بیرون زدگی دیسک کمر ، علائم و روش های درمانی این عارضه

  • تاریخ: اسفند ۱۹, ۱۳۹۸
  • دسته بندی: بیماری ها
  • دیدگاه کاربران: بدون دیدگاه
  • تعداد بازدید: 2880 بار
بیرون زدگی دیسک کمر

هنگامی که هسته دیسک از طریق پارگی در ناحیه حلقوی، بیرون بزند و موجب تحریک عصب های مجاور مهره ستون فقرات گردد، در اصطلاح پزشکی، فرد با بیرون زدگی دیسک کمر یا فتق دیسک درگیر شده است. این عارضه  می‌تواند در هر بخشی از ستون فقرات رخ دهد. درباره ساختارکمر بیشتر بدانید :

دیسک بین مهره ای به صورت بالشتک یا صفحه ای بین دو مهره در ستون فقرات قرار می گیرد و مانند یک مایع هیدرولیکی ضمن کاهش اصطکاک مهره ها بر یکدیگر، فشارهایی که به ستون مهره ها وارد می شود را جذب می کند. دیسک بین مهره ای مانند یک کمک فنر با گسترش و یا جمع شدن در مقابل فشار وارد شده، حرکات ما بین مهره ها را انجام پذیر کرده و ضربات وارده به ستون فقرات را خنثی می کند. دیسک بین مهره ای به هنگام اعمال فشار، قابلیت تغییر شکل داشته و موجب کاهش شدت ضربات می شود. شکل اصلی دیسک بین مهره ای زمانی که تحت فشار نباشد، به شکل یک کره است ولی هنگامی که در حد فاصل مهره ها قرار می گیرد، تحت تاثیر فشار وارده، پهن شده و شکل تخم مرغ به خود می‌گیرد. دیسک های بین مهره ای ۲۵ درصد طول ستون فقرات را تشکیل می دهند.

بخش های مختلف دیسک

دیسک بین مهره ای دارای دو بخش است که به نام بخش مرکزی و بخش محیطی شناخته می شود.

بخش مرکزی به نام هسته دیسک که نرم، آبدار و قابل اتساع می باشد و به آن نوکلئوس پالپوزوس می گویند. هسته دیسک،  ژله مانند و نیمه جامد بوده که حاوی ۹۰ درصد آب، کلاژن و گلیکوپروتئین است. خاصیت ارتجاعی دیسک بستگی به کافی بودن مقدار آب موجود در هسته مرکزی و سالم بودن حلقه لیفی آن دارد. دیسک ها در طول روز مقداری از آب خود را از دست می دهند و در نتیجه کوتاه تر می شوند ولی با استراحت دوباره به طول اولیه خود بر می گردند. بر این اساس ممکن است به طور طبیعی اختلاف قدی حدود ۲ سانتی متر از صبح تا عصر در فرد ایجاد شود.

بخش محیطی که حلقه ای غضروفی شکل است، در ساختمان دیسک، مانند یک سازه محکم به شکل تایر اتومبیل طرفین هسته ژلاتینی را احاطه می کند. این قسمت، حلقه فیبری یا آنولوس فیبروزوس نامیده می شود. حلقه باعث افزایش پایداری چرخش ستون فقرات می شود و به مقاومت آن در برابر استرس فشاری کمک می کند. حلقه ساختاری لایه ای شکل داشته و متشکل از آب و کلاژن الاستیک محکم است. کلاژن از دسته های فیبری ساخته شده از پروتئین است که توسط ژل پروتئوگلیکان به هم متصل شده اند.

دیسک های بین مهره ای بزرگترین سازه های بدن بوده که بدون منبع عروقی هستند و از طریق اسمز، هر دیسک مواد مغذی مورد نیاز خود را جذب می کند. دیسک ها در ناحیه کمری (لومبار) به علت تحرک زیاد، ارتفاع بیشتری دارند. دو دیسک بین مهره ای L4- L5 و L5 –S1 (قسمت پایینی کمر) که از تحرک بالایی برخوردار هستند، نسبت به دیسک های قسمت فوقانی کمر ضخامت بیشتری دارند.

از وظایف مهم دیسک های بین مهره ای آسان سازی حرکات در ستون فقرات است که به سه صورت اصلی خم شدن (فلکسیون) صاف شدن (اکستانسیون) و چرخش طرفین (روتاسیون) انجام می گیرد که حرکت خم شدن ممکن است به سمت جلو یا طرفین باشد.

علائم بیرون زدگی دیسک کمر

علائم بیرون زدگی دیسک کمر

علائم و نشانه های بیرون زدگی دیسک کمر با توجه به موقعیت دیسک و میزان بیرون زدگی آن متفاوت می باشد. در صورتیکه فتق دیسک فشاری بر اعصاب اطراف وارد نکند، ممکن است که فرد درد در ناحیه کمر و غیره را احساس نکند، اما اگر بیرون زدگی دیسک کمر با فشار بر روی اعصاب همراه باشد، فرد دچار درد های متعدد، ضعف عضلات و بی حسی خواهد شد. این امکان نیز وجود دارد که فرد مبتلا در حدود ۳ الی ۴ ماه عاری از هرگونه علائم باشد.

بطور کلی می توان علائم افراد مبتلا به بیماری بیرون زدگی دیسک کمر را به صورت زیر تقسیم بندی نمود:

  • احساس درد در نواحی تحتانی کمر (بخصوص در شب)، باسن و پشت یا جلوی ران که عمدتا در یک طرف (چپ یا راست) رخ می دهد. این درد اصولاً به حالت یک شوک از سوی بیماران توصیف می گردد که ممکن است با ایستادن، راه رفتن و یا نشستن شدید تر شود.
  • احساس علائمی مانند درد، بی حسی، گزگز یا سوزن سوزن شدن و همچنین احساس سردی و گرمی در ناحیه زانو به پایین.
  • تشدید درد بر اثر کشیدگی یا فشار (در هنگام عطسه و سرفه، بلند کردن اشیای سنگین وزن، انجام برخی از ورزش های سنگین، زور زدن و دفع مدفوع، دولا شدن و بالا آوردن مستقیم پا)
  • گرفتگی عضلات بصورت مکرر.
  • از دست دادن کنترل مثانه یا روده که منجر به بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع خواهد شد. (این حالت بر اثر فشرده شدن ریشه های عصبی نخاعی رخ می دهد.)
  • ضعف بدنی و کاهش وزن.
  • فلج اندام های تحتانی.

درمان بیرون زدگی دیسک کمر

در اکثریت موارد مبتلایان به بیرون زدگی دیسک کمر در صورتیکه تحت مراقبت های مخصوص و استراحت کافی قرار گیرند، بهبود یافته و همچنین التهاب و درد نواحی کمر و پا نیز به تدریج پس از گذشت چند روز الی دو هفته برطرف می گردد. از جمله درمان های رایج در این خصوص می توان به استراحت و کنترل حرکات بدن، دارو درمانی، فیزیوتراپی، تزریق استروئید، لیزر درمانی و عمل جراحی اشاره نمود.

استراحت، کنترل اعصاب و اصلاح حرکات روزمره

 همانطور که گفته شد، بیماران مبتلا به بیرون زدگی دیسک کمر به استراحت نیاز دارند تا زودتر بهبود یابند اما نکته مهم و قابل توجه این است که این افراد باید از نشستن به مدت طولانی خودداری کرده و پیاده روی روزانه را نیز فراموش نکنند.

 از طرفی تمام فعالیت ها باید بصورت کنترل شده انجام شود و از دولا شدن، خم شدن های ناگهانی، بلند کردن اجسام سنگین و در مجموع تمام حرکاتی که در فعالیت های روزانه سبب تشدید درد می شوند، به طور جدی پرهیز گردد.

علاوه بر موارد ذکر شده در فوق، کاهش استرس و دوری از تنش های عصبی، انحراف حواس از بیماری، ریلکس کردن، ماساژ و استفاده از کمپرس های گرم و سرد نیز موثر واقع می شود.

درمان بیرون زدگی دیسک کمر

دارو درمانی

می توان از مسکن هایی مانند استامینوفن، ضد التهاب های غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن و شل کننده های عضلانی مانند دیازپام و یا متوکاربامول و بکلوفن جهت تسکین درد و کاهش التهاب استفاده کرد.

فیزیوتراپی

انجام تمرینات خاص و حرکات اصلاحی به کمک فیزیوتراپ در راستای تقویت عضلات کمر و پا در بهبود بیماری بسیار موثر است.

تزریق استروئید اپیدورال

تزریق استروئید اپیدورال یک روش درمانی با آثار تهاجمی حداقل است که به تسکین درد ناشی از بیرون زدگی دیسک کمک می کند. دارو ها که ترکیبی از داروهای استروئیدی مثل تریا مسینولون، متیل پردنیزولون و یا دگزامتازون و یک ماده بی حس کننده دیگر مثل لیدوکائین یا بوپیواکائین است، به فضای اپیدورال که ناحیه ای پر از چربی بین استخوان و کیسه محافظ اعصاب نخاعی است، تزریق می شود. تسکین درد ممکن است از چند روز تا چندین سال ادامه داشته باشد. هدف این روش کاهش درد تا حدی است که فرد بتواند فعالیت های عادی و برنامه درمانی خود را از سر بگیرد.

عمل جراحی

اکثریت بیماران بدون نیاز به عمل جراحی بهبود می یابند اما اگر در بیماران مبتلا به بیرون زدگی دیسک کمر کمری، ۴ الی ۶ هفته از درمان بگذرد و فرد همچنان درد شدیدی بخصوص در پا ها احساس کند یا حس فلج خفیف اما پایداری در اندام تحتانی وجود داشته باشد به طوری که نتواند فعالیت های روزمره خود را به خوبی انجام دهد، انجام عمل جراحی توصیه می شود.

پیش از عمل، در ابتدا انجام آزمایش های تصویر برداری (اشعه ایکس، سی تی اسکن و یا ام آر آی) به تجویز پزشک معالج (ارتوپد یا جراح مغز و اعصاب)، صورت می گیرد تا به طور کامل توسط جراح تحلیل و بررسی گردد. سایر عوامل مهم مانند محل دیسک، سن بیمار و سلامتی کلی (بررسی سابقه بیماری قبلی) نیز در تصمیم گیری پزشک، موثر می باشد.

همچنین لازم به ذکر است که مراقبت های پس از عمل جراحی نیز بسیار مهم و حیاتی می باشد، انجام حرکات ورزشی مخصوص، فیزیوتراپی و پیاده روی در روز به مدت ۳۰ دقیقه، به دستور پزشک توصیه می گردد.

عوارض عمل بیرون زدگی دیسک کمر

یکی از دلایلی که پزشکان معالج، عمدتاً از توصیه به عمل جراحی برای دیسک کمر خودداری کرده و سعی بر این دارند تا با روش های غیر جراحی و کم خطر به بهبود بیماران کمک کنند، عوارض این نوع از جراحی می باشد. برخی از عوارض این جراحی به شرح زیر است؛

  • عفونت در ناحیه عمل
  • مشکلات مجاری ادراری
  • چسبندگی اطراف رشته های نخاع
  • قطع رشته های نخاع در حین عمل

البته مراجعه به بهترین جراح دیسک کمر برای کاهش عوارض های بعد از جراحی ضروری است. در اغلب موارد این عوارض نادر هستند و انجام جراحی با مهارت و دقت بالا احتمال وقوع این عوارض را به صفر می رساند.

مراقبت از بیرون زدگی دیسک کمر

مراقب هایی برای پیشگیری

باید در نظر داشت که همیشه نمی توان از بیرون زدگی دیسک کمر جلوگیری به عمل آورد اما توصیه هایی وجود دارد که به کار گیری آنها باعث افزایش تحمل پذیری ستون فقرات و در نتیجه جلوگیری از فتق دیسک بین مهره ای می گردد. در همین راستا  پزشکان و متخصصان در حوزه بهداشت و سلامت جسمی موارد زیر را توصیه می نمایند:

  • کنترل وزن

وزن اضافی ستون فقرات را تحت فشار می گذارد، بنابراین حتی اگر دارای عضلات و ماهیچه های کمری قوی می باشید،  ولی هیچ گاه از کاهش وزن خود غافل نشوید و همواره سعی کنید که وزنتان متناسب با قدتان باشد.

  • بلند کردن و یا هل دادن اجسام سنگین به شیوه صحیح

همیشه سعی کنید از تکنیک های صحیح بلند کردن اشیاء از روی زمین استفاده کنید. برای بلند کردن و یا هل دادن اشیاء، صرف نظر از وزن آنها، هیچ گاه از ناحیه کمر خم نشوید، بلکه باید کمر را صاف نگه داشته و در عوض زانوها را خم نمایید و در حالی که زانوها راست می شوند، جسم را از زمین بلند کنید. در این حالت با کمک عضلات قوی پا، در واقع فشار وارده بر ستون فقرات خود را کاهش داده اید.

  • داشتن تحرک و انجام تمرینات منظم و ملایم ورزشی

تمرینات ورزشی منظم بهترین روش برای تقویت عضلات و ماهیچه های کمر و افزایش انعطاف پذیری در ستون فقرات است. اگر عضلات و ماهیچه های کمر شما به اندازه کافی قوی باشند، وزن بدنتان را به خوبی تحمل می‌کنند بنابراین از فشار  بر روی ستون فقرات کاسته خواهد شد و در نتیجه مانع از تخریب دیسک های بین مهره‌ای و بیرون زدگی دیسک کمر خواهد گردید.

باید به این نکته توجه نمایید که اگر به فتق دیسک دچار شده اید، باید تمرینات ورزشی خود را  به صورت آرام و کنترل شده انجام دهید و چنانچه در حین فعالیت احساس درد نمودید، از تمرین دست کشیده و با پزشک خود مشورت نمایید.

  • رژیم غذایی مناسب و متعادلی داشته باشید بطوری که در آن تمام گروه های غذایی که شامل انواع ویتامین ها، املاح و مواد معدنی مانند کلسیم جهت استحکام استخوان ها و مواد پروتئینی جهت تقویت عضلات بدن موجود باشد.
  • فعالیت های روزمره خود را به شیوه صحیح و با ایجاد کمترین فشار بر ستون فقرات خود انجام دهید. حالت های صحیح ایستادن، قدم زدن، نشستن و خوابیدن را تمرین کنید. به عنوان مثال هنگام ایستادن شانه ها صاف و شکم به داخل باشد و یا هنگام خوابیدن ضمن استفاده از یک تشک محکم، سعی کنید به جای خوابیدن بر روی شکم، به پهلو بخوابید.
  • کفش های پاشنه بلند نپوشید.
  • از میز و صندلی استاندارد در هنگام مطالعه استفاده کنید.
  • در هنگام تماشای تلویزیون لم ندهید و یا کج نشوید.
  • در رختخواب و به صورت نیم خیز مطالعه نکنید.
  • چنانچه در سن یائسگی هستید، برای بررسی تراکم استخوانی خود حتما به پزشک متخصص مراجعه نمایید.

نظرات