پرولاکتین توسط غده هیپوفیز در مغز تولید می‌شود. از پرولاکتین همچنین به عنوان PRL یا هورمون لاکتوژنیک نام برده می‌شود. پرولاکتین به طور عمده برای کمک به زنان برای تولید شیر پس از زایمان استفاده می‌شود.
پرولاکتین برای سلامت تولید مثلی هم زنان و هم مردان مهم است. عملکرد خاص پرولاکتین در مردان شناخته شده نیست. با این حال، سطح پرولاکتین برای اندازه گیری رضایت جنسی در مردان و زنان مورد استفاده قرار گرفته است. آزمایش اندازه گیری سطح پرولاکتین می‌تواند مسائل به وجود آمده دیگر ناشی از هورمون را نشان دهد.
پرولاکتین بالا هم در زنان و هم مردان عوارض نامطلوب دارد
با وجود اینکه نقش اصلی هورمون پرولاکتین در بدن مردان به طور واضح شناخته نشده است اما اختلال در میزان ترشح این هورمون، همانطور که بدن زنان را متأثر می‌کند می‌تواند بر بدن مردان نیز آثار سوئی داشته باشد و حتی بر ظاهر آنها نیز تأثر بگذارد. این عارضه ممکن است در اثر تومور پرولاکیتینوما در مغز رخ دهد.
چرا تست پرولاکتین انجام می‌شود؟
زنان
زنان مبتلا به علائم پرولاکتینوما ممکن است نیاز به آزمایش داشته باشند. پرولاکتینوما یک تومور غیر سرطانی بر روی غده هیپوفیز است که سطح بالایی از پرولاکتین را تولید می‌کند.
علائم پرولاکتینوما در زنان عبارتند از:
- سردرد های ناشناخته
- اختلال در بینایی
- گالاکتوره یا شیردهی بدون زایمان یا شیردهی به کودک
- درد یا ناراحتی در طول رابطه جنسی
- رشد غیر طبیعی موی بدن و صورت
- آکنه غیر طبیعی
این آزمایش معمولاً در افراد مبتلا به پرولاکتینوما انجام می‌شود تا پاسخ تومور به درمان را پیگیری کند. علاوه بر این، آزمایش پرولاکتین ممکن است در صورتی که شما مشکلات باروری یا دوره‌های نامنظم داشته باشید، مورد نیاز باشد. این آزمون همچنین می‌تواند مانع از بروز سایر مشکلات غدد هیپوفیز یا هیپوتالاموس شود.
مردان
در صورت بروز علائم پرولاکتینوما مردان نیز ممکن است نیاز به آزمایش داشته باشند. علائم پرولاکتینوما در مردان عبارتند از:
- سردرد غیرقابل توضیح
- اختلال در بینایی
- کاهش میل جنسی و یا مشکلات باروری
- اختلال نعوظ
- کمبود غیر طبیعی موی بدن و صورت
- بزرگ شدن سینه (ژنیکوماستی)
این آزمون همچنین می‌تواند برای موارد زیر مورد استفاده قرار گیرد:
- بررسی اختلال بیضه یا اختلال نعوظ
- رد سایر دلایل و مشکلات مربوط به غدد هیپوفیز یا هیپوتالاموس
آزمایش چگونه انجام می‌شود؟
آزمایش پرولاکتین دقیقاً مانند یک آزمایش خون است. این آزمایش به مدت چند دقیقه در مطب یا در یک آزمایشگاه انجام می‌گردد. شما لازم نیست برای آن آماده باشید. نمونه معمولاً ۳ تا ۴ ساعت پس از بیدار شدن در صبح جمع آوری می‌شود. خون از ورید در بازوی شما گرفته می‌شود. درد بسیار کمی وجود دارد. هنگامی که سوزن وارد بدن می‌شود یا پس از درآوردن آن ممکن است کمی احساس ناراحتی یا سوزش داشته باشید.
بعضی از قرصهای کنترل ضد بارداری، داروهای فشار خون بالا یا داروهای ضد افسردگی می‌توانند نتایج آزمایش را تحت تأثیر قرار دهند. قبل از اینکه آزمایش انجام شود، در خصوص هر گونه دارویی که مصرف می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. مشکلات خواب، سطوح استرس بالا و تمرینات شدید قبل از آزمون نیز می‌توانند بر نتایج تأثیر بگذارند.
خطرات
آزمایش پرولاکتین عوارض کمی دارد. بعد از نمونه گیری خون، ممکن است کبودی کوچکی در محل وارد شدن سوزن مشاهده شود. چند دقیقه پس از درآوردن سوزن روی محل تزریق را فشار دهید؛ این کار به کاهش کبودی کمک می‌کند. ممکن است احساس ضعف یا سرگیجه داشته باشید.
در موارد نادر، پس از انجام آزمایش، ورید ممکن است تحت شرایطی به نام فلبیت ملتهب شود. فلبیت را با یک کمپرس گرم روی محل تزریق به مدت چند بار در روز می‌توانید رفع کنید.
اگر اختلال خونریزی دارید، ممکن است خونریزی ادامه پیدا کند. همچنین، اگر شما از داروهای رقیق کنندهٔ خون مانند آسپرین یا وارفارین استفاده می‌کنید، قبل از انجام آزمایش، به پزشک خود اطلاع دهید.
نتایج آزمایشات
پزشک در خصوص طبیعی یا غیرطبیعی بودن نتایج آزمایش بر اساس بسیاری از عوامل، از جمله سلامت عمومی فرد، ارزیابی‌های خود را انجام خواهد داد. مقادیر پرولاکتین در بین آزمایشگاه‌های مختلف می‌تواند کمی متفاوت باشد. نتایJج عادی معمولاً به شرح زیر است (ng / mL= نانوگرم در هر میلی لیتر):
زنانی که بارداری نیستند کمتر از ۲۵ ng/mL
زنانی که باردار هستند ۳۴ to 386 ng/mL
مردان کمتر از ۱۵ ng/mL
سطح بالا به چه معناست؟
سطح پایین پرولاکتین در زنان یا مردان معمولاً نگران کننده نیست. با این حال، سطح بسیار بالای پرولاکتین، که هایپرپرولاکتینمیا نامیده می‌شود، می‌تواند نشان دهندهٔ مشکلات جدی‌تری باشد. حدود ۱۰ درصد از مردم دچار هایپرپرولاکتینمیا هستند.
سطوح بالای پرولاکتین در دوران بارداری و پس از زایمان در طول شیردهی به نوزاد طبیعی است. با این حال، هایپرپرولاکتینمیا همچنین می‌تواند ناشی از بی اشتهایی عصبی، بیماری کبد، بیماری کلیوی و کم کاری غدهٔ تیروئید باشد. کم کاری غدهٔ تیروئید می‌تواند باعث بزرگ شدن غده هیپوفیز شود که با درمان جایگزینی هورمون تیروئید قابل درمان است. سطح بالای پرولاکتین همچنین می‌تواند ناشی از تومورهای غدهٔ هیپوفیز باشد. این تومورها می‌توانند با تجویز دارو یا عمل جراحی درمان شوند.
بعضی از داروها می‌توانند باعث افزایش سطح پرولاکتین شوند. داروهای روانپزشکی مانند ریسپریدون و هالوپریدول می‌توانند سطح پرولاکتین را افزایش دهند. متوکلوپرامید همچنین می‌تواند سطح پرولاکتین را افزایش دهد. این دارو به طور معمول برای درمان ریفلاکس اسید یا تهوع ناشی از داروهای سرطانی استفاده می‌شود.
برخی از عوامل استرس زای رایج نیز می‌توانند سطح پرولاکتین را افزایش دهند. این عوامل استرس زا شامل قند خون پایین، فعالیت‌های ورزشی شدید و حتی فرم‌های خفیف ناراحتی هستند. اگر متوجه شدید که سطح پرولاکتین شما بالا است، ممکن است نیاز به یافتن راه‌هایی برای کاهش استرس و حفظ قند خون در سطوح پایدار داشته باشید.
شبدر قرمز، شنبلیله، یا رازیانه نیز می‌توانند سطوح پرولاکتین را افزایش دهند. اگر متوجه شدید که سطح پرولاکتین بالایی دارید، از مصرف هر یک از این مواد پرهیز نمایید.
پرولاکتین و باروری
در برخی موارد، سطح پرولاکتین بالا می‌تواند منجر به ناباروری شود. تومورهای پرولاکتینوما می‌توانند بر غده هیپوفیز فشار آورند و تولید هورمون‌ها را متوقف کنند. این وضعیت به عنوان کم کاری غدهٔ هیپوفیز شناخته شده است. در مردان، این مشکل باعث میل جنسی پایین‌تر و از دست دادن موی بدن می‌شود. در زنان، این امر می‌تواند منجر به ناباروری شود.
هایپرپرولاکتینمیا می‌تواند برای یک زن باردار وضعیتی دشوار باشد. سطح پرولاکتین بالا می‌تواند تولید طبیعی هورمون‌های استروژن و پروژسترون را متوقف کند. این وضعیت می‌تواند موجب شود تا تخمدانها تخمک‌ها را به طور نامنظم آزاد کند یا به طور کامل فعالیت آنها متوقف شود.
داروها و دیگر درمان‌های پرولاکتینوما کمک می‌کنند تا باروری در بسیاری از زنان بازگردانده شود. اگر متوجه شدید که سطح پرولاکتین بالا یا تومورهای پرولاکتینوما زیاد است، با پزشک خود در مورد درمان‌های صحیح و مناسب صحبت کنید. شما همچنین می‌توانید در مورد برداشتن یا کاهش تومور با پزشک خود مشورت نمایید.
پرولاکتینوما
پرولاکتینوما نوعی تومور هیپوفیز خوش خیم است. پرولاکتینوما با اتیولوژی بدخیم بسیار نادر است. پرولاکتینوما باعث افزایش اندازه هیپوفیز و افزایش تولید هورمون پرولاکتین در یک ارگانیسم می‌شود (از اینجا و نام بیماری).
پرولاکتینوما یکی از انواع گسترده‌ترین تومورها است. بررسی مغز پس از مرگ وجود پرولاکتینوما در ۲۵ درصد از بیماران را نشان داد. در یک چهارم موارد در طول مدت زمان وجود تومور، پرولاکتینوما رفتار تهاجمی از خود نشان نمی‌دهد و بر ترشح هورمون‌ها تأثیری ندارد. در ۴۰ درصد از موارد به دلیل اندازه‌های کوچک تومور علائم پرولاکتینوما بیان نشده است. معمولاً اندازه این تومورها بیشتر از ۳ میلیمتر نیست.
تنها در ۳۵ درصد از افراد باقی مانده که علائم پرولاکتینومی را نشان دادند، یک رشد سریع هیپوفیزی تومور و افزایش سریع اندازهٔ هیپوفیز مشخص شد. دلایل تحریک کننده در موارد خاص و تهاجمی شدن پرولاکتینومای غده هیپوفیز هنوز برای علم پزشکی ناشناخته است.
علائم پرولاکتینوما
سطح پرولاکتین طبیعی در ارگانیسم زن در دوران بارداری و تغذیه با شیر مادر افزایش می‌یابد. کیفیت شیردهی بستگی به این هورمون دارد.
در افزایش ترشح پرولاکتین به صورت پاتولوژیک ناشی از رشد پرولاکتینومای غدهٔ هیپوفیز در زنان، گایپرپرولاکتینمیا ایجاد می‌شود.
در میان علائم پرولاکتینومای اختلال چرخه قاعدگی نیز به چشم می‌خورد. در بیماران مبتلا به پرولاکتینمی ممکن است یک هیپوفیز وجود داشته باشد:
- اولیگومنوره (خونریزی قاعدگی به مدت کوتاه)
- اوپسومنوره (دوره‌های نادر قاعدگی با چرخه ۳۵ روز و بیشتر)
- و همچنین آمنوره (عدم قاعدگی)
اختلالات چرخه قاعدگی در یک پرولاکتینومای هیپوفیزی ناشی از آسیب شناسی تولید هورمون‌های لوتئین و هورمون‌های تحریک کنندهٔ فولیکول ناشی از سطح بالای پرولاکتین در یک ارگانیسم است.
یکی دیگر از نشانه‌های مهم پرولاکتینوما در زنان – گالاکتوره یا آزاد شدن شیر از غدد قفسه سینه می‌باشد. این پدیده به صورت یک اثر فیزیولوژیکی طبیعی ایجاد می‌شود: سطح پرولاکتین افزایش می‌یابد و سینه برای شیردهی آماده می‌شود. گالاکتوره به سرطان غدد سینه منجر نمی‌شود، بلکه خطر ابتلا به یک بیماری مستوپاتی را افزایش می‌دهد (رشد باکیفیت بافت‌های پستان).
بیماران مبتلا به پرولاکتینمی هیپوفیز نیز اغلب از سردرد شکایت دارند. این علامت پرولاکتینوما با اختلالات تعادل هورمونی در ارگانیسم زن مرتبط است.
در مردان، ژنیکوماستی (افزایش اندازه غدد قفسه سینه) را با علائم پرولاکتینوما مرتبط می‌دانند. پرولاکتین تولید هورمون مردانه تستوسترون را سرکوب می‌کند. بنابراین کاهش میل جنسی به عنوان یکی از علائم مشخص پرولاکتینوما، تا زمان ناتوانی جنسی شناخته می‌شود. پرولاکتینومای هیپوفیز در مردان همچنین می‌تواند منجر به ناباروری شود، و به خصوص تومورهای بزرگ باعث ایجاد مشکلاتی در بینایی خواهند شد.
در مردان، پرولاکتینوما در اندازه‌های بزرگ بیشتر دیده می‌شود. میکروآدنوماهای هیپوفیز نیز در بسیاری از زنان تشخیص داده شده‌اند.
تشخیص پرولاکتینوما
ممکن است بتوان سطح پرولاکتین در یک ارگانیسم را بر اساس آزمایش خون تعیین کرد. تشخیص یک پرولاکتینومای هیپوفیز به کمک یک توموگرافی مغناطیسی و کنتراست مگنتیک انجام می‌گردد. در تومورهای بزرگ، اسکن توموگرافیک-کومیوترنو مغز اجازه می‌دهد که پرولاکتینوما بهتر مشخص شود.
درمان پرولاکتینوما
درمان پرولاکتینوما می‌تواند محافظه کارانه و یا با عمل جراحی باشد. درمان اندازه‌های کوچک تومور پرولاکتینوما با روشهای محافظه کارانه آغاز می‌شود. داروهایی که باعث کاهش ترشح پرولاکتین می‌شوند عبارتند از: پارلودروم، لوودوپاس، لیزورید، پریتولوم، لرگوتریل و غیره. درمان محافظه کارانه پرولاکتینوما در اندازه‌های کوچک در ۸۵ درصد از موارد مؤثر است.
در صورت ناکارآمد بودن روشهای درمان محافظه کارانه پرولاکتینوما، روش‌هایی مانند پرتودرمانی و سپس آنکوتومی میکروسرجیکال هیپوفیز توصیه می‌شود. نتایج درمان عملی پرولاکتینوما معمولاً خوب است. در طول ۲ تا ۳ ماه پس از آنکوتومی، سطح پرولاکتین به حالت طبیعی باز می‌گردد. در این زنان چرخه قاعدگی در طول این مدت بهبود می‌یابد و در مردان میل جنسی افزایش و کیفیت نعوظ بهبود می‌یابد.
درمان در دوران بارداری چگونه است؟
اگر تومور بینایی شما را تهدید می‌کند و شما تصمیم به باردار شدن هستید، برخی از پزشکان توصیه می‌کنند که درمان با بروموکریپتین انجام گردد. کابرگولین نیز ایمن است و بیش از ۹۰ درصد از زنان می‌توانند با استفاده از هر یک از این داروها باردار شوند. با این حال، باید مصرف بروموکرپتین یا کابرگولین را به محض باردار شدن متوقف نمایید. فقط تعداد نادری از افراد که تومورهای بسیار بزرگ دارند باید مصرف بروموکریپتین را در دوران بارداری ادامه دهند. بعضی از متخصصان غدد درون ریز قبل از بارداری توصیه می‌کنند که چنان چه تومورها بسیار بزرگ هستند، عمل جراحی انجام شود، زیرا در اواخر دوران بارداری، ممکن است هیپوفیز طبیعی و یا تومور رشد کنند.
در نظر داشته باشید که کابرگولین به سرعت سطح پرولاکتین را نرمال می‌کند و حتی قبل از اتمام دوره‌های درمانی شما می‌توانید باردار شوید. اگر بلافاصله تصمیم به باردار شدن ندارید، لازم است از روشهای پیشگیری از بارداری استفاده کنید.
لازم نیست به طور مرتب میزان پرولاکتین را در دوران بارداری اندازه گیری کنید، زیرا طبیعی است که سطح پرولاکتین با پیشرفت بارداری افزایش یابد.
در زنان مبتلا به میکروآدنوماس، لازم نیست که‌ام آر آی یا آزمایش بینایی در حین بارداری داشته باشید زیرا خطر بزرگ شدن تومور بسیار کوچک است (کمتر از ۲ درصد). در زنان مبتلا به ماکروآدنوماس، توصیه می‌شود که در هر دورهٔ سه ماههٔ دوران بارداری جهت بررسی دید خود به پزشک مراجعه نمایند.
مواد غذایی برای کنترل پرولاکتین
مواد غذایی حاوی ویتامین‌های مانند B6, E و ب کمپلکس می‌تواند به تنظیم این هورمون در خون کمک کند. از جمله مواد غذایی حاوی این ویتامین‌ها می‌توان به گوشت، موغ ماهی، اسفناج، سویا و …. اشاره نمود.
نظرات
سلام روز بخیر
سپاس از مطالب کامل و مفیدتون