نام آرتروز را بارها و بارها شنیده‌اید و حتما در دور و اطراف خود نیز افراد مبتلا به آرتروز را دیده‌اید. آرتروز یکی بیماری شایع مربوط به مفاصل است که در اثر ساییدگی و از بین رفتن غضروف‌های بدن رخ می‌دهد. تمامی مفاصل بدن در معرض آسیب و ابتلا به آرتروز هستند. این بیماری سالانه میلیون‌ها نفر از سراسر جهان را درگیر کرده و باعث ایجاد درد، خشکی مفاصل و اختلال در حرکت آن‌ها می‌شود. آرتروز استخوان بخش‌های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد که یکی از آن‌ها ستون فقرات است. در این مقاله قصد داریم در مورد آرتروز ستون فقرات صحبت کنیم و اطلاعاتی در مورد دلایل ایجاد، علائم و راه‌های درمان آن در اختیارتان قرار دهیم. با ما همراه باشید.
آرتروز ستون فقرات چیست؟
آرتروز ستون فقرات، که به آن استئوآرتریت نیز گفته می‌شود، یک بیماری تخریب دیسک است که به دلیل فرسایش و از بین رفتن غضروف‌های مهره‌های کمری در ستون فقرات ایجاد می‌شود. این عارضه اغلب به دلیل بالا رفتن سن و تحلیل غضروف‌ها رخ می‌دهد و افراد ۵۰ سال به بالا را درگیر می‌کند. در این حالت، فرد دچار درد و تورم در ناحیه کمر شده و در انجام ساده‌ترین کارهای روزانه خود مانند پیاده‌روی، حمام کردن، خم شدن و … دچار مشکل می‌شود. به طور کلی می‌توان گفت هر فعالیتی که حرکت ستون فقرات را به دنبال داشته باشد برای فرد مبتلا دردناک بوده و ناراحتی او را به دنبال دارد.
برای درک بهتر این عارضه بهتر است نگاهی به آناتومی ستون فقرات و نحوه کارکرد آن‌ها داشته باشیم. ستون فقرات در افراد بالغ شامل ۲۶ مهره است که از انتهای جمجمه شروع شده و در طول گردن و تنه امتداد پیدا می‌کنند. هریک از مهره‌ها در سه نقطه به مهره‌های دیگر متصل می‌شوند. نقطه اول در بخش جلویی نخاع که به وسیله یک دیسک اتصال می‌یابد و دو نقطه دیگر دو مفصل کوچک در بخش پشتی نخاع هستند که به آن‌ها مفاصل فاست گفته می‌شود. این مفاصل باعث حرکت ستون فقرات شده و اجازه خم شدن به سمت جلو و عقب با چرخیدن به دو طرف را به انسان می‌دهند. زمانی که این مفاصل در اثر فرسودگی یا پارگی آسیب ببینند، حرکت مهره‌های کمری را دچار مشکل کرده و باعث خشکی مفاصل و ایجاد درد می‌شوند. این بیماری در مراحل پیشرفته‌تر بر عصب‌های ستون فقرات نیز تاثیر گذاشته و با آسیب زدن به نخاع، باعث کرختی و ضعف در پاها خواهد شد. در کل می‌توان آرتروز ستون فقرات را به دو دسته کلی زیر تقسیم کرد:
انحطاط دیسک بین مهره‌ای: در این‌جا دیسک‌های بین مهره‌ها به علت کهولت سن یا آسیب‌دیدگی، تحلیل رفته و باعث خشکی مهره‌ها در حین حرکت و دردناک شدنشان می‌شود.
تنگی کانال نخاعی: آرتروز در مراحل پیشرفته‌تر باعث تنگی کانال نخاعی شده و با ایجاد فشار بر روی اعصاب، علائمی چون بی‌حسی پاها، گزگز، خارش و درد را به دنبال دارد که در نهایت باعث ایجاد ناتوانی در راه رفتن می‌شود.
دلایل ایجاد آرتروز ستون فقرات
در کل این بیماری به علت افزایش سن و در اثر فرسوده شدن ستون فقرات، غضروف‌ها و دیسک‌های بین‌مهره‌ای رخ می‌دهد و معمولا افراد بالای ۵۰ سال را درگیر می‌کند. علاوه بر این، عوامل دیگری نیز وجود دارند که باعث آرتروز ستون فقرات شده و جوان‌ترها را نیز دچار این بیماری می‌کنند. عوامل ایجاد آرتروز ستون فقرات عبارتند از:
ضربه خوردن و آسیب: افرادی که درگیر شغل‌های سنگین هستند و ستون فقرات آن‌ها تحت فشار قرار دارد، ممکن است دچار این بیماری شوند. علاوه بر این، حوادثی مانند تصادف، ضربه دیدن در حین انجام حرکات ورزشی و مانند آن، ممکن است باعث آسیب ستون فقرات شده و آرتروز را به دنبال داشته باشد.
اضافه وزن: افرادی که اضافه وزن دارند، در معرض ابتلا به آرتروز در سنین پایین هستند. در واقع وزن بیش از اندازه به مفاصل فشار وارد کرده و باعث آسیب دیدنشان می‌شود.
وراثت و مشکلات ژنتیکی: نقص‌های ژنتیکی که بر روی غضروف‌ها تاثیر می‌گذارند و به ارث بردن بدشکلی‌های مفاصل، عوامل دیگری هستند که افراد را از سن پایین دچار این عارضه می‌کنند.
علائم آرتروز ستون فقرات
آرتروز ستون فقرات باعث سفتی و خشکی مهره‌ها شده و حرکت آن‌ها با درد همراه می‌کند. در صورتی که این بیماری پیشرفت داشته باشد می‌تواند منجر به ناتوانی در حرکت و سستی و کرختی در ناحیه پاها شود که این اتفاق در اثر آسیب دیدن نخاع و فشار بر روی اعصاب رخ می‌دهد. در واقع علائم و نشانه‌های بیماری بستگی به میزان پیشرفت آن دارد، اما به طور کلی شامل موارد زیر است:
- احساس درد در مهره‌های گردن و مهره‌های پشتی که معمولا با دراز کشیدن تسکین می‌یابد.
- ایجاد خشکی، درد یا ورم مفاصل
- کاهش انعطاف پذیری مفاصل
- ایجاد دردهای موضعی زمانی که بخشی از ستون فقرات یا مفاصل را فشار می‌دهید.
- احساس درد در هنگام خم شدن یا کشیدگی بدن
- ایجاد درد و گرفتگی که اغلب صبح‌ها و هنگام خارج شدن از رخت‌خواب رخ می‌دهد. به این درد، درد ناشی از نخستین حرکت گفته می‌شود که در طول روز رفته‌رفته کاهش می‌یابد.
- ایجاد قوس غیرطبیعی در ستون فقرات
- احساس سوزش یا گزگز در نخاع یا اعصاب
- در مراحل پیشرفته‌تر بیماری، مفاصل باعث ساخت خارهای استخوانی می‌شوند که التهاب و تورم بافت‌ها را به دنبال دارد.
علائمی که در این‌جا عنوان شد، نشان‌دهنده آرتروز ستون فقرات هستند که در مراحل پیشرفته‌تر مشکلات بیشتری برای بیمار ایجاد می‌کنند. در صورتی که بیماری مورد درمان قرار نگیرد، آرتروز تشدید شده و بیمار را از انجام کارهای روزانه و فعالیت‌های شغلی خود، ناتوان می‌کند. در این حالت بیمار به دلیل عدم توانایی در انجام کارها دچار افسردگی و بیماری‌های روحی روانی نیز می‌گردد.
علاوه بر این، پیشرفت آرتروز منجر به تنگی کانال نخاعی و آسیب رسیدن به نخاع و اعصاب نیز می‌شود. در این صورت بیمار با علائمی چون خواب رفتگی اندام‌های تحتانی، کرختی در پاها و در مراحل پیشرفته‌تر، بی‌اختیاری ادرار و مدفوع یا فلج شدن اندام‌ها مواجه می‌گردد.
تشخیص
بی‌شک، تشخیص درست عارضه و درمان سریع آن، مانع از پیشرفت بیماری شده و به التیام درد بیمار و حفظ انعطاف‌پذیری و توانایی‌های حرکتی او کمک می‌کند. یکی از بهترین راه‌های تشخیص بیماری‌های مربوط به مهره‌ها، عکس ام ار آی است. در این عارضه، پزشک پس از بررسی سابقه بیمار و انجام معاینات فیزیکی، برای فرد مبتلا آزمایشاتی را تجویز خواهد کرد که عبارتند از:
پرتونگاری اشعه ایکس: پزشک با بررسی پرتونگاری، خارهای استخوانی و تحلیل غضروف، دیسک کمر و آسیب‌های استخوانی ستون فقرات را تشخیص می‌دهد. در این‌جا اگر آسیب‌های غضروف در مراحل اولیه باشند، به درستی تشخیص داده نمی‌شوند.
ام آر آی: نتیجه ام آر آی اطلاعات دقیق‌تری از ستون فقرات داده و آسیب دیسک‌ها و تنگی کانال نخاعی را در صورت وجود، آشکار می‌سازد. در واقع ام ار آی با تصویربرداری از ساختارهای داخلی بدن، اطلاعات دقیق‌تری نسبت به اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن یا سونوگرافی نشان می‌دهد.
میلوگرافی: میلوگرافی نوعی روش تصویربرداری از نخاع و کانال نخاعی است که برای تشخیص اختلال ستون فقرات و نخاع تجویز می‌گردد. در این روش یک مایع رنگی به مایع مغزی نخاعی تزریق می‌شود که اطراف نخاع را پر می‌کند. این کار باعث نشان دادن جزئیات نخاع و ریشه‌های عصبی موجود در مهره‌های ستون فقرات می‌گردد. میلوگرافی اغلب برای افرادی تجویز می‌شود که قادر به استفاده از ام ار آی نیستند.
اسکن استخوان: روش تصویربرداری دیگری که می‌تواند در تشخیص آرتروز و درمان بهینه آن به پزشک کمک کند، اسکن استخوان است. اسکن استخوان یک روش تصویربرداری است که برای تشخیص بسیاری از بیماری‌های استخوان مانند تورمورهای استخوانی یا عفونت، انجام می‌شود. پزشک این کار را با تزریق مقداری رادیواکتیو به بدن بیمار انجام می‌دهد. رادیواکتیو وارد جریان خون شده و توسط بافت‌های بدن جذب می‌گردد. میزان جذب این ماده، سلامتی یا بیمار بودن بخش مورد نظر را نشان می‌دهد.
راه‌های درمان آرتروز ستون فقرات
شیوه درمان آرتروز ستون فقرات بستگی به نوع آسیب‌دیدگی و علائم بیمار دارد. پزشک ابتدا از روش‌های ساده‌تر برای درمان استفاده می‌کند. اگر این روش‌ها جواب ندهد و علائم آرتروز همچنان وجود داشته باشد، مراحل بعدی برای بیمار تجویز می‌گردد.
داروهای ضد التهاب: اگر بیمار دارای درد شدید در ناحیه کمر باشد، پزشک از داروهای ضد التهاب برای کاهش التهاب اطراف مفصل استفاده می‌کند که در نهایت باعث کم شدن درد بیمار می‌شود.
سرما درمانی و گرما درمانی: گرم کردن و سرد کردن از جمله روش‌های خانگی برای کاهش درد عضلات و استخوان‌هاست که معمولا کارساز بوده و فرد را به نتیجه موردنظر می‌رساند. این نوع درمان برای آرتروز ستون فقرات نیز بسیار مناسب است. در این موارد گرما درمانی قبل از انجام فعالیت‌ها و سرما درمانی پس از فعالیت‌های شدید انجام می‌شود.
کاهش وزن: اضافه وزن یکی از دلایل ابتلا به آرتروز ستون فقرات است. کاهش وزن تا حدی زیادی فشار وارده بر مفاصل فاست را کاهش داده و از درد بیمار می‌کاهد. البته کاهش وزن در افرادی که مفاصل فرسوده‌ای دارند کمی سخت است، اما کمک بسیاری به آن‌ها می‌کند.
فیزیوتراپی: فیزیوتراپی به تقویت عضلات ستون فقرات کمک کرده و باعث کاهش فشار وارد شده بر روی مفاصل فاست می‌شود. در این موارد حرکات بیشتر بر روی مهره‌های کمری بیمار است که به کاهش درد و علائم بیماری کمک می‌کند.
درمان‌های کایروپراکتیک: کایروپراکتیک یکی از روش‌های طب فیزیکی یا توان‌بخشی است که برای درمان اختلالات عضلانی و اسکلتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این‌جا متخصص از دست برای بهبود عملکرد عضلات و مفاصل استفاده کرده و از این طریق درد بیمار را کاهش می‌دهد.
تزریقات اپیدورال: در این روش داروهای استروئیدی با استفاده از یک سوزن در اطراف ناحیه مبتلا به آرتروز تزریق می‌شوند. با توجه به این‌که تزریق انجام شده، دارو را مستقیما به بافت آسیب‌دیده می‌رساند، التهاب بافت درگیر کاهش یافته و به کم شدن درد بیمار کمک می‌کند.
تزریقات در مفاصل فاست: از دیگر روش‌هایی که برای درمان آرتروز ستون فقرات مورد استفاده قرار می‌گیرد، تزریق داروهای استروئیدی و بی‌حسی موضعی در مفاصل فاست است. با این کار التهاب و درد ناحیه آرتروز کاهش یافته و بیمار فرصت انجام درمان‌هایی چون فیزیوتراپی را پیدا خواهد کرد.
اوزون‌تراپی: اوزون‌تراپی یکی از جدیدترین روش‌های درمانی است که از طریق تزریق اوزون به ناحیه آسیب‌دیده انجام می‌شود. تزریق این ماده روند فرسایش مفاصل را متوقف کرده و آن‌ها را به تولید کلاژن بیشتر، تحریک می‌کند. کلاژن باعث بازسازی غضروف‌ها و تقویت تاندون‌ها و لیگامنت‌ها شده و در نهایت کاهش درد و بهبود ناحیه آسیب‌دیده را به دنبال دارد. در واقع اوزون‌تراپی روشی است که از فرآیند طبیعی بدن برای بهبود آرتروز ستون فقرات استفاده می‌کند. از جمله تاثیرات این درمان می‌توان به ضدالتهاب، ضد درد، فعال‌سازی آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان، فعال‌سازی سیستم ایمنی، فعال‌سازی متابولیسم سلولی، غیرفعال کردن باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها، بهبودی جریان خون و اکسیژن‌رسانی و تقویت تاندون‌ها و رباط‌ها اشاره کرد.
عمل جراحی: جراحی آخرین درمانی است که برای بهبود آرتروز ستون فقرات پیشنهاد می‌شود. بسیاری از پزشکان زمانی عمل جراحی را برای بیمار تجویز می‌کنند که آرتروز بسیار پیشرفت کرده و سیستم عصبی و نخاعی را تحت تاثیر قرار داده باشد. در این‌جا دو روش برای جراحی وجود دارد. روش اول جوش دادن مهره‌های ستون فقرات است که در آن جراح یک پیوند استخوانی را بین دو مهره قرار داده و آن را با پیچ و پلاک محکم می‌کند. روش دوم لامینکتومی نام دارد و زمانی استفاده می‌شود که آرتروز باعث تنگی کانال نخاعی شده باشد.
علاوه بر درمان‌های عنوان شده، روش‌های دیگری نیز برای آرتروز ستون فقرات پیشنهاد می‌شود. روش‌هایی چون مغناطیس درمانی، طب سوزنی، ماساژ و ورزش‌هایی مانند شنا، پیاده‌روی و ایروبیک آبی، از دیگر راه‌های کاهش درد آرتروز هستند. این روش‌ها شاید چندان علمی به نظر نرسند، اما بی‌تاثیر هم نیستند. این درمان‌ها عبارتند از:
مکمل‌های غذایی: رژیم غذایی سالم و مقوی یکی از مهم‌ترین فاکتورهای سلامتی بدن است که همیشه بر روی آن تاکید می‌شود. تغییر در رژیم غذایی و جایگزین کردن غذاهای سالم تاثیر بسیار زیادی بر روی انواع بیماری‌ها از جمله آرتروز ستون فقرات دارد. بسیاری از پزشکان علاوه بر درمان‌های دارویی و فیزیکی، مصرف ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی چون ویتامین D، ویتامین E، اسیدهای چرب امگا ۳ را نیز به بیماران توصیه می‌کنند. ویتامین D علاوه بر تقویت استخوان‌ها، به حفظ عملکرد سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند و اسیدهای چرب امگا ۳ نیز التهاب نواحی آسیب‌دیده را کاهش می‌دهند.
ورزش‌های مناسب کمردرد: ورزش کردن یکی از گزینه‌هایی است که در حفظ سلامتی و شادابی بدن تاثیر بسیار زیادی دارد. حتی زمانی که آرتروز دارید نیز می‌توانید ورزش کنید، اما دقت داشته باشید که نوع ورزش و تمریناتی که انتخاب می‌کنید بسیار مهم است. شنا، پیاده‌روی و ورزش‌های آبی از جمله ورزش‌هایی هستند که در برنامه درمانی مبتلایان به آرتروز گنجانده می‌شوند.
ماساژ درمانی: ماساژ یکی از قدیمی‌ترین درمان‌هایی است که برای دردهای عضلانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ماساژ درمانی باعث تقویت جریان خون در نواحی درد شده و به کاهش گرفتگی و استرس عضلانی کمک می‌کند. البته این کار باید تحت نظر یک متخصص و ماساژورهای حرفه‌ای انجام شود.
طب سوزنی: طب سوزنی یک روش درمانی مکمل است که در کنار سایر روش‌ها به تسکین درد مفاصل و کاهش گرفتگی کمک می‌کند. این روش چندان علمی به نظر نمی‌رسد و بر اساس تحقیقات انجام‌شده تنها مقدار کمی از درد را کاهش می‌دهد. البته افرادی که طب سوزنی را امتحان کرده‌اند، بسیار راضی بوده و آن را یک درمان موثر در آرتروز ستون فقرات دانسته‌اند.
روش های پیشگیری
قبل از این‌که به بیماری دچار شده و به فکر درمان آن باشید، بهتر است از بروز آن جلوگیری کنید. همان‌طور که گفتیم، علت اصلی آرتروز ستون فقرات، کهولت سن است. شاید نتوانید جلوی پیر شدن و فرسودگی مفاصل خود را بگیرید، اما می‌توانید با استفاده از راهکارهایی روند پیری کمی کاهش دهید:
- ورزش و انجام حرکات بدنی را در برنامه روزانه خود بگنجانید و حتما زمانی را به آن اختصاص دهید.
- تغذیه سالم یکی از مهم‌ترین فاکتورهای سلامتی بدن است که حتما باید مورد توجه قرار گیرد.
- همیشه مراقب وزن خود باشید و آن را در حالت تعادل قرار دهید.
- مصرف کلسیم و ویتامین‌های موردنیاز بدن از جمله موارد دیگری است که می‌تواند به حفظ سلامتی و پیشگیری از آرتروز کمک کند.
- اگر ورزش‌های سنگین و حرفه‌ای انجام می‌دهید، نکات ایمنی را رعایت نمایید تا ضربه‌ای به ستون فقرات شما وارد نشود و آن را دچار آسیب نکند.
نظرات