اسپوندیلیت آنکیلوزان یک بیماری مزمن است که باعث سفت شدن ستون فقرات از طریق فرایندهای التهابی در مفاصل مهره می‌شود. اولین علائم بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی ظاهر می‌شود. بیماران از تشدید درد و محدودیت حرکتی فزاینده رنج می‌برند. هنوز علت آن مشخص نشده است و درمان آن هنوز امکان‌پذیر نیست. بااین‌حال، سیر بیماری را می‌توان به طور قابل‌توجهی از طریق دارودرمانی و ورزش‌درمانی کاهش داد. هدف از توان‌بخشی تأثیر مثبت بر سیر بیماری از طریق ورزش و تغذیه، مقابله با سفتی و تجهیز بیمار به دانش و اقدامات پیگیری برای خودیاری است.
اسپوندیلیت آنکیلوزان چیست؟
اسپوندیلیت آنکیلوزان یک بیماری روماتیسمی التهابی در مفاصل کوچک مهره‌ای است. این بیماری مزمن به گروه اسپوندیلوآرتریت مانند آرتریت پسوریاتیک یا بیماری کرون تعلق دارد. نام اسپوندیلیت آنکیلوزان یک کلمه یونانی باستان به معنای بیماری سفت کننده ستون فقرات است.
در بیماری خودایمنی، دفاع خود بدن در برابر آنتی‌ژن‌های غضروفی هدایت می‌شود. در نتیجه، مفاصل مهره‌ای به طور دائم ملتهب می‌شوند که به نوبه خود منجر به استخوانی شدن اتصالات مفصلی می‌شود. اشتباهاتی که سیستم ایمنی مرتکب می‌شود مشابه اشتباهات آرتریت پسوریاتیک است. کنار ستون فقرات و اتصالات به دنده‌ها، مفاصل لگن به‌ویژه تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند. علاوه بر این، تمام مفاصل، بزرگ و کوچک، می‌توانند تحت‌تأثیر این التهاب با واسطه ایمونولوژیک قرار گیرند. با پیشرفت بیماری، التهاب‌های بیشتری ایجاد می‌شود که به بافت استخوانی و مفاصل حمله می‌کند. درگیری چشم به شکل التهاب عنبیه (ایریت) نیز امکان‌پذیر است اما اندام‌های داخلی به‌ندرت درگیر می‌شوند. در مرحله پایانی اسپوندیلیت آنکیلوزان کاملاً سفت و بدشکل می‌شود.
علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان
این بیماری اغلب در سنین پایین (معمولاً بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی) شروع می‌شود. بیماران از کمردرد عمیق شکایت دارند. درد را افزایش می‌دهد زمانی که شما در حال استراحت هستند و به‌عنوان ناراحت‌کننده درک شده، به‌خصوص در شب. بسیاری از بیماران شب‌ها از کمردرد بیدار می‌شوند. در صبح، بسیاری از مبتلایان از سفتی کمر شکایت دارند که با حرکت بهبود می‌یابد. علائم همچنین می‌تواند به عضلات گلوتئال تابش کند. درد ساق پا، همان‌طور که در فتق دیسک دیده می‌شود، معمولاً رخ نمی‌دهد.
بیماری‌های همراه اسپوندیلیت آنکیلوزان
علاوه بر شکایات در ناحیه ستون فقرات، علائم و بیماری‌های همراه دیگری نیز می‌تواند در روند بیماری رخ دهد.
چشم: التهاب بخش قدامی چشم (التهاب عنبیه) در حدود ۴۰ درصد از بیماران رخ می‌دهد. این منجر به درد شدید، قرمزی و فوتو فوبیا در یک‌چشم می‌شود. در برخی از بیماران این تنها تظاهرات بیماری است. التهاب عنبیه می‌تواند بسیار پایدار باشد و ممکن است بارهاوبارها رخ دهد.
تاندون‌ها: بسیاری از بیماران در داخل تاندونیت مداوم دارند که علائم آن مشابه تاندون آشیل است.
ریه‌ها: التهاب باعث سفت شدن ستون فقرات می‌شود. این امر تحرک قفسه سینه را محدود می‌کند و بیمار احساس می‌کند هوای کمتری دریافت می‌کند.
مفاصل: آرتریت می‌تواند مفاصل بزرگ و کوچک را درگیر کند. مفاصل متورم می‌شوند، تحرک آنها محدود می‌شود و منجر به درد می‌شود. این غیرمعمول نیست که زانوها، مفاصل ران یا مفاصل مچ پا درگیر شوند.
روده: بیماری‌های التهابی مزمن روده مانند بیماری کرون در حدود ۱۰ درصد از بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان دیده می‌شود.
قلب: درگیری قلب بسیار نادر است و دریچه‌های قلب را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. اسکن اولتراسوند قلب می‌تواند به‌سرعت وضعیت را روشن کند. در موارد معدودی، سایر اندام‌های داخلی مانند کلیه‌ها نیز تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند.
پوکی‌استخوان: خطر پوکی‌استخوان در بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان افزایش می‌یابد. کاهش تحرک ستون فقرات، همراه با بی‌تحرکی عمومی، از پیشرفت پوکی‌استخوان حمایت می‌کند، اما همیشه لازم نیست رخ دهد.
تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان
برای تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان (اسپوندیلیت انکیلوزان)، مکالمه پزشک و بیمار که در آن سابقه پزشکی یا شکایات بیمار ثبت می‌شود. یک معاینه فیزیکی تحرک ستون فقرات را بررسی می‌کند. آزمایش خون برای تشخیص بیشتر انجام می‌شود و روش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) نیز می‌توانند تغییرات ساختاری در ساکروم و ستون فقرات را که نمونه‌ای از اسپوندیلیت آنکیلوزان هستند نشان دهند.
ازآنجایی‌که کمردرد می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد، تشخیص آن اغلب تنها ۵ تا ۱۰ سال پس از اولین علائم انجام می‌شود؛ بنابراین، در مرحله اولیه کمردرد که بیش از ۳ ماه طول می‌کشد، مهم است که یک متخصص برای اسپوندیلیت آنکیلوزان بررسی شود.
سیر بیماری و پیش‌آگهی
سیر اسپوندیلیت آنکیلوزان از فردی به فرد دیگر متفاوت است. همچنین در روند بیماری بین زنان و مردان تفاوت‌هایی وجود دارد. بااین‌حال، پیشرفت بیماری در اپیزودها معمولی است: کمردرد شدید و عمیق در امتداد ستون فقرات و در ناحیه باسن که چندین هفته طول می‌کشد، مشخصه یک دوره است. زندگی روزمره گاهی اوقات برای کسانی که تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند دشوار است. علائم یا عوامل مؤثر برای افزایش پیشرفت اسپوندیلیت آنکیلوزان عبارت‌اند از:
- تشکیل استخوان جدید در لبه‌های بدن مهره‌ها
- سیگارکشیدن
- افزایش سطح پارامتر التهاب CRP (پروتئین واکنشی C)
- نرخ رسوب بالاتر از حد متوسط
این مرحله با شکایات کمتر دنبال می‌شود. روند التهابی یا درد از یک قسمت به قسمت دیگر بیشتر و بیشتر به سمت ستون فقرات حرکت می‌کند. به دلیل فعالیت پیشرونده بیماری در ارتباط با افزایش بی‌حرکتی، سلامتی افراد مبتلا بیشتر و بیشتر بدتر می‌شود.
شروع بیماری با موارد زیر مشخص می‌شود:
- درد پشت و باسن در شب و صبح
- احساس درد کمتر هنگام حرکت
اگر بیماران برای مدت طولانی تحت‌تأثیر اسپوندیلیت آنکیلوزان (اسپوندیلیت آنکیلوزان) قرار داشته باشند، موارد زیر تا ۲۰ سال قابل‌مشاهده است:
- این بیماری به‌صورت شعله‌ور گسترش می‌یابد
- تغییر شکل فزاینده و سفت شدن ستون فقرات
- درد مداوم هنگام حرکت
- در مراحل پایانی بیماری، فرایندهای التهابی می‌توانند متوقف شوند.
امید به زندگی بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان (اسپوندیلیت آنکیلوزان) با میانگین جمعیت مطابقت دارد. بااین‌حال، برای جلوگیری از تأثیر منفی احتمالی بیماری‌های همراه یا درمان ناکافی، درمان باید تاحدامکان زودهنگام و مداوم انجام شود.
علل ایجاد
علت یا محرک این بیماری تاکنون ناشناخته است. این بیماری با ژن خاصی به نام HLA B27 (Human Leukocyte Antigen B27) مرتبط است. بسیاری از بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان حامل این ژن هستند، اما ازآنجایی‌که ۸ تا ۱۰ درصد از کل جمعیت نیز دارای این ژن هستند، تعیین این ژن تنها برای بیمارانی مهم است که علائم مربوط به بیماری را نیز دارند. با وجود ویژگی‌های ژنتیکی، این بیماری ارثی نیست، بنابراین اسپوندیلیت آنکیلوزان ارثی نیست. همچنین مشخص نیست که چرا این بیماری به طور خاص در ستون فقرات مشهود است.
گسترش بیماری
به طور متوسط، اولین علائم بیماری در حدود ۲۶ سالگی ظاهر می‌شود. اسپوندیلیت آنکیلوزان مدت‌هاست که به‌عنوان یک بیماری مردانه در نظر گرفته می‌شود زیرا این تشخیص تقریباً سه برابر بیشتر در بیماران مرد انجام می‌شود. بااین‌حال، به نظر می‌رسد که این با گسترش واقعی بیماری مطابقت ندارد. در حال حاضر فرض بر این است که زنان و مردان اغلب به یک اندازه تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند. در زنان، این بیماری در بسیاری از موارد به شکل متفاوتی ظاهر می‌شود: اولین علائم اغلب در ناحیه کمر و ستون فقرات گردنی ظاهر می‌شود، بورسیت و تاندونیت غیرمعمول نیست. به‌طورکلی، این بیماری در زنان کندتر پیشرفت می‌کند.
اسپوندیلیت آنکیلوزان یک بیماری روماتیسمی التهابی مزمن است که باعث درد و سفتی مفاصل می‌شود. از گروه بیماری‌های مفاصل نخاعی است و عمدتاً ستون فقرات کمری و سینه‌ای و مفاصل ساکروم و ایلیاک را درگیر می‌کند. کمردرد نشانه اسپوندیلیت آنکیلوزان است.
درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان
اسپوندیلیت آنکیلوزان بیماری غیرقابل‌درمان است. بدون درمان، التهاب مفاصل مهره‌های کوچک منجر به کاهش خاصیت ارتجاعی و در نهایت سفت شدن بخش‌های آسیب‌دیده ستون فقرات می‌شود. این بیماری معمولاً از ستون فقرات کمری به سمت بالا می‌رود. هدف درمان مقابله با این سفت شدن از طریق اقدامات هدفمند است:
- مهار التهاب
- کاهش فعالیت بیماری
- کاهش درد
- تحرک را حفظ کنید.
درمان مناسب برای هر بیمار است: به‌صورت جداگانه و ترکیبی از چندین شکل درمان. اجزای مهم درمان عبارت‌اند از:
فیزیوتراپی برای ساخت عضلات و افزایش تحرک ستون فقرات.
روش‌های فیزیوتراپی مانند ماساژ، گرما و سرما و همچنین درمان تحریک الکتریکی.
ضدالتهابی داروهای ضد درد مانند ایبوپروفن، دیکلوفناک و یا سلکوکسیب باید نه‌تنها علائم را تسکین بلکه کم‌کردن سرعت پیشرفت از اسپوندیلیت آنکیلوزان؛ بنابراین ممکن است لازم باشد آن را در مدت‌زمان طولانی‌تری مصرف کنید که در این صورت باید عوارض جانبی را در نظر گرفت. داروهای بیولوژیک در صورت بیماری شدید یا اثرات ناکافی سایر داروها استفاده می‌شود. این مواد مهندسی شده ژنتیکی با مهار مواد پیام‌رسان التهابی در فعالیت‌های ایمنی نادرست بدن دخالت می‌کنند.
سبک زندگی سالم کیفیت زندگی را افزایش می‌دهد و بخش مهمی از درمان است. این شامل ترک تنباکو، ورزش منظم و اجتناب از چاقی است. رژیم غذایی ضدالتهابی با تعداد زیادی از غذاهای تازه و فرآوری نشده را نیز حس می‌کند. از مصرف گوشت باید اجتناب شود و مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ باید افزایش یابد.
عمل بر روی ستون فقرات یا استفاده از مفاصل جدید نادر است.
توان‌بخشی اسپوندیلیت آنکیلوزان
با اقامت ۳-۴ هفته‌ای در کلینیک توان‌بخشی، بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان به طور اختصاصی تحت درمان قرار می‌گیرند. علاوه بر کاهش سرعت پیشرفت بیماری، تمرکز بر بهبود کیفیت عمومی زندگی نیز می‌باشد. افراد آسیب‌دیده باید بتوانند به طور فعال در زندگی خصوصی و حرفه‌ای روزمره در درازمدت شرکت کنند.
ستون فقرات:
التهاب مفاصل کوچک مهره‌ای را می‌توان با تمرین فعال و با دوز صحیح کاهش داد. با ورزش فعال، رباط‌ها و تاندون‌های کوچک می‌توانند خاصیت ارتجاعی خود را بازیابند. مهم است که این درمان زودهنگام قبل از تبدیل تاندون‌ها و رباط‌ها به بریس‌های استخوانی شروع شود. تحرک محدود ستون فقرات منجر به کوتاه شدن اتصالات مختلف تاندون از جمله اتصالات روی مفصل ران و زانو می‌شود. درمان هدفمند فیزیوتراپی بسیار مهم است و در کلینیک توان‌بخشی با تمرینات پشت و ژیمناستیک عملکردی متناسب با تصویر بالینی ترکیب می‌شود. ورزش‌درمانی یک عنصر سازنده مهم برای موفقیت درمانی است.
مفاصل:
التهاب مفصل را می‌توان با اقدامات موضعی تسکین داد. تکنیک‌های فیزیوتراپی و کاردرمانی می‌تواند بسیار مفید باشد. در مرحله حاد استفاده از سرما مفید است.
تغذیه:
به‌عنوان بخشی از توان‌بخشی روماتولوژیک، بیماران پیشنهادات خاصی برای یک رژیم غذایی مدرن دریافت می‌کنند که به‌ویژه بر اساس نسبت صحیح کربوهیدرات‌ها (قند)، چربی‌ها و پروتئین‌ها است.
اطلاعات / آموزش / تبادل:
در دوره‌های آموزشی، بیماران اطلاعاتی را از متخصصان روماتولوژیست دریافت می‌کنند که بر اساس مطالعات علمی انجام شده در چند سال گذشته است. به‌ویژه مهم است که بدانیم ورزش و رژیم غذایی چگونه کار می‌کنند و چرا این درمان‌ها بسیار مهم هستند. تبادل با سایر بیماران به مقابله با بیماری کمک می‌کند.
درمان دارویی هدفمند:
علاوه بر اقدامات درمانی فوق‌الذکر، دارودرمانی مداوم نقش عمده‌ای در اسپوندیلیت آنکیلوزان دارد. ایجاد دستورالعمل‌های درمانی در سراسر جهان امکان‌پذیر بوده است که می‌تواند با موفقیت روند التهابی را در تعداد زیادی از بیماران متوقف کند. استفاده و انتخاب دارو بستگی به مرحله بیماری و تظاهرات دقیق بیماری دارد. در توان‌بخشی، نحوه استفاده از دارو به بیماران آموزش داده می‌شود. مکانیسم اثر و عوارض جانبی احتمالی به‌تفصیل موردبحث قرار گرفته است.
نظرات