آزمایش‌های مغز و اعصاب به دو گروه تقسیم می‌شوند: آزمایش‌هایی که ساختار مغز را بررسی می‌کنند و آزمایش‌هایی که عملکرد مغز را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. اولین گروه شامل سی تی اسکن (CT Scan) و ام آر آی (MRI) هستند و گروه دیگر شامل الکتروانسفالوگرام (EEG)، توموگرافی کامپیوتری تابشی تک فوتونی (SPECT Scan)، اسکن توموگرافی تابشی پوزیترون (PET) و مطالعات پتانسیل‌های تحریکی می‌شوند. این آزمایش‌های معمولاً پس از ضربه مغزی انجام می‌شوند اما ممکن است در زمان ابتلا به برخی انواع دیگر اختلالات مغزی نیز انجام شوند. در این بخش به بررسی ام آر آی و سی تی اسکن می پردازیم.
تفاوت ام آر آی و سی تی اسکن
برخلاف سی تی اسکن که در آن از اشعه ایکس استفاده می‌شود در ام آر آی از میدان‌های مغناطیسی قوی و پالس‌های رادیو فرکانسی برای تولید تصاویر از ارگان‌های بدن، بافت‌های نرم، استخوان و ساختارها داخلی بدن استفاده می‌شود. تفاوت بین بافت‌های عادی و بافت‌های بیمار غالباً در تصاویر گرفته شده به وسیله ام آر آی شفاف‌تر از تصاویر گرفته شده به وسیله سی تی اسکن است.
در هنگام انجام ام آر آی از هیچ پرتویی استفاده نمی‌شود اما این روش یک روش پر سر و صدا است و زمان انجام آن طولانی‌تر از سی تی اسکن است. یک رادیولوژیست آموزش دیده می‌تواند تصاویر را تفسیر کرده و به دست یابی به یک تشخیص دقیق و سریع کمک نماید. در ادامه به اطلاعات دقیق تری درباره ام آر آی و سی تی اسکن را مطالعه نمایید.
سی تی اسکن مغز چیست؟
توموگرافی کامپیوتری (سی تی یا سی تی اسکن) یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی است که در آن از ترکیب اشعه ایکس و تکنولوژی‌های کامپیوتری برای گرفتن عکس‌های افقی یا محوری از بدن استفاده می‌شود. در تصاویری سی تی اسکن عکس‌هایی واضح از قسمت‌های مختلف بدن مانند استخوان‌ها، عضلات، چربی و ارگان‌های داخلی گرفته می‌شود. عکس‌های سی تی اسکن دقیق‌تر از عکس‌هایی که با اشعه ایکس گرفته می‌شود.
در عکس برداری استاندارد به وسیله اشعه ایکس، یک پرتو انرژی به قسمتی از بدن که تحت مطالعه است تابانده می‌شود. یک صفحه پشت بدن، تغییرات پرتو انرژی را پس از عبور از بدن شامل پوست، استخوان، عضلات و بافت‌های دیگر ضبط می‌کند. با این که اطلاعات زیادی از طریق عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس دریافت می‌شود اما جزئیات بیشتر از ارگان‌ها و ساختارهای داخلی بدن از این روش به دست نمی‌آید.
در توموگرافی کامپیوتری (CT)، پرتو اشعه ایکس به صورت دوار اطراف بدن حرکت می‌کند. با این کار نماهای مختلف از یک ارگان یا ساختار داخلی بدن دیده می‌شود. اطلاعات به دست آمده به وسیله اشعه ایکس به یک کامپیوتر ارسال می‌شود که دیتاهای اشعه ایکس را تفسیر کرده و آن را به صورت دوبعدی در مانیتور نشان می‌دهد. سی تی اسکن ممکن است با کنتراست که ماده‌ای است که به صورت خوراکی یا وریدی وارد بدن شده باعث می‌شود تا ارگان‌ها یا بافت‌های تحت مطالعه واضح‌تر در عکس دیده شوند یا بدون آن انجام شود. برای استفاده از ماده کنتراست، شما باید مدتی قبل از انجام این فرایند از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید. پزشک دستورالعمل‌های لازم را قبل از انجام فرایند به شما می‌دهد.
سی تی اسکن مغز نسبت به عکس‌برداری از سر به وسیله اشعه ایکس اطلاعات مفصل‌تری در مورد بافت و ساختار مغز به دست می‌دهد بنابراین از طریق به کارگیری این روش، اطلاعات بیشتری در مورد آسیب‌دیدگی یا بیماری‌های مغز به دست می‌آید. برخی فرایندهای مرتبط دیگر که ممکن است برای تشخیص اختلالات مغز به کار گرفته شوند عبارتند از: عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس، تصویربرداری به روش رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) مغز، توموگرافی تابشی پوزیترون (پت) از مغز و آرتریوگرام مغزی.
نتایج حاصل از سی تی اسکن مغزی چیست؟
سی تی اسکن مغز برای بررسی تومورهای مغزی و ضایعات دیگر مغزی، آسیب‌دیدگی‌ها، خونریزی داخل جمجمه، ناهنجاری‌های ساختاری مانند هیدروسفالی ، عفونت‌ها ، عملکرد مغز یا بیماری‌های دیگر به خصوص وقتی که انجام روش‌های دیگر معاینه مانند عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس نتیجه‌بخش نباشند انجام می‌شود.
سی تی اسکن مغز ممکن است برای ارزیابی اثرات درمان تومورهای مغزی و تشخیص وجود لخته‌های خون در مغز که باعث سکته مغزی می‌شوند نیز به کار برده شود. یکی دیگر از کاربردهای سی تی اسکن مغز، هدایت عمل جراحی مغز یا بایوپسی بافت مغز است. ممکن است پزشک برای انجام سی تی اسکن مغز، دلایل دیگری نیز داشته باشد.
خطرات احتمالی ناشی از سی تی اسکن مغز چیست؟
ممکن است شما از پزشک در مورد میزان اشعه‌ای که در هنگام انجام سی تی اسکن به شما تابانده می‌شود و خطرات احتمالی ناشی از آن سؤال کنید. بهتر است که شما سابقه قرار گرفتن خود در معرض اشعه‌هایی مانند انجام سی تی اسکن یا انواع دیگر عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس را ثبت کنید تا بتوانید آنها را در صورت لزوم به پزشک ارائه دهید.
خطرات احتمالی ناشی از قرار گرفتن در معرض اشعه به تعداد تجمعی آزمایشات شامل اشعه ایکس و درمان‌هایی از این قبیل در بلند مدت بستگی دارد. اگر شما باردار هستید یا احتمال بارداری شما وجود دارد، باید به پزشک اطلاع دهید. قرار گرفتن در معرض اشعه‌ها در دوران بارداری ممکن است منجر به بروز نواقص مادرزادی شود. در صورت نیاز به انجام سی تی اسکن مغزی باید اقدامات احتیاطی لازم به عمل آید تا قرار گرفتن جنین در معرض اشعه به حداقل برسد.
مادران شیرده تا ۲۴ ساعت پس از تزریق یا مصرف ماده کنتراست نباید به کودکان خود شیر بدهند. اگر در این فرایند از ماده کنتراست استفاده شود، خطر بروز واکنش‌های آلرژیک در فرد وجود دارد. بیمارانی نسبت به برخی داروها حساسیت دارند باید به پزشک خود اطلاع دهند
پزشک شما باید بداند که بدن شما نسبت به مواد کنتراست در گذشته چه واکنشی نشان داده و از بیماری‌های کلیوی شما نیز آگاه باشد. آلرژی نسبت به غذاهای دریایی باعث منع مصرف استفاده از مواد کنتراستید دار نمی‌شود. بیماران مبتلا به نارسایی کلیه یا بیماری‌های کلیوی دیگر باید بیماری‌های خود را به پزشک اطلاع دهند. در برخی موارد، ماده کنتراست ممکن است باعث ابتلا به نارسایی کلیوی شود.
همچنین بیمارانی که داروهای مرتبط با دیابت مصرف می‌کنند (گلوکوفاژ) باید قبل از تزریق این مواد در ورید به پزشک خود اطلاع بدهند زیرا ممکن است باعث ابتلا به یک بیماری نادر به نام اسیدوز متابولیک شود. اگر شما متفورمین مصرف می‌کنید از شما خواسته می‌شود که مصرف این دارو را قطع کرده و تا ۴۸ ساعت پس از انجام فرایند نیز از مصرف این دارو پرهیز کنید. قبل از شروع دوباره مصرف متفورمین برای بررسی عملکرد کلیه باید آزمایش خون بدهید. بروز خطرات احتمالی دیگر به نوع بیماری‌هایی که دارید بستگی دارد. باید قبل از انجام این فرایند تمام این موارد و نگرانی‌های خود را به اطلاع پزشک برسانید.
ام آر آی سر (MRI) چیست؟
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) سر یک فرایند بدون درد و غیرتهاجمی است که از طریق آن عکس‌های دقیقی از مغز و ساقه مغز گرفته می‌شود. دستگاه ام آر آی با استفاده از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی از بدن تصویربرداری می‌کند. به این روش ام آر آی مغز یا ام آر آی کرانیال نیز گفته می‌شود.
برای گرفتن mri از مغز باید به بیمارستان یا مرکز رادیولوژی مراجعه کنید. ام آر آی با سی تی اسکن و عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس فرق دارد و دران برای تصویربرداری از اشعه استفاده نمی‌شود. ام آر آی تصاویر را با هم ترکیب کرده و تصاویری سه بعدی از ساختارهای داخلی بدن ایجاد می‌کند که در آنها تشخیص ناهنجاری‌های موجود در ساختارهای کوچک مغز مانند غده هیپوفیز و ساقه مغز با دقت بیشتری قابل تشخیص است. در برخی موارد ممکن است از عامل کنتراست یا رنگ از طریق تزریق در ورید استفاده شود تا ساختارها و ناهنجاری‌ها با بهتر مشخص شوند.
چرا من به ام آر آی مغز نیاز دارم؟
ام آر آی مغز یک روش مفید برای شناسایی برخی بیماری‌های مغزی مانند بیماری‌های زیر است:
- آنوریسم یا خونریزی در عروق خونی موجود در مغز
- ام اس
- ضایعه نخاعی
- هیدروسفالی، تجمع مایع نخاعی در حفره‌های مغز
- سکته مغزی
- عفونت‌ها
- تومورها
- کیست‌ها
- ورم مغز
- اختلالات هورمونی مانند آکرومگالی و سندرم کوشینگ
- هموراژ یا خونریزی مغزی
- التهاب
- اختلالات رشد و اختلالات ساختاری (مانند سندرم کیاری)
- مشکلات مربوط به عروق خونی
- مسائل مرتبط با آسیب‌دیدگی‌های قبلی سر
با کمک ام آر آی می‌توان تشخیص داد که آیا مغز شما به دلیل سکته مغزی یا ضربه مغزی آسیب دیده است یا نه. پزشک ممکن است برای بررسی برخی علائم زیر دستور انجام ام آر ای سر را بدهد:
- سرگیجه
- ضعف
- تشنج
- تغییرات رفتاری
- تاری دید
این علائم ممکن است به دلیل مشکلات مغزی ایجاد شده باشند که با کمک ام آر آی می‌توان آنها را تشخیص داد. ام آر آی عملکردی مغز برای افرادی که باید تحت عمل جراحی مغز قرار گیرند مفید است. در ام آر ای عملکردی برخی قسمت‌های مغزی که وظیفه کنترل گفتار و تکلم و حرکات بدنی را به عهده دارند مورد بررسی قرار می‌گیرند. این کار با اندازه‌گیری تغییرات متابولیکی در مغز در هنگام انجام برخی کارها انجام می‌شود.
در هنگام انجام این آزمایش، ممکن است از شما خواسته شود که برخی کارهای جزئی مانند پاسخ دادن به سؤالات پایه یا چسب زدن به نوک انگشتان خود را انجام دهید. به علاوه، نوع دیگر ام آر آی به نام آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی است که در آن عروق خونی موجود در مغز بهتر مشخص می‌شود.
نظرات
اطلاعات عالی و کاملی بود
دقیقا پاسخ سوالاتم رو گرفتم
ممنون و سپاسگزارم آقای دکتر