تشنج ، خروش ناگهانی فعالیتهای الکتریکی در مفر است. این عارضه برای مدت کوتاهی بر ظاهر و نحوه‌ی عملکرد فرد تاثیر می‌گذارد. بعضی از افراد در هنگام تشنج ممکن است از حال بروند، بعضی دیگر دچار لرزش ناخودآگاه بدن می‌شوند و بعضی فقط برای مدت کوتاهی به یک نقطه خیره می‌شوند. تمام این‌ها علائم یک اختلال مغزی است که معمولا با تغییر و یا از دست رفتن هوشیاری همراه است.
این عارضه می‌تواند مسئله‌ی ترسناکی باشد، اما در اکثر موارد این مشکل به خودی خود قطع می‌شود و زندگی فرد را تهدید نمی‌کند. کسی که در روز بیش از ۲ بار دچار این عارضه شود، معمولا گفته می‌شود که دچار بیماری صرع شده است.
حتی تشنج های خفیف را هم جدی بگیرید
نشانه‌ها و علائم این عارضه در مراحل شدید، لرزش ناخودآگاه و شدید بدن و از دست رفتن کنترل بدن است. این عارضه می‌تواند خود، نشانه‌ای از وجود یک شرایط بحرانی در سلامت فرد باشد، به همین دلیل شناسایی علت بروز امر مهمی است. برخی از تشنج‌ها می‌توانند باعث ایجاد آسیب شوند و یا در مواردی گواه یک بیماری مهم هستند، به همین دلیل تشخیص و درمان امر بسیار مهمی است.
انواع تشنج
این مشکل به دو دسته تقسیم می‌شود: تشنج‌های عمومی (جنرال) و تشنج‌های نقطه‌ای (کانونی). این عبارت‌ها مشخص می‌کنند که این عارضه در کدام قسمت از مغز آغاز می‌شود. در هر دو نوع ، با حرکت ناخودآگاه بدن مواجه هستیم و هر دو نوع می‌تواند بر هوشیاری فرد تاثیر بگذارد.
عمومی (جنرال)
تشنج‌های عمومی بر هر دو سمت مغز تاثیر می‌گذارند. به دو گروه تقسیم می‌شوند:
- تونیک-کلونیک (صرع بزرگ): این نوع از تشنج‌ها شناخته ترین نوع تشنج هستند. این نوع از تشنج باعث از حال رفتن فرد، از بین رفتن هوشیاری، زمین افتادن و اسپاسم و گرفتگی شدید عضلات می‌شود.
- آبساس (صرع کوچک) : باعث می‌شود که فرد تند تند پلک بزند و یا برای چند ثانیه به یک نقطه خیره شود.
کانونی
تشنج‌های کانونی فقط از یک نقطه از مغز نشات می‌گیرند و آغاز می‌شوند. به این نوع ، تشنج نقطه‌ای یا ناحیه‌ای هم گفته می‌شود. نوع کانونی حداقل سه نوع دارد که شامل موارد زیر است:
- کانونی پیچیده : در نوع کانونی پیچیده، فردی که مبتلا به صرع است، دچار نوعی بهم ریختگی و گیجی می‌شود. در این زمان، فرد برای مدت چند دقیقه قادر به پاسخ دادن به سوالات شما نخواهد بود. فردی که به این نوع دچار شود بدون هیچ مقصد و هدف مشخصی ممکن است قدم بزند و راه برود.
- کانونی ساده : تشنج‌های کانونی ساده یک بخش کوچک از مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این نوع باعث تکان‌های شدید و یا تغییر در حواس می‌شود مانند حس کردن یک نوع مزه‌ی خاص یا بوی خاص و یا نوعی حس عجیب در معده.
- عمومی ثانویه : تشنج عمومی ثانویه در یک بخش از مغز شروع شده اما به هر دو بخش مغز انتقال پیدا می‌کند و پخش می‌شود. به معنای دیگر فرد اول دچار نوع کانونی و سپس تشنج عمومی می‌شود.
تشنج در خواب
تشنج شبانه یا در خواب به حرکات غیر عادی بدن در هنگام خواب گفته می‌شود. کم‌ترین نشانه‌ی این نوع بیدار شدن از خواب بدون هیچ علت مشخصی بوده و نشانه‌ها می‌توانند در سطح پیشرفته یعنی تکان غیر ارادی دست و پا، گاز گرفتن زبان و یا ادرار کردن باشند.
این نوع در افرادی رخ می‌دهد که در طول روز هم دچار تشنج می‌شوند، فقط بعضی مواقع این تشنج در طول شب اتفاق می‌افتد. رایج‌ترین راه درمان این نوع ، استفاده از دارو است.
تشنج در کودکان و نوزادان
این عارضه می‌تواند به علت‌های گوناگونی، مخصوصا در کودکان، ایجاد شود. این عارضه در نوزادان با تشنج در کودکان و خردسالان متفاوت خواهد بود. وقوع این مشکل در کودکان، مخصوصا در مواردی که کودک برای بار اول دچار تشنج شده است می‌تواند برای والدین و اطرافیان کودک بسیار ترسناک باشد. چند مورد از انواع آن در کودکان عبارت اند از:
تشنج بر اثر تب: درصد کمی از کودکان زیر ۱۵ سال این عارضه را تجربه کرده‌اند و نیمی از آنها تشنجی را تجربه کرده‌اند که بر اثر تب بوده است. اگر اطرافیان کودک، به خصوص خواهر یا برادران او قبلا بر اثر تب دچار تشنج شده باشند، احتمال وقوع این عارضه در کودک افزایش می‌یابد. کودکانی که رشد آنها دیرتر انجام شده و یا بیش از ۲۸ روز در بخش مراقبت از نوزادان بوده‌اند، معمولا بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری خواهند بود.
تشنج در نوزاد: این نوع تشنج در ۲۸ روز ابتدائی تولد کودک رخ می‌دهد. در اغلب موارد بلافاصله بعد از به‌دنیا آمدن کودک اتفاق می‌افتد. این اتفاق بستگی به علل متفاوتی دارد. تشخیص تشنج در نوزاد امر سختی است، چون معمولا نوزادان در حین تشنج دچار تکان‌های شدید نخواهند شد. چشم نوزادان در حین تشنج به گونه‌ای می‌شود که هریک از چشم‌های مسیر متفاوتی را نگاه می‌کند. همچنین مکیدن لب‌ها و قطع شدن نفس کودک برای چند لحظه، می‌تواند از دیگر علائم باشد.
اسپاسم در نوزادان : اسپاسم نوزادان، معمولا در کودکان بعد از ۱۸ ماهگی رخ می‌دهد. این اسپاسم‌ها معمولا با نارسایی مغزی مرتبط بوده و شامل گرفتگی ناگهانی گروهی از ماهیچه‌ها است که باعث می‌شود که بچه در حالت خم بماند. این اتفاق در زمان بیدار شدن کودک از خواب، بسیار اتفاق می‌افتد.
علل این بیماری چه می تواند باشد؟
این عارضه می‌تواند ناشی از علل مختلفی باشد.هرچیزی که بدن فرد را تحت تاثیر قرار دهد می‌تواند بر مغز نیز تاثیر گذار باشد و باعث وقوع این عارضه شود. برخی از علت‌ها شامل موارد زیر است:
- گاز گرفته شدن
- گزیدگی
- عفونت‌های مغزی مانند مننژیت
- صدمات وارد شده به مغز در دوران کودکی
- اختلالات مغزی مادر‌زادی
- خفگی
- استفاده از مواد مخدر
- ترک مواد
- عدم تعادل الکترولیت
- شوک الکتریکی
- بیماری صرع
- فشار خون بسیار بالا
- تب شدید
- ضربه مغزی
- نارسایی کلیه یا کبد
- کمبود سطح گلوکوز خون
- سکته مغزی
این عارضه می‌تواند در یک خانواده به صورت ژنتیکی وجود داشته باشد. حتما اگر در خانواده‌ی شما سابقه وجود دارد با پزشک خود در میان بگذارید. در بعضی موارد مخصوصا در کودکان علت ممکن است نامشخص باشد.
علائم
شما ممکن است هر دو نوع تشنج، هم عمومی و هم کانونی را همزمان داشته باشید. و یا ممکن یکی به دنبال دیگری اتفاق افتاد. نشانه‌ی وقوع ممکن است بین چند ثانیه تا ۱۵ دقیقه به طول انجامد. نشانه‌ها و علائم قبل و حین این عارضه به صورت زیر هستند:
علائم قبل از تشنج
علائمی که رخ می دهند عبارت اند از:
- حس ترس و اضطراب ناگهانی
- احساس نگرانی و دل آشوبی ناگهانی
- گیجی
- تغییر دید و ضعف بینایی
- حرکات ناگهانی و ناخودآگاه در دست‌ها و پا‌ها که ممکن است باعث شود که وسایل از دست شما به زمین بیافتند.
- حس نکردن بدن و موقعیت اطراف
- سردرد
علایم حین تشنج
نشانه‌ها شامل موارد زیر است:
- از دست دادن هوشیاری که بعد از گیجی اتفاق می‌افتد.
- اسپاسم غیر قابل کنترل عضلات
- کف کردن دهان
- از هوش رفتن و زمین خوردن
- طعم غیر عادی دهان
- به هم فشردن دندان‌ها
- گاز گرفتن زبان
- حرکت ناگهانی و سریع چشم‌ها
- تولید صداهای عجیب مانند خرخر کردن
- عدم کنترل ادرار و مدفوع
- تغییر ناگهانی حالت روحی
عوارض تشنج چیست؟
اگر شما به درمان این عارضه نپردازید، علائم با گذشت زمان شدیدتر شده و زمان وقوع آنها طولانی تر خواهد شد. تشنج‌های شدید و طولانی مدت ممکن است باعث به کما رفتن و در نهایت مرگ شخص شود.
این عارضه می‌تواند باعث ایجاد آسیب های دیگری نیز شود مانند زمین خوردن و آسیب‌های بدنی ناشی از آن. بسیار مهم است که فرد مبتلا به این بیماری از دستبند‌هایی که مخصوص هستند و وقوع آن را هشدار می‌دهند استفاده کند.
تشخیص
پزشکان برای تشخیص و درمان از روش‌های متفاوتی استفاده می‌کنند. پزشک برای تشخیص درست و قطعی از آزمایش‌های مختلفی استفاده می‌کند و بعد از آن بهترین روش درمانی را برای شما انتخاب خواهد کرد.
در این خصوص پزشک وضعیت کلی سلامتی شما را بررسی کرده و اتفاقاتی را که بعد از آن ها تشنج روی می‌دهد را چک خواهد کرد. مانند سردرد‌های میگرنی، اختلالات خواب و فشار‌های شدید روانی که ممکن است باعث بروز حالت‌هایی مانند تشنج شوند. انجام آزمایش‌های متعدد پزشکی به پزشک کمک می‌کند که عوامل دخیل در این مشکل را تشخیص دهد. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر است:
- آزمایش خون برای بررسی تعادل یا عدم تعادل الکترولیت‌ها
- بررسی نخاع برای تشخیص وجود عفونت
- تست سم‌شناسی بدن برای بررسی وجود مخدر و سموم
تست الکتروانسفالوگرافی در تشخیص علت به پزشک کمک می‌کند. این تست‌ها امواج مغز شما را بررسی می‌کند. بررسی امواج مغز شما در زمان وقوع تشنج به پزشک کمک می‌کند که نوع آن را تشخیص دهد.
استفاده از سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی ، با نشان دادن یک تصویر واضح از مغز شما می‌تواند به پزشک در تشخیص علت تشنج شما،کمک کند. در این اسکن‌ها وجود اختلالاتی مانند تومور و یا اختلال در گردش خون نیز مشخص خواهد شد.
تشنج چگونه درمان می شود؟
وقتی علت اصلی تشنج‌ها تشخیص داده شود، برای مثال مشخص شود که علت تشنج کم بودن سطح قند خون و یا عفونت است، با رفع این اختلالات که باعث ایجاد تشنج شده‌اند، می‌توان تشنج را متوقف کرد. اگر دلیل وقوع تشنج نامشخص باشد و یا قابل تشخیص نبوده باشد استفاده از داروهای ضد تشنج برای جلوگیری از تشنج تجویز خواهد شد.
داروهای درمانی
داروهای بسیار زیادی وجود دارند که می‌توانند تشنج را کاهش داده و یا آن را درمان کنند. تشخیص اینکه هر فردی چه نوع دارویی باید مصرف کند بستگی به این دارد که علت وقوع تشنج و الگوی وقوع آن چگونه باشد. در اکثر موارد استفاده از یک دارو کافی است اما در بعضی موارد هم فرد باید چند نوع دارو را همزمان مصرف کند.
جراحی و دیگر راه‌های درمان
برای بیمارانی که تشنج انها با دارو قابل کنترل و درمان نیست، پزشک استفاده از جراحی را پیشنهاد خواهد داد. در عمل تحریک عصب واگوس، یک وسیله که می‌تواند به صورت الکترونیکی عصب واگوس را تحریک کند و فعالیت میان مغز و اندام‌ها را کنترل کند، زیر پوست قرار داده می‌شود. در افرادی که دچار تشنج کانونی می‌شوند این وسیله باعث کاهش تشنج می‌شود.
درمان خانگی با رژیم غذایی
در بعضی افراد استرس باعث افزایش تشنج می‌شود. برای این افراد علاوه بر استفاده از دارو، انجام یوگا و فعالیتهای آرامش بخش می‌تواند در کاهش تشنج آنها سودمند باشد. استفاده از نوعی رژیم غذایی به نام رژیم کتوژنیک برای کودکان، تحت نظارت دقیق، توصیه می‌شود. این رژیم به بسیاری از کودکان مبتلا به تشنج در کاهش تشنج آنها کمک کرده است.
درمان گیاهی و طب سنتی
در طب سنتی از جوشانده بعضی گیاهان مانند گیشنیز، شبدر، نعنافلفلی، شاه پسند و اسطخدوس به عنوان درمان تشنج نام برده شده است ولی باید در نظر داشته باشید این گیاهان تنها می توانند مکمل و کمک کننده روند درمان شما باشند که آن هم باید زیر نظر پزشک انجام پذیرد.
خودمراقبتی
اگر مبتلا به تشنج هستید باید در مورد خود، مراقبت هایی را در نظر داشته باشید:
امنیت شخصی
تشنج معمولا باعث ایجاد آسیب در افراد نمی‌شود اما اگر شما مکررا دچار تشنج می‌شوید ممکن است آسیب ببینید. برای جلوگیری از آسیب بهتر است به نکات زیر توجه کنید.
- در نزدیکی آب قرار نگیرید: به تنهایی شنا نکنید واگر می‌خواهید داخل قایق باشید هیچوقت تنها این کار ار انجام ندهید.
- از کلاه استفاده کنید: در هنگام انجام فعالیتهای ورزشی مانند دوچرخه سواری حتما از کلاه ایمنی استفاده کنید.
- دوش بگیرید: از وان استفاده نکنید مگر در مواردی که کسی نزدیک و همراه شما باشد
- مبلمان خود را ایمن سازی کنید: لبه‌های تیز مبلمان را ایمن سازی کنید، مبلمانی تهیه کنید که گوشه‌ی آنها گرد باشد (تیز نباشد) و از صندلی‌های دسته دار استفاده کنید که در صورت تشنج و غش کردن دسته‌ها مانع به زمین افتادن شما شوند. از فرش‌های ضخیم استفاده کنید که در حین زمین خوردن از شما مراقبت کنند.
- کمک‌های اولیه و نکات مورد توجه برای تشنج را در دیدرس قرار دهید: کمک‌های اولیه لازم بعد از تشنج را در محلی قرار دهید که افراد بتوانند به آنها دسترسی پبدا کرده و از آنها استفاده کنند. شماره تماس‌های ضروری را هم در آن قرار دهید.
چگونه به فردی که دچار تشنج شده است کمک کنیم؟
باید اطراف فردی که دچار تشنج شده است را خلوت کنید تا از بروز آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود. باید فرد را به پهلو خوابانده و زیر سر او جسم نرمی قرار دهید. در کنار فرد بمانید و در صورت بروز هریک از موارد زیر با اورژانس تماس بگیرید
- بیش از ۳ دقیقه طول بکشد.
- بعد از پایان، فرد به هوش نیایند.
- تشنج‌های پی‌درپی
- این عارضه در فرد باردار پیش آمده باشد.
- این عارضهدر فردی اتفاق افتد که تا به حال سابقه‌ی تشنج نداشته است
حفظ خونسردی در این شرایط بسیار مهم است. از آنجاییکه هیچ راهی برای توقف تشنج وجود ندارد تنها کاری که می‌توانید انجام دهید کمک کردن به فرد است. مواردی که لازم است انجام دهید عبارت‌اند از:
- باید به مدت زمان تشنج از زمان وقوع آن تا پایان توجه کنید. اکثر تشنج‌ها بین ۱ تا ۲ دقیقه به طول می‌انجامند. اگر فرد مبتلا به صرع است و تشنج او بیشتر از ۳ دقبقه طول کشید با اورژانس تماس بگیرید.
- اگر فردی که در حال بروز نشانه‌های تشنج است، ایستاده باشد، شما می‌توانی با در آغوش گرفتن و یا هدایت کردن او برای دراز کشیدن، از افتادن و آسیب‌های احتمالی جلوگیری کنید.
- مطمئن شوید که فرد دور از مبلمان و یا وسیله‌هایی باشد که احتمال برخورد با او و ایجاد آسیب را دارند.
- اگر فرد در حالت دراز کشیده دچار تشنج شد، او را به پهلو بخوابانید تا استفراغ او و یا کف دهان او که ناشی از تشنج است، به بیرون بریزد و در گلوی فرد نپرد و موجب اختلال در تنفس او نشود.
- چیزی در دهان فرد نگذارید
- در حین تشنج سعی نکنید که او را آرام کنید و یا جلوی تکان‌های بدن او را بگیرید.
بعد از تشنج
بعد از تشنج باید نکات زیر را رعایت کنید:
- بررسی کنید که آیا فرد آسیب دیده است یا خیر
- اگر در حین تشنج نتوانسته‌اید فرد را به پهلو بخوابانید، بعد از اتمام تشنج این کار را انجام دهید.
- اگر نفس کشیدن او سخت شده است دهان او را بررسی کرده و با استفاده از انگشت دهان او را از استفراغ یا کف ناشی از تشنج، تمیز کنید. و هر لباس یا پارچه‌ای که به گردن او چسبیده است را آزاد کنید تا بتواند راحت نفس بکشد.
- تا زمانی که فرد کاملا به هوش و هوشیار شود در کنار او بمانید.
- محل آرام و راحتی برای استراحت او فراهم کنید.
- تا زمانیکه کاملا هوشیار باشد و مطمئن شود که تشنج تمام شده است، چیزی برای خوردن و یا آشامیدن به او ندهید.
- از او سوال کنید که کجا است، اسمش چیست و امروز چندشنبه است. ممکن است چند دقیقه طول بکشد تا فرد کاملا هوشیار شود و بتواند به سوال‌های شما پاسخ دهد.
پیشگیری از تشنج با سبک زندگی صحیح
تشنج در بسیاری از موارد قابل پیشگیری نیست. با این حال داشتن سبک زندگی سالم و مناسب به شما این امکان را می‌دهد که خطر ایجاد تشنج را کاهش دهید. برای این منظور می‌توانید از موارد زیر استفاده کنید:
- خواب کافی داشته باشید.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید.
- ورزش کنید.
- از تکنیک‌های کاهش استرس استفاده کنید.
- از مصرف داروهای غیر مجاز بپرهیزید.
اگر از داروهای ضد صرع و یا دیگر داروها استفاده می‌کنید حتما باید زیر نظر پزشک باشد.
حاملگی و تشنج
خانم‌هایی که سابقه‌ی تشنج دارند می‌توانند بدون هیچ مشکلی باردار شده و بارداری سالمی را پشت سر بگذارند. در بعضی موارد به دلیل استفاده از داروها اختلالاتی در نوزاد ممکن است بوجود آید.
بر اساس گزارشات، والپروییک اسیدـ‌یکی از داروهای درمانی برای تشنج عمومی- در ایجاد اختلالات شناختی و نقص لوله‌های عصبی، مانند اسپینا بیفیدا، تاثیر گذار بوده است. آکادمی عصب شناسی آمریکا توصیه کرده است که خانم‌ها از مصرف والپروییک، در دوران بارداری، به دلیل عوارض آن بر کودک، خودداری کنند. در مورد عوارض داروهای که مصرف می‌کنید حتما با پزشک مشورت کنید. به دلیل اینکه مصرف داروها ممکن است باعث ایجاد اختلال در نوزاد شود، برای خانم‌هایی که دچار تشنج می‌شوند برنامه‌هایی برای رفع تشنج قبل از بارداری طراحی می‌شود.
در بعضی موارد فرد می‌تواند دوز داروی مصرفی خود را در دوران بارداری تغییر دهد. در موارد بسیار کمی، در دوران بارداری، داروهای ضد تشنج مصرفی فرد، باید تغییر کند.
نظرات