سکته میتواند در هر لحظه‌ای از عمر فرد روی دهد، از بدو تولد تا پیری. سکته مغزی در کودکان بر اثر اخلال در جریان نرمال خون به مغز رخ می‌دهد، چه این اخلال ناشی از انسداد در عروق خونی باشد چه ناشی از انقطاع آنها. وقتی یک بخش از مغز جریان طبیعی خون را که مواد مغذی حیاتی و اکسیژن را به مغز می‌رساند، دریافت نکند، سلول‌های مغزی می‌میرند که در نهایت منجر به از دست رفتن کارکرد مغزی می‌شود.
سکته مغزی در کودکان به دلیل مشکلات عروقی
سکته مغزی اخلال در خونرسانی به مغز است. سلول‌های مغزی در یک ناحیه فوراً می‌میرند و آن سلول‌هایی که در اطراف ناحیه‌ای که جریان خون به آن کاهش یافته، قرار دارند نیز تحت تأثیر قرار خواهند گرفت. وقتی سلول‌های مغزی بمیرند، عملکرد آنها نیز از بین می‌رود. علل سکته مغزی در کودکان به خوبی درک نشده، ولی دانشمندان فکر می‌کنند که یکی از این دلایل مشکلات عروق خونی در مغز و رسیدن لخته‌های از قلب به مغز باشد.
علل سکته در کودکان
علل چرایی وقوع سکته مغزی در کودکان متغیر بوده و شامل ناهنجاری عروق خونی و بیماری‌های کمیاب می‌شود.
سکته مغزی هموراژیک
سکته مغزی هموراژیک زمانی روی می‌دهد که عروق خونی در مغز پاره شوند. اگر دیواره سرخرگ ضعیف باشد، امکان جمع شدن خون در آن دیواره و باد شدن آن قسمت همچون یک بادکنک وجود دارد (آنوریسم مغزی)، اگر فشار افزایش یابد، آنوریسم پاره شده و به مغز آسیب می‌رساند، چه از طریق تخلیه خون در ناحیه پاره شده، چه از طریق کمبود خونرسانی به بعد از آن ناحیه.
علل سکته مغزی هموراژیک در کودکان عبارتست از:
- ناهنجاری و اختلال در یک سرخرگ
- تومور مغزی
- در موارد نادر، سوءمصرف مواد مخدر یا الکل توسط مادر
سکته مغزی ایسکمیک
سکته مغزی ایسکمیک معمولاً در اثر تشکیل لخته خون در مغز ایجاد می‌شود. عوامل عمده خطرآفرین برای سکته مغزی ایسکمیک در کودکان عبارتند از:
بیماری قلبی : هنگامی که کودک با نقص قلبی بدنیا بیاید (بیماری قلبی مادرزادی)، خطر ابتلای وی به سکته مغزی نیز افزایش می‌یابد. بیماری قلبی، همچون بیماری روماتوئید قلبی نیز ممکن است در سال‌های آینده زندگی آن نوزاد، شکل بگیرد. سکته مغزی معمولآً اولین نشانه از بیماری قلبی نیست. معمولاً بیماری قلبی پس از سکته مغزی کودک، تشخیص داده می‌شود.
اختلالات لختگی خون : که به آن اختلالات پروترومبوتیک نیز گفته می‌شود، باعث غلیظ شدن خون و همچنین لختگی سریعتر آن می‌گردد. این اختلالات می‌توانند در کودکی وجود داشته باشند یا بعداً کودک را درگیر کنند. ممکن است کودک با نوعی از جهش ژنتیکی به دنیا بیاید که باعث لختگی سریعتر خون شود. سکته مغزی معمولاً اولین نشانه از اختلال لختگی خون است. بعضی از بیماری‌ها، همچون مننژیت، مسمومیت عفونى حاصله در اثر جذب باکتری‌ها ومواد فاسد به خون، اسهال، کم آبی یا کمبود آهن میتواند منجر به ناهنجاری‌های لختگی خون شود.
سرخرگهای غیرمعمولی : امکان دارد کودک بخاطر غیرمعمولی یا باریک بودن سرخرگهای مغزی دچار سکته مغزی شود. به این بیماری آرتریوپاتی گفته می‌شود. اگر کودک با این بیماری به دنیا بیاید، معمولاً تا هنگام وقوع سکته مغزی نمی‌توان آن را تشخیص داد. کودکان مبتلا به سرخرگهای غیرمعمولی باید به دقت تحت نظر گروه پزشکی بخش سکته مغزی قرار بگیرند، زیرا احتمال دچار شدن به سکته مغزی دیگر در این کودکان بسیار بالاست.
سایر عوامل خطر: ضمناً کودکان بیشتر در معرض خطر سکته مغزی هستند در صورتی که عوامل خطر زیر را داشته باشند:
- جراحی مغزی یا قلبی
- بیماری سلول داسی شکل
- بیماری‌های سیستم خود ایمنی که به سرخرگهای مغزی حمله کند.
- آسیب به مغز یا گردن
- سرطان خون
برخی سکته‌ها در کودکان علت مشخصی ندارد.
علائم سکته در کودکان
کودکان علائم متقاوتی از سکته مغزی را نسبت به بزرگسالان نشان می‌دهند. این علائم عبارتند از تشنج ، سردرد و تب. هرچند بسیاری از علائم سکته مغزی در کودکان مشابه علائم سکته بزرگسالان است.
سکته‌هایی که در نوزادان رخ می‌دهد معمولاً خود را به شکل تشنج نشان می‌دهند ولی معمولاً این تشنج‌ها جدی گرفته نمی‌شوند تا زمانی که والدین متوجه شوند که کودکان در حرکت دادن یک بخش از بدن مشکل دارد. گاهی اوقات سکته مغزی میتواند بر فرآیند رشد کودک تأثیر بگذارد.
کودکان نوپا یا کودکان بزرگتر ممکن است علائم زیر را بروز دهند:
ضعف در یک دست یا پا، مخصوصاً در یک سمت از بدن. این مشکل میتواند باعث بروز دشواری در هنگام راه رفتن، ایستادن و/یا استفاده از بازوی آسیب دیده شود. برای کودکان بزرگتر میتواند شامل بی‌حسی در دست یا پا نیز شود.
- دشواری در تکلم، درک، خواندن، نوشتن یا تمرکز کردن.
- مشکل در دیدن با یک یا هر دو چشم
- سرگیجه، از دست دادن تعادل یا هماهنگی ضعیف
- دشواری در بلع از جمله آبریزش از دهان.
- سردردهای شدید یا غیرمعمول، حالت تهوع و/یا استفراغ
- در بعضی موارد، سکته مغزی میتواند باعث غش کردن کودک، تغییر رفتار یا تشنج وی شود.
اگر هرکدام از این نشانه‌ها را دیدید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص سکته در کودکان
تشخیص سریع سکته مغزی برای کاهش خطر آسیب مغزی حیاتی است. پزشکان معمولاً بر پایه روش‌های عکسبرداری یا سایر آزمایشات در مورد اتفاقی که در مغز کودک افتاده است نظر می‌دهند.
سی تی اسکن با استفاده از اشعه ایکس تصاویر با جزئیاتی را از ناحیه آسیب دیده مغز ثبت می‌کند. با سی تی اسکن پزشک میتواند وقوع یا عدم وقوع سکته در کودک، نوع آن و محل آن در مغز را تشخیص دهد.
عکسبرداری MRI با استفاده از امواج رادیویی مغناطیسی تصاویر مغز را ثبت می‌کند. این نوع عکسبرداری جزئیات بیشتری از سی تی اسکن را نشان می‌دهد.
در آرتریوگرام مغزی از رنگ مخصوصی استفاده می‌کنند که در سرخرگهای مغز تزریق شده و سپس عکس رادیولوژی را می‌گیرند..
در اکوکاردیوگرام (ECG) از امواج صوتی برای ثبت تصاویر قلب استفاده می‌شود تا مشکلات موجود در دریچه‌های قلب یا سایر عملکردهای قلبی را که میتواند منجر به تشکیل لخته خونی شود ببینند.
الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب (ECG، EKG) فعالیت الکتریکی قلب و هرگونه مشکل در ضربان یا ریتم قلب را اندازه‌گیری می‌کند.
آزمایشات خون نیز ممکن است تجویز شوند تا بررسی شود که آیا کودک دارای اختلال لختگی خون است یا خیر؟
پونکسیون کمری (که به آن گرفتن مایع نخاعی نیز می‌گویند) به منظور بررسی نشانه‌های عفونت یا التهاب در سیستم عصبی انجام می‌شود.
درمان سکته مغزی هموراژیک
درمان بر ثابت کردن کودک (کنترل فشار خون و درجه حرارت بدن و کمک به تنفس وی) و درمان هموراژیک متمرکز است. کودکانی که دچار سکته مغزی هموراژیک می‌شود، معمولاً تحت مراقبت گروه جراحی اعصاب و عروق قرار می‌گیرند. گزینه‌های جراحی شامل میکروسرجری برای بریدن آنوریسم مغزی یا برداشتن عروق غیرطبیعی است.
درمان سکته مغزی ایسکمیک هدف از درمان در سکته مغزی ایسکمیک، کاهش آسیب دیدگی مغز و پیشگیری از وقوع سکته بعدی است. اگر پزشک تشخیص دهد که کودک دچار سکته مغزی ایسکمیک است، به احتمال خیلی زیاد برای او رقیق کننده خون تجویز خواهد کرد. این رقیق کننده‌ها عبارتند از:
- وارفارین، که بصورت قرص خوراکی است
- هپارین، که به صورت تزریقی وریدی است
- هپارین با وزن مولکولی کم، که به صورت تزریق زیر جلدی است
- استیل سالیسیلیک اسید (آسپرین یا آ.اس.آ)، که به صورت قرص خوراکی است
- کلوپیدوگرل، که بصورت قرص خوراکی است.
وقتی که درمان علائم اولیه کودک انجام شد، سپس پزشک او را برای بررسی آسیب‌های بلند مدت سکته ارزیابی می‌کند. تیم پزشکی واکنش‌های بیمار، حرکت چشم، توانایی‌های زبانی، بلعی و سایر عملکردهای بدنی کودک را تحت نظارت قرار می‌دهد. همچنین ممکن است تیم پزشکی آزمایشاتی را انجام دهد تا بررسی کند که نحوه عملکرد کودک در پردازش واکنش به نور، تصاویر، صدا و لمس کردن چگونه است.
عوارض احتمالی سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی میتواند عوارض بعدی زیادی در کودک داشته باشد. از جمله:
- ضعف در یک سمت بدن (فلج خفیف یک سویه)
- فلج در یک سمت بدن (فلج یک سویه، فلج ناقص)
- بی توجهی یک سویه، که در آن کودک به سمت ضعیف تر خود توجهی نمی‌کند (بی‌توجهی یک طرفه)
- دشوار در تلکم و سخن گفتن (آفازی، زبان پریشی)
- دشواری در بلع (عسر البلع، دشخوری)
- مشکلات بینایی(کاهش دامنه دید یا ادراک)
- از دست دادن کنترل هیجانی و تغییرات خلق و خو
- مشکلات در حافظه، قضاوت یا حل مسئله (تغییرات ادراکی)
- تغییرات رفتاری یا شخصیتی
معمولاً اثرات فیزیکی در سمت مخالف سکته، روی بدن پدیدار می‌شود برای مثال، کودکانی که در سمت چپ مغز خود سکته کرده‌اند، ممکن است ضعف یا فلج سمت راست بدن را تجربه کنند. سمت چپ مغز توانایی خواندن، صحبت کردن، تفکر و ریاضیات را بر عهده دارد و این مهارت‌ها تحت تأثیر قرار خواهند گرفت.
در سمت دیگر، کودکانی که در سمت راست مغز خود سکته کرده‌اند، ممکن است ضعف یا فلج سمت چپ بدن را تجربه کنند. سمت راست مغز عهده‌دار توانایی‌هایی همچون بستن دکمه‌های پیراهن یا گره زدن کفش و همچنین حافظه است.
در کودکان مبتلا به سکته مغزی، تغییرات در توانایی‌هایی فیزیکی بلافاصله خود را نشان خواهد داد، ولی تغییرات ادراکی و رفتاری معمولاً در طول زمان بروز خواهند کرد. گاهی اوقات کودکان سریعتر از بزرگسالان بهبود می‌یابند زیرا در سن رشد قرار دارند. به این خصوصیت، حالت پذیری گفته می‌شود. اگر کودک در سنین بسیار پایین سکته کند، محدوده نقایص وی تا هنگامی که بزرگ شود احتمالاً از بین خواهد رفت. برای مثال، دیگر مشکلی برای خواندن در کلاس اول ابتدایی نخواهد داشت.
سکته میتواند باعث شود کودک احساس دستپاچگی، عصبانیت، افسردگی یا ترس کند، که همگی اینها، احساسات طبیعی هر فردی است. با تیم پزشکی بیمارستان مشورت کنید تا راه‌های مشاوره را پیش پای شما و کودکتان قرار دهد.
پس از تشخیص پزشکی و درمان فوری چه انتظاری می‌توان داشت؟
هنگامی که علت سکته ناشناخته باشد، معمولاً پزشک آزمایشات بیشتری را انجام خواهد داد از جمله آزمایشات خون، تصویربرداری بیشتر از مغز، اکوکاردیوگرام (برای بررسی قلب) و گرفتن مایع نخاعی (پانکسیون کمری). همچنین سایر متخصصین پزشکی نیز در فرآیند معاینه کودک دخیل خواهند شد.
علائم حیاتی کودک شما گرفته شده و معاینات عصب‌شناختی نیز برای تحت مراقبت قرار دادن پیشرفت وی انجام می‌شود. همچون به دقت کودک را تحت مراقبت قرار می‌دهند تا در از وقوع مشکلات دیگر همچون تشنج، افزایش فشار در مغز و سکته بعدی جلوگیری شود.
اگر پزشک علت سکته را تشخیص دهد، ممکن است درمان بخصوصی برای آن علت باشد. بلافاصله بعد از وقوع سکته، برخی از کودکان به درمان برای افزایش اکسیژن و خونرسانی به مغز احتیاج دارند. در صورتی که جریان خون در مغز مسدود شود، باید داروهایی تجویز نمود که انسداد را برطرف کند.
درمان بلند مدت
درمان به علت سکته بستگی دارد. امکان دارد از داروهایی همچون رقیق کننده خون و سایر داروهایی که از لختگی خون جلوگیری می‌کنند، استفاده شود. در برخی موارد نادر، ممکن است به جراحی نیاز باشد.
شاید نیاز به انجام جراحی تهاجمی روی کودک نیز باشد. هنگامی که وضعیت کودک ثابت شد، او را به بخش درمان توانبخشی منتقل می‌کنند تا درمان‌های بیشتر روی او انجام گیرد. در طول توانبخشی، ترکیبی از دارو و درمان‌های مختلفی برای ریکاوری کودک استفاده خواهد شد. در صورت وجود هرگونه سوال، حتماً آن را با پزشک یا پرستار کودک در میان بگذارید.
نظرات
عالی و مفید ممنونم ان شاءلله که همه بیماران شفا پیدا کنند.