآمدگی و ایجاد درد در قسمت گردن
روش های تشخیص
در صورتی که بیمار هریک از علائم بالا را مشاهده نماید، به پزشک مراجعه می‌نماید تا علت اختلالات ایجاد شده را دریابد. پزشک با استفاده از انواع تکنیک‌ها و تجهیزات روز، آزمایشاتی را برای روی بیمار انجام می‌دهد. این آزمایشات شامل تصویربرداری ام آر آی، سی تی اسکن، پت اسکن و آنژیوگرافی می‌باشد. پس از تشخیص تومور، پزشک از بیوپسی برای تعیین خوش‌خیم یا بدخیم بودن تومور استفاده می‌کند تا بهترین روش درمانی را برای بیمار در نظر گیرد. بیوپسی با روش‌هایی چون آسپیراسیون سوزنی، اندوسکوپی بینی و سینوس‌ها، استفاده از میکروسکوپ در گوش‌ها و جراحی انجام می‌شود.
درمان تومورهای قاعده جمجمه
پزشک پس از انجام آزمایشات و بررسی نوع تومور، با توجه به اندازه و موقعیت آن، روش درمانی مناسبی را برای بیمار در نظر می‌گیرد. روش‌های مختلفی برای درمان تومورهای قاعده جمجمه وجود دارد که شامل پرتودرمانی، شیمی‌درمانی، تارگت‌تراپی و ایمونوتراپی می‌باشد. گاهی اوقات پزشک جراحی تومور را به بیمار پیشنهاد می‌دهد و در کنار آن نیز از روش‌های تکمیلی دیگر استفاده می‌کند.
جراحی تومورهای قاعده جمجمه به دو روش انجام می‌شود که شامل جراحی باز جمجمه و جراحی آندوسکوپی می‌باشد.
جراحی به روش باز: جراحی باز یکی از روش‌های درمان تومورهای قاعده جمجمه است که در آن بخشی از جمجمه بیمار شکافته می‌شود. در مواقعی که تومور بزرگ باشد یا به اعصاب و عناصر حیاتی مغز چسبیده باشد، از این روش برای درمان استفاده می‌شود.
روش آندوسکوپی: آندوسکوپی، جدیدترین روش جراحی است که خطرات و عوارض کمتری نسبت به جراحی باز دارد. در این روش پزشک از یک دستگاه با نام آندوسکوپ برای جراحی استفاده می‌کند. آندوسکوپ از طریق بینی یا دهان وارد قاعده جمجمه شده و امکان دسترسی به تومور و ضایعات را به پزشک می‌دهد.
مراقبت‌های پس از جراحی
جراحی سر و جمجمه از جمله پیچیده‌ترین جراحی‌هاست که نیاز به دقت و تجربه بسیار بالای جراح دارد. بیمار پس از جراحی نیاز به مراقبت‌هایی نیز دارد که عبارتند از:
- بیمار باید حداقل یک هفته پس از جراحی استراحت مطلق داشته و بیشتر زمان خود را در رختخواب بماند.
- محل زخم باید تمیز نگه داشته شود و پانسمان آن به موقع عوض شود.
- داروهای تجویزشده باید به موقع و سر وقت مصرف شوند.
- حمام رفتن و شنا در استخر، تا چند روز اول پس از جراحی ممنوع است.
- استفاده از ایبوبرفن، آسپرین و ناپروکسین تا ۳ ماه پس از جراحی ممنوع است.
- بیمار تا ۶ ماه پس از جراحی اجازه انجام ورزش‌های سنگین را ندارد. انجام فعالیت‌های سنگین تا زمان اجازه پزشک، ممنوع است.
در این بخش در مورد تومورهای قاعده جمجمه صحبت کردیم و اطلاعاتی را در این راستا در اختیارتان قرار دادیم. همان‌طور که در بالا اشاره شد، تومورهای قاعده جمجمه اغلب تومورهایی خوش‌خیم هستند که مشکلی را برای انسان ایجاد نمی‌کنند. اما اگر به موقع درمان نشوند، رشد کرده و به اعصاب و رگ‌های خونی فشار وارد می‌کنند. آسیب به اعصاب باعث ایجاد اختلال در بینایی، شنوایی، تکلم بیمار و … شده و خطرات بسیار جدی را برای بیمار به دنبال دارد. بنابراین، در صورتی که علائم بیماری را مشاهده کردید، حتما سریعا به پزشک مراجعه نمایید تا در اولین فرصت تحت درمان قرار گیرید.
نظرات