بیرون‌ زدگی دیسک ۴ و ۵ : علل و علائم و روش های درمانی

ستون فقرات یکی از مهم‌ترین بخش‌های بدن است که از تعدادی مهره و دیسک تشکیل شده است. این بخش نیز مانند دیگر نقاط بدن انسان با افزایش سن ضعیف شده و دچار فرسودگی و تخریب می‌شود. فرسودگی ستون فقرات ضعیف شدن مهره‌ها و دیسک بین آن‌ها را به دنبال دارد و عارضه‌ای با نام بیرون‌زدگی دیسک را ایجاد می‌کند. بیرون‌زدگی دیسک یکی از رایج‌ترین اختلالات ستون فقرات است که باعث خارج شدن ماده‌ی نرم و ژله‌ای داخل دیسک از پوسته سخت آن می‌شود. این اختلال ممکن است هریک از مهره‌های گردنی یا کمری ستون فقرات را درگیر کند، اما به دلیل فشار بیشتر بر روی مهره‌های ۴ و ۵ کمر، اغلب در این ناحیه اتفاق می‌افتد. در این مقاله در مورد بیرون‌ زدگی دیسک ۴ و ۵ صحبت کرده و اطلاعاتی در مورد دلایل این بیماری، علائم و راه‌های درمانی آن در اختیارتان قرار می‌دهیم. در ادامه مطلب با ما همراه باشید.

علت بیرون‌ زدگی

ستون فقرات انسان از تعدادی مهره تشکیل شده است که بین هرکدام از آن‌ها صفحه‌ای از جنس غضروف با نام دیسک وجود دارد. دیسک‌ها از دو بخش داخلی و خارجی تشکیل می‌شوند. بخش خارجی دیسک، پوسته‌ای سخت است که از بخش نرم و ژله‌ای هسته آن محافظت می‌کند. در صورتی که این پوسته آسیب ببیند یا تخریب شود، دچار پارگی شده و باعث خارج شدن قسمت نرم آن می‌شود که به آن بیرون‌زدگی دیسک گفته می‌شود. بیرون‌زدگی دیسک ممکن است در هریک از مهره‌های ستون  فقرات اتفاق بیفتد، اما اغلب مهره‌های ۴ و ۵ کمری را درگیر می‌کند. این مسئله علت‌های مختلفی دارد که عبارتند از:

• دیسک‌های‌ بین مهره‎های ۴ و ۵ از دیسک‌های دیگر ستون فقرات بزرگ‌تر هستند و حجم بالاتری دارند. از این رو، بیشتر وزن بدن انسان بر روی این دو دیسک قرار دارد که باعث فشار بسیار زیادی بر روی آن می‌شود.
• علت بعدی شکل آناتومی این دو دیسک است که کمی مورب‌تر از دیسک‌های دیگر هستند و احتمال بیرون‌زدگی را بیشتر می‌کنند.
• مهره‌های ۴ و ۵ از جمله مهم‌ترین مهره‌های ستون فقرات هستند که اغلب حرکات خمشی و پیچشی کمر را مدیریت کرده و فشار بسیاری را در طول زندگی انسان متحمل می‌شوند. از این رو، بیشتر در معرض آسیب‌ و تخریب قرار دارند.

با توجه به این موارد، بیش از ۸۰ درصد بیرون‌زدگی دیسک‌های ستون فقرات در این ناحیه رخ می‌دهد. این اتفاق در اغلب موارد به دلیل افزایش سن و فرسایش مهره‌ها و دیسک بین آن‌ها می‌افتد، اما دلایل دیگری نیز دارد که از بین آن‌ها می‌توان به عوامل ژنتیکی، وزن بیمار و فشار واردشده بر مهره‌ها، جنسیت بیمار و نوع فعالیت‌های شغلی و ورزشی اشاره کرد.

علائم بیرون‌ زدگی دیسک

دیسک کمر در صورت بروز، علائمی را از خود نشان می‌دهد و  باعث ایجاد مشکلاتی در زندگی روزمره انسان می‌گردد. شایع‌ترین علائم بیرون‌ زدگی دیسک ۴ و ۵ عبارتند از:

درد در قسمت پایین کمر: درد یکی از اولین علائم دیسک است که در ناحیه پایینی کمر ایجاد می‌شود. هرچه دیسک فشار بیشتری را بر روی اعصاب و عضله وارد کند، میزان درد بیشتر شده و در برخی مواقع، مانند زمان عطسه و سرفه یا فعالیت‌هایی چون خم شدن یا نشستن طولانی‌مدت، افزایش می‌یابد.

ضعف یا درد در قسمت پا: درد پا یکی از شایع‌ترین علائم بیرون‌زدگی دیسک است که در دسته درد سیاتیک طبقه‌بندی می‌شود.  درد سیاتیک یکی از مهم‌ترین موارد تشخیص بیرون‌ زدگی دیسک ۴ و ۵ می‌باشد.

احساس گزگز و بی‌حسی: در صورتی که دیسک بر روی اعصاب فشار وارد کند باعث بروز علائمی چون بی‌حسی، گزگز یا سوزن سوزن شدن می‌شود که در ناحیه مهره‌های ۴ و ۵ ایجاد می‌شود. در این مواقع فرد با مواردی چون بی‌حسی در یک پا، بی‌حسی در یک طرف باسن یا پشت زانو مواجه می‌شود که در برخی موارد به سمت ران پا  و مچ کشیده می‌شود و تا انگشتان نیز امتداد می‌یابد. این احساس ممکن است به صورت موقت یا دائمی باشد.

درمان بیرون‌ زدگی دیسک ۴ و ۵

دیسک کمر از جمله شایع‌ترین اختلالات ستون فقرات است که سالانه افراد بسیاری را درگیر می‌کند. درمان دیسک کمر به سن فرد، میزان سلامت جسمی و شدت دیسک ایجادشده بستگی دارد. در برخی موارد اگر دیسک خفیف باشد، با استراحت و تغییر سبک زندگی، خودبخود ترمیم می‌یابد. در صورتی که فشار دیسک شدید باشد و به اعصاب آسیب زده باشد­، درمان سخت‌تر بوده و مدت زمان بیشتری طول می‌کشد و حتی ممکن است نیاز به جراحی نیز داشته باشد.

راهکارهای درمانی بیرون‌ زدگی دیسک ۴ و ۵ عبارتند از:

استراحت: اولین راهکار درمانی که به افرادی که دارای دیسک کمر هستند پیشنهاد می‌شود، استراحت است. در این مواقع به بیمار توصیه می‌شود تا مدتی مرخصی بگیرد و زمان بیشتری را به استراحت اختصاص دهد. بهترین حالت برای تسکین درد، قرار دادن بدن در حالت افقی است. فرد باید تا جایی که ممکن است دراز بکشد و از نشستن طولانی‌مدت خودداری نماید.

ماساژ درمانی: ماساژدرمانی یکی از روش‌های تسکین درد دیسک کمر است که باید توسط افراد متخصص انجام شود. ماساژ بافت باعث از بین بردن اسپاسم و تنش‌های عضلانی شده و  از حرکت عضلات در منطقه آسیب‌دیده جلوگیری می‌کند.

گرمادرمانی و سرمادرمانی: گرما باعث افزایش جریان خون می‌گردد و از این طریق اکسیژن و مواد مغذی بیشتری را به محل آسیب‌دیده می‌رساند. سرمادرمانی با کند کردن جریان گردش خون باعث کاهش التهاب و اسپاسم عضلانی شده و از این طریق درد را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. توجه داشته باشید که این کار باید با رعایت اصول خاصی انجام شود تا بهترین نتیجه را برای بیمار داشته باشد.

داروهای مسکن: در برخی موارد پزشک برای تسکین درد، داروهای ضد درد را برای بیمار تجویز می‌نماید.   این داروها حتما باید تحت نظر پزشک مصرف شوند تا مشکلی را برای فرد ایجاد نکنند. توجه داشته باشید که استفاده بیش از اندازه برخی داروها باعث بروز اسپاسم عضلاتی و تشدید درد می‌گردد.

آب درمانی، فیزیوتراپی، تزریق استروئید،  پی آر پی، تحریک الکتریکی عصب و اوزون‌تراپی، از دیگر روش‌های درمانی دیسک کمر هستند که بنا به شرایط بیمار و شدت درد برای او تجویز شده و اغلب نیز نتیجه مثبتی را از خود نشان می‌دهند. در صورتی که بیمار تمامی راه‌های عنوان شده را امتحان کرده و نتیجه‌ای دریافت نکرده باشد، پزشک در نهایت عمل جراحی را به او پیشنهاد می‌دهد. در واقع، عمل جراحی آخرین راهکار درمان بیرون‌زدگی دیسک است که به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نکات مهم برای کاهش درد بیرون‌ زدگی دیسک ۴ و ۵

• از بلند کردن اجسام سنگین خودداری نمایید. بلند کردن جسم بالای ۲ کیلوگرم باعث فشار به دیسک و تشدید درد بیمار می‌گردد.
• در صورتی که دچار درد در ناحیه کمر شدید، مقاومت نکنید. کار خود را رها کنید و برای دقایقی دراز بکشید. در صورتی که امکان دراز کشیدن ندارید می‌توانید از روی صندلی خود بلند شده و مقداری قدم بزنید و عضلات خود را شل کنید.
• انجام حرکات ورزشی ملایم یکی از مواردی است که به کاهش درد دیسک کمر کمک می‌کند. می‌توانید این کار را با کمک متخصصین فیزیوتراپی انجام دهید تا نحوه صحیح انجام حرکات را کاملا یاد بگیرید.
• استفاده از کمربندهای طبی یکی از مواردی است که به حفاظت از کمر و ثبات ستون فقرات کمک می‌کند. چند ساعت در روز از کمربند استفاده کنید.
• اگر بر روی صندلی می‌نشینید، یک بالش پشت کمر خود و در راستای ستون فقرات قرار دهید.
• یکی از دلایل ابتلا به بیرون‌زدگی دیسک، کم‌آبی بدن و کاهش آب بخش داخلی دیسک است که باعث فشردگی اعصاب و تشدید درد می‌گردد. سعی کنید روزانه حداقل ۳ تا ۴ لیتر آب بنوشید.

نکاتی که در این بخش مطرح کردیم از جمله مراقبت‌هایی هستند که می‌توانید در راستای بهبود دیسک کمر انجام دهید. در صورتی که این نکات را به درستی رعایت نمایید، در عرض ۶ هفته یا کمتر بهبود خواهید یافت. اگر در این مدت تغییری در وضعیت خود مشاهده نکردید، حتما به پزشک مراجعه کرده و با او در مورد درد و علائم بیماری خود صحبت نمایید.