هیپوفیز، یکی از مهم‌ترین غده‌های بدن است که در بخش زیرین مغز قرار دارد. این غده با همکاری غده هیپوتالاموس فعالیت‌های مهمی را در بدن انجام می‌دهد که از میان آن‌ها می‌توان به کنترل هورمون‌های بدن و تولیدمثل اشاره کرد.در ادامه به معرفی جراحی آندوسکوپی هیپوفیز پرداخته و مراحل جراحی، خطرات و مراقبت‌های پس از عمل را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
یکی از مشکلاتی که ممکن است غده هیپوفیز را درگیر کند، رشد غیرطبیعی این غده و ایجاد تومور می‌باشد که بسیار رایج است. خوشبختانه تومور هیپوفیز در دسته تومورهای خوش‌خیم قرار می‌گیرد، اما اگر درمان نشود باعث اختلال در میزان حجم هورمون‌ها شده و مشکلاتی را برای ارگان‌های مختلف بدن انسان ایجاد می‌کند. یکی از روش‌های درمانی تومور غده هیپوفیز، جراحی تومور هیپوفیز می‌باشد که به دو شیوه آندوسکوپی و کرانیوتومی انجام می‌شود.
جراحی هیپوفیز
تومور هیپوفیز، که به آن آدنومای هیپوفیز نیز گفته می‌شود، یکی از مشکلات غده هیپوفیز است که در اثر رشد غیرطبیعی این غده اتفاق می‌افتد. آدنومای هیپوفیز به دو دسته آدنومای فعال و غیر فعال تقسیم می‌شود و بر اساس اندازه نیز در دو دسته میکروآدنوم و ماکروآدنوم طبقه‌بندی می‌گردد. تومور هیپوفیز بر اساس نوعی که دارد، مشکلات مختلفی را برای انسان ایجاد می‌کند و باعث اختلال در میزان ترشح غده‌های مختلف بدن می‌گردد. این غده بر اساس میزان آسیبی که وارد می‌کند، علائم متفاوتی را از خود نشان می‌دهد و در برخی مواقع نیز هیچ نشانه‌ای ندارد.
زمانی که پزشک متوجه وجود تومور هیپوفیز در جمجمه بیمار می‌شود، با معاینات و انجام آزمایشات مختلف، نوع و اندازه تومور را مورد بررسی قرار داده و درمان لازم را برای او در نظر می‌گیرد. یکی از روش‌های درمانی تومور هیپوفیز جراحی می‌باشد که با دو روش آندوسکوپی و کرانیوتومی انجام می‌شود.
- روش آندوسکوپی: در روش آندوسکوپی جراح از یک ابزار کوچک کمک می‌گیرد و با استفاده از آن به غده هیپوفیز دسترسی پیدا می‌کند. جراح دستگاه را از طریق بینی وارد جمجمه کرده و تومور را نیز از همین طریق خارج می‌کند. در این‌جا هیچ برشی بر روی سر انجام نمی‌شود.
- روش کرانیوتومی: اگر تومور از نوع ماکروآدنوم باشد و عمل از طریق آندوسکوپی ممکن نباشد، پزشک جراحی باز را پیشنهاد می‌دهد و با شکافتن جمجمه آدنوم را خارج می‌کند.
مراحل انجام جراحی آندوسکوپی هیپوفیز
جراحی آندوسکوپی هیپوفیز، یکی از رایج‌ترین روش‌های جراحی برای از بین بردن تومورهای هیپوفیز است که با استفاده از وسیله‌ای با نام آندوسکوپ انجام می‌شود. آندوسکوپ یکی لوله نازک است که بر روی آن یک میکروسکوپ، دوربین و نور قرار دارد. پزشک با استفاده از این وسیله به نقاطی از مغز که غیرقابل دسترسی هستند یا دسترسی سختی دارند، وارد شده و اختلال ایجاد شده را برطرف می‌نماید.
برای این کار آندوسکوپ از راه بینی و سینوس‌ها وارد مغز می‌شود و در برخی موارد نیز پزشک با ایجاد چند سوراخ کوچک در جمجمه دستگاه را وارد مغز کرده و از این طریق به غده هیپوفیز دسترسی پیدا می‌کند. دوربینی که بر روی آندوسکوپ تعبیه شده است به جراح اجازه می‌دهد تا مراحل انجام عمل را بر روی صفحه نمایش تماشا کند و کار خود را با دقت و ظرافت بیشتری انجام دهد. در این روش تومور بدون باز کردن جمجمه و از راه بینی تخلیه می‌گردد.
برای انجام عمل جراحی آندوسکوپی هیپوفیز، دو پزشک باهم همکاری می‌کنند:
- جراح گوش، حلق و بینی که آندوسکوپ را از راه بینی وارد می‌کند و به ناحیه هیپوفیز می‌رساند.
- جراح مغز و اعصاب که تومور را تکه تکه کرده و از جمجمه خارج می‌کند.
این عمل ممکن است چندین ساعت طول بکشد، اما عوارض کمتری نسبت به جراحی باز داشته و بیمار پس از ۲ تا ۳ روز مرخص می‌شود.
خطرات جراحی آندوسکوپی هیپوفیز
جراحی آندوسکوپی هیپوفیز بسیار کم‌خطر است، اما مانند دیگر جراحی‌ها ممکن است عوارض و مشکلاتی چون واکنش بیمار در مقابل بی‌هوشی، احتمال خونریزی و عفونت در ناحیه زخم را به دنبال داشته باشد. خطرات جراحی آندوسکوپی هیپوفیز عبارتند از:
- رینوره مایع مغزی نخاعی: به نشت مایع مغزی نخاعی و خارج شدن آن از طریق بینی، رینوره گفته می‌شود. احتمال وقوع رینوره پس از عمل جراحی آندوسکوپی هیپوفیز وجود دارد که در آن صورت ممکن است نیاز به عمل دوباره باشد.
- مننژیت: التهاب غشای محافظ مغز و نخاع باعث ایجاد بیماری با نام مننژیت می‌شود. این اتفاق معمولا در صورتی رخ می‌دهد که مایع مغزی نخاعی نشت کرده باشد.
- آسیب به بافت غده هیپوفیز: ممکن است در حین عمل بافت‌های طبیعی غده هیپوفیز نیز دچار آسیب شود. صدمه دیدن غده هیپوفیز باعث اختلال در ترشح هورمون‌های بدن می‌گردد که باید درمان گردد.
- مشکلات بینایی: اعصاب بینایی در نزدیکی غده هیپوفیز قرار دارند و اگر آسیب ببینند باعث ایجاد مشکل در بینایی فرد می‌شوند.
- تکرر ادرار: از دیگر مشکلاتی که ممکن است پس از عمل جراحی آندوسکوپی هیپوفیز برای بیمار رخ دهد، تشنگی بیش از اندازه و تکرر ادرار است. این مشکل در صورتی ایجاد می‌شود که بخش کنترل ادرار غده هیپوفیز آسیب ببیند.
- خونریزی شدید: در صورتی که رگ‌های اصلی مغز در حین عمل جراحی آسیب ببیند، باعث خونریزی شدید و مداوم مغز یا بینی می‌شود.
همان‌طور که مشاهده کردید، جراحی آندوسکوپی هیپوفیز باید با نهایت دقت و ظرافت انجام شود تا هیچ آسیبی به بافت اصلی غده یا بافت‌های اطراف آن وارد نشود. در غیر این صورت مشکلات بسیاری را برای بیمار ایجاد خواهد کرد که در برخی مواقع جبران آن نیز ممکن نمی‌باشد. در چنین شرایطی مراجعه به بهترین جراح غده هیپوفیز عاقلانه تر است.
مراقبت‌های بعد از جراحی آندوسکوپی هیپوفیز
تومور هیپوفیز در اغلب موارد خوش‌خیم است و جراحی آن چندان سخت نیست، اما در هر حال بیمار بعد از جراحی نیاز به مراقبت‌هایی دارد که عبارتند از:
- بسیاری از بیماران پس از عمل جراحی سردرد شدیدی را احساس می‌کنند. برای کنترل سردرد حتما از داروهای مسکن و ضددرد استفاده نمایید. البته در این مورد با پزشک مشورت کرده و دستورات او را مو به مو اجرا کنید.
- تا زمانی که پزشک به شما اجازه نداده است از انجام فعالیت‌های سخت و بلند کردن اجسام سنگین خودداری نمایید.
- انجام تست ام‌آرآی، تست بینایی و مراجعه به متخصص غدد از جمله کارهایی است که به طور مرتب باید انجام دهید و تحت نظر پزشک باشید.
- در صورتی که پس از عمل جراحی علائمی چون سردرد مداوم و شدید، تب، تهوع و استفراغ، خونریزی از بینی، ترشح آبکی از بینی و افزایش ادرار را مشاهده کردید، حتما با پزشک خود تماس گرفته و این موارد را با او در میان بگذارید.
نظرات