بیماری دیسک گردن مشکلی طبیعی یا عادی نیست، بدین معنا که هیچ کس با مشکل برآمدگی یا بیرون زدگی دیسک به دنیا نمی آید، اما متاسفانه این مشکل بسیار شایع است. ستون فقرات شما از ۳۳ مهره (یا استخوان) تشکیل شده است که به صورت ستونی روی یکدیگر قرار گرفته‌اند. در بین مهره‌ها بافت غضروف مانندی به نام دیسک قرار دارد که وظیفه‌ی آن جذب کردن فشار‌های وارد شده به ستون فقرات است. دیسک‌ها درواقع مثل یک تایر هستند که درون آن با زلاتین پر شده است. لایه‌ی ضخیم خارجی، انولوس فیبروس و قسمت ژله مانند نیز، نوکلئوس نام دارد.
زمانی که شما کمتر از ۳۰ سال سن دارید، دیسک‌های شما سالم و ماده ژله مانند درون آن کاملا مرطوب است. اما با بالا رفتن سن، ماده ژله ای تحلیل می‌رود و دیسک خشک می‌شود و در نتیجه دیسک‌ها انعطاف پذیری کمتری دارند و نازک تر می‌شوند. در این حالت دیسک‌ها بسیار آسیب پذیر بوده و ممکن است با وارد شدن فشار به ستون فقرات، پوسته‌ی دیسک پاره شده و ماده ژله درون آن بیرون بزند که به این حالت، بیرون زدگی دیسک (Herniated disc) گفته می‌شود.
مشکل دیسک گردن در افراد مسن خصوصا بسیار زیاد رخ می‌دهد و بر اثر روند طبیعی بالا رفتن سن و کم آب شدن دیسک‌ها و فرسایش آنها است. انجام مطالعات بر روی افرادی که هیچ یک از علائم دیسک گردن را ندارند و گرفتن اسکن ام آر آی از این افراد، نشان دهنده این موضوع بوده است که در حدود ۴۰ درصد از افراد جامعه دچار بیرون زدگی یا برامدگی دیسک گردن هستند.
علت بیرون زدگی دیسک گردن
در اغلب موارد، بیماران حادثه یا اتفاق خاصی را به خاطر نمی آورند که موجب بیرون زدگی دیسک گردن آنها شده باشد. معمولا این طور به نظر می‌آید که دیسک گردن بدون هیچ دلیل خاصی رخ داده است. اما در موارد خاصی، بروز حوادث تصادف با اتومبیل، حوادث در محل کار یا آسیب‌های ورزشی موجب بیرون زدگی دیسک می‌شود. از حدود سن ۳۰ و ۴۰ سالگی به تدریج لایه‌ی محکم و خارجی دیسک به نام انولوس فیبروز شروع به نازک شدن می‌کند. این موضوع موجب برامده شدن دیسک می‌شود، اما وارد شدن فشار زیاد می‌تواند باعث پاره شدن آنولوس فیبروس شود که در این صورت ماده نرم داخلی دیسک به نام نوکلئوس پولپس به بیرون میریزد و وارد کانال نخاعی می‌شود.
علائم دیسک گردن
شایع ترین نشانه بیرون زدگی دیسک گردن، دردی است که از گردن به شانه و بازوها منتشر می‌شود و ممکن است حتی تا ساعد و دست‌ها نیز انتشار داشته و حس شود. این که کدام ناحیه از شانه یا بازو درد می‌گیرد به این موضوع بستگی دارد که کدام دیسک گردنی دچار بیرون زدگی شده است. ممکن است در مواردی درد تنها در شانه حس شود و تا بازو منتشر نشود و در مواردی درد تنها در برخی از انگشتان حس شود.
احساس گزگز و سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در بازو یا دست شایع است. احساس ضعف در عضلات بازو و دست‌ها نیز چندان بعید نیست. بیرون زدگی دیسک گردن همچنین می‌تواند موجب درد ارجاعی در پشت کتف نیز شود. همراه شدن سردرد با گردن درد نیز بسیار شایع است. اگر بیرون زدگی دیسک تا حدی باشد که طناب نخاعی را تحت فشار بگذارد ، ممکن است احساس گزگز، سوزن سوزن شدن، ضعف و بی حسی در پاها نیز ایجاد شود.
تشخیص
پزشک در ابتدا به دقت به شرح حال شما گوش می‌دهد و شما را معاینه فیزیکی می‌کند و با کمک روش‌های عکسبرداری از ستون فقرات سعی می‌کند تشخیص دهد که دچار بیرون زدگی دیسک گردنی شده اید یا خیر. هر یک از علائم بی حسی، گزگز یا ضعف عضلانی برای بررسی ممکن است به عکس رادیولوژی، سی تی اسکن، اسکن ام آر آی یا نوار عصب و عضله نیاز داشته باشند. پزشک شما باید با شما و سایر پزشکان تیم درمانی تعامل خوبی داشته باشد تا بتوانید تشخیص درست و دقیقی از وضعیت شما بدهد.
جراحی برای درمان فتق دیسک گردن
اگر انتشار درد در بازو، بی حسی، گزگز و ضعف بیش از ۶ تا ۸ هفته ادامه داشته باشد، ممکن است انجام جراحی تجویز شود. همچنین در صورتی که ضعف و بی حسی بازو و دست‌ها شدید و در حال افزایش باشد یا علائم در پاها نیز بروز کنند، انجام جراحی توصیه می‌شود. اگر هیچ یک از این شرایط خاص نباشد، انجام فوری جراحی، ضرورتی ندارد و بستگی به نظر بیمار دارد که بخواهد از درد تیر کشنده در بازوی خود رهایی یابد.
در بیمارانی که بر اثر بیرون زدگی دیسک گردن، تنها دچار درد گردن هستند و درد دست و بازو ندارند، انجام جراحی توصیه نمی شود.
جراحی دیسککتومی گردن
شایع ترین عملی که برای بیرون زدگی دیسک گردن انجام می‌شود، عمل دیسککتومی گردن است. در این جراحی، همه یا بخشی از دیسک بین مهره ای برداشته می‌شود. این جراحی از قسمت جلویی گردن انجام می‌شود. گاهی اوقات، جراح برای ایجاد فضای بیشتر برای عصب‌ها و دیسک، قسمتی از استخوان مهره را نیز بر می‌دارد که به آن لامینکتومی گفته می‌شود.
اخیرا جراحان، عمل دیسککتومی را با تکنیک‌های مختلفی انجام می‌دهند که بسیار کم تهاجمی تر است. در این جراحی‌ها، کل پروسه جراحی تنها از طریق یک برش بسیار ریز که از درون آن یک لوله باریک عبور کرده، استف انجام می‌شوند. از طریق این لوله، وسایل بسیار کوچک جراحی و همچنین دوربین و منبع نوری به داخل فرستاده می‌شوند. گاهی اوقات، دیسک گردن با یک دیسک مصنوعی جایگزین می‌شود. انجام این کار در بین مهره‌های گردنی بیشتر از مهره‌های کمری کاربرد دارد.
انواع روش‌های جراحی دیسک گردن
گاهی اوقات برای تسکین درد گردن لازم است که چندین عمل جراحی انجام شود. سایر جراحی‌های ستون فقرات گردنی عبارتند از:
دیسکتومی و فیوژن قدامی گردن
در این روش، برش کوچکی در قسمت قدامی گردن ایجاد می‌شود و از طریق آن به ستون فقرات گردنی دسترسی وجود دارد. دیسک بین مهره ای برداشته می‌شود و با یک تکه کوچک استخوانی جایگزین می‌شود. این استخوان به مرور زمان به مهره‌ها جوش می‌خورد.
کورپکتومی گردنی
در این روش، دیسک مهره‌ای همراه با قسمتی از مهره برداشته می‌شود تا فشار از روی طناب نخاعی و شاخه‌های عصبی برداشته شود. در برخی از موارد از گرافت استخوانی و پیچ و مهره برای ایجاد ثبات در ستون فقرات استفاده می‌شود.
لامینوپلاستی
طی این عمل برای دسترسی به ستون فقرات گردنی، برش جراحی در پشت گردن ایجاد می‌شود. کانال نخاعی در این جراحی بازسازی می‌شود تا فضای بیشتری برای طناب نخاعی باز شود.
عمل فیوژن در ستون فقرات
در این عمل معمولا از گرافت استخوانی همراه با پیچ و پلاک‌هایی برای ثابت کردن ستون فقرات استفاده می‌شود. گرافت استخوانی می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد. برای گرافت می‌توان از استخوان‌های بدن خود بیمار، استخوان اهدایی از شخص دیگر یا پروتئین‌های مورفوژنیک استخوان (مواد جایگزین شونده‌ی استخوانی) استفاده کرد. عمل فیوژن ستون فقرات ممکن است همزمان با سایر عمل‌های جراحی مانند لامینکتومی یا دیسکتومی انجام شود.
لامینکتومی ستون فقرات
این جراحی برای درمان تنگی کانال نخاعی و برداشتن فشار از روی طناب نخاعی، انجام می‌شود. در این عمل، بخشی از استخوان لومینا (قسمتی از مهره‌ها در ستون فقرات) برداشته می‌شود و یا تراشیده می‌شود تا کانال نخاعی باز شود و فضا ایجاد شود و طناب نخاعی تحت فشار نباشد.
اقدامات قبل از عمل جراحی ستون فقرات گردنی
جراحی ستون فقرات گردنی عملی بسیار جدی است و بنابراین بهتر است که شما در زمان انجام جراحی، در بهترین شرایط فیزیکی ممکن باشید. در ادامه برخی نکات مفید در این مورد ذکر شده اند:
تغذیه صحیح
داشتن تغذیه صحیح، امری حیاتی برای سلامت سیستم ایمنی بدن شما است. رژیم غذایی متعادل و سالمی داشته باشید و طی چند هفته قبل از عمل جراحی، مکمل‌های مولتی ویتامین مصرف کنید. اگر به طور منظم ورزش می‌کنید، با پزشک خود چک کنید که ورزش‌های شما برای بدنتان مضر نیستند و به ورزش کردن ادامه دهید.
ورزش
اگر عضلات شما ضعیف و سیستم قلبی عروقی شما کارایی کمی داشته باشد، ریکاوری بعد از جراحی برای شما سخت‌تر می‌شود. از پزشک خود در این باره سوال کنید که چگونه یک برنامه ورزشی مناسب را آغاز کنید که برای وضعیت فعلی شما ضرری ندارد و مفید است. اگر از قبل ورزش می‌کردید با پزشک خود چک کنید که ورزش شما ضرری برایتان ندارد و سپس به ورزش کردن ادامه دهید.
کاهش وزن
درد کمر می‌تواند باعث شود که کاهش دادن وزن کاری مشکل برای شما شود. در صورتی که اضافه وزن دارید، بسیار بهتر است که قبل از انجام جراحی، وزن خود را پایین بیاورید. علت این موضوع این است که هرچقدر وزن بدن کمتر باشد، فشار کمتری نیز به ستون فقرات وارد می‌شود و بهبودی پس از جراحی سریع‌تر خواهد بود. در صورتی که می‌خواهید قبل از جراحی، وزن کم کنید، بهتر است در مورد روش‌های ایمن برای کم کردن این مقدار وزن با پزشک خود مشورت کنید.
ترک سیگار
اگر سیگاری باشید، حتما آخرین چیزی که دوست دارید بشنوید این است که باید سیگار را ترک کنید. در هر حال، این مهمترین اقدامی است که قبل از عمل جراحی باید انجام دهید تا مطمئن شوید جراحی شما به نحو ایمن انجام شده و دوره ریکاوری موفقی خواهید داشت. ترک کردن سیگار حداقل یک ماه قبل از جراحی، شانس بروز مشکلاتی از قبیل ذات الریه و واکنش به ماده بیهوشی را کاهش می‌دهد. در نهایت، بیمارانی که کشیدن سیگار را ترک می‌کنند به احتمال بسیار بیشتری، عمل موفقیت آمیزی خواهند داشت. اگر فکر می‌کنید ترک سیگار برایتان مشکل است، در این باره از پزشک خود مشورت بخواهید تا به شما راهنمایی بدهد.
نتایج جراحی دیسک گردن
انجام عمل دیسکتومی در ۹۵ درصد از موارد به طور موفقیت آمیزی موجب کاهش یا از بین رفتن کامل درد گردن می‌شود. معمولا پس از جراحی، احساس گزگز دستان برطرف می‌شود. ضعف عضلانی نیز برای بهبودی به کمک فیزیوتراپی نیاز دارد. بهبودی قدرت عضلانی در بازوها به زمان بیشتری نیاز دارد. بعد از گذشت سه تا چهار ماه از جراحی، بیمار می‌تواند تمامی فعالیت‌های سابق خود را ادامه دهد. با برداشتن دیسک بین مهره‌های گردنی، در حدود ۷ درصد از دامنه حرکتی گردن کم می‌شود. اغلب بیماران متوجه این کاهش در دامنه حرکتی گردن خود نمی شوند.
عوارض احتمالی جراحی دیسک گردن
بروز عوارض ناشی از جراحی به ندرت رخ می‌دهد. شایع ترین عارضه احتمالی، عدم جوش خوردن استخوان‌ها است که در ۵ تا ۸ درصد از بیماران رخ می‌دهد. البته زمانی که این عارضه رخ می‌دهد، نیمی از بیماران هیچ علائمی ندارند و بنابراین نیازی به اقدامات درمانی نیست. اما در صورتی که بیمار بر اثر جوش نخوردن استخوان، دچار درد گردن شود، لازم است که عمل جراحی دیگری انجام شود. خطر بروز فلج بر اثر جراحی گردن، یک در چندین هزار است. احتمال بروز عفونت نیز کمتر از ۱ درصد است. احتمال بروز سایر عوارض از این میزان نیز کمتر است
روش‌های درمانی غیرجراحی
در اغلب مورادی که بیرون زدگی دیسک گردن موجب انتشار درد از گردن به بازو می‌شود، علائم طی ۶ تا ۸ هفته اول بهبود پیدا می‌کنند. اغلب بیمارانی که درد شانه و بازو دارند، متوجه می‌شوند که طی دو ماه درد انها به تدریج کم می‌شود و احساسا گزگز و بی‌حسی و ضعف در بازوها نیز بهبود پیدا می‌کند. در ابتدای روند درمان، از داروهای ضدالتهاب مانند آسپرین و استامینوفن استفاده می‌شود.
انجام فیزیوتراپی و تکنیک‌های تراکشن (کشش ستون فقرات) نیز نقش مهمی در بهبودی بیمار دارند. انجام ورزش‌های مناسب تحت نظر پزشک نیز می‌تواند به بهبود علائم دیسک گردن کمک کند. بسیار مهم است که درمان دستی منفعل (مانند درمان‌های کایروپراکتیک) در بیمارانی که بیرون زدگی دیسک گردنی دارند انجام نشود. انجام چنین حرکات پرفشاری می‌تواند موجب بیرون زدگی بیشتر دیسک، افزایش درد بازو، بی‌حسی و ضعف شود.
ورزش برای دیسک گردن
کشش شانه به بهبود وضعیت بدن کمک می‌کند. وضعیت بدن نقش مهمی در ناحیه گردن رحم دارد. تثبیت آن با شل کردن شانه‌ها و قسمت فوقانی کمر باعث تسکین درد می‌شود. شما می‌توانید این تمرین را بدون توجه به مکان و زمان انجام دهید.
تمرین را با صاف ایستادن و گرفتن دست‌ها در پشت سر با انگشتان درهم شروع کنید. به آرامی بازو‌های در هم تنیده خود را بالا بیاورید و به بلند کردن ادامه دهید تا زمانی که کشش خوبی در عضلات جلوی‌شانه‌ها احساس کنید. این وضعیت را حداقل ۱۵ ثانیه نگه دارید و سپس به حالت ایستاده برگردید. این روش را حداقل ۴ تا ۵ بار تکرار کنید. پس از چند روز، تغییر قابل توجهی در درد احساس خواهید کرد.
حرکت لیفت فک برای دیسک گردن
چین‌های چانه باعث کشش ناحیه فوقانی گردن رحم در زیر جمجمه می‌شود. تراز نگه داشتن سر با ستون فقرات و بهبود وضعیت بدن، تمرینات مهمی هستند که توسط اکثر فیزیوتراپیست‌ها توصیه می‌شود. اگر به درستی انجام شود، کشش چانه می‌تواند به افزایش تحرک، انعطاف‌پذیری و قدرت گردن شما کمک کند.
تمرین را با ایستادن صاف و باز کردن پاها و شانه‌ها شروع کنید. به جلو نگاه کنید و چانه را بکشید تا زمانی که تنش را در زیر سر و قسمت بالای گردن خود احساس کنید. این وضعیت را حداقل ۵ ثانیه نگه دارید. به حالت عادی برگردید و مراحل را حداقل ۱۰ بار تکرار کنید. در ابتدا احساس ناراحتی خواهید کرد، اما با گذشت زمان احساس تسکین رضایت بخشی از درد خواهید داشت.
اکستنشن گردن با تمرین حوله
تمرینات کششی و تقویتی در فتق دیسک بسیار مفید است. ورزش اکستنشن گردن نیز در برابر فتق دیسک اهمیت زیادی دارد و باعث افزایش تحرک و قدرت گردن می‌شود. وضعیت بدن را بهبود می‌بخشد و درد را تسکین می‌دهد. در فتق دیسک، تنش در ناحیه گردن ایجاد می‌شود و باعث درد می‌شود. تمرین اکستنشن گردن به کاهش تنش در آن ناحیه کمک می‌کند و به ما تسکین می‌دهد.
با صاف نشستن با حوله پشت گردن شروع کنید. سپس انتهای حوله خود را با دو دست بگیرید. با کشش گردن خود به بالا یا به سقف نگاه کنید و همزمان انتهای حوله را به سمت جلو بکشید. سپس می‌توانید حوله را در حالی که به پایین یا به سمت زمین نگاه می‌کنید، بکشید.
آیا جراحی دیسک گردن خطرناک است؟
نتایج انجام جراحی دیسک گردن در بلند مدت در اغلب موارد مثبت و رضایت بخش است. به طور کلی جراحی دیسک گردن هیچ خطری ایجاد نمی‌کند اما باید نکات مهم بعد از جراحی رعایت شود. اغلب بیماران پس از گذراندن دوره ریکاوری می‌توانند مجددا به تمامی فعالیت‌های سابق خود بازگردند و حتی در مواردی، ادامه دادن ورزش‌های پرفشار و پربرخورد نیز مانعی ندارد. در بیمارانی که چندین دیسک بین مهره ای آنها با جراحی خارج شده است، انجام ورزش‌های پربرخوردی مانند فوتبال توصیه نمی‌شود. اما اغلب بیماران حتی کسانی که شغل آنها کار سنگینی مانند کارگر ساختمانی است، می‌توانند مانند قبل به فعالیت ادامه دهند.
بایدها و نبایدهای بعد از درمان دیسک گردن
نکاتی که بیمار در طی مراحل بهبودی پس از جراحی فتق گردن باید به آن توجه کند به شرح زیر است:
- در مرحله اولیه بعد از عمل، بیمار باید حداقل روز‌ها در بستر استراحت کند.
- نحوه انجام حرکاتی مانند بلند شدن از رختخواب و رفتن به رختخواب باید به توصیه پزشک بستگی داشته باشد.
- لازم به ذکر است که انتخاب تشک و بالش به نفع ارتوپدی است.
- امکان نشستن از هفته دوم بعد از عمل وجود دارد. برای نشستن کف‌های سخت باید انتخاب شوند، نباید روی کف‌های کم یا نرم بنشینید.
- نوع توالت فرنگی باید ترجیح داده شود.
- امکان استحمام بعد از عمل وجود دارد.
- از مواد مضر مانند الکل، مواد مخدر یا سیگار نباید استفاده کرد.
- وزن‌ایده‌آل باید حفظ شود. ۱ هفته بعد از عمل می‌توان مسافت پیاده روی را به تدریج افزایش داد.
- در ۱ هفته اول پس از جراحی نباید رابطه جنسی را تجربه کرد.
- مصرف داروهای توصیه شده توسط پزشک نباید قطع شود.
تفاوت دیسک گردن و آرتروز گردن
آرتروز گردن یکی از علل شایع گردن درد است، به خصوص که از سن ۴۰ تا ۴۵ سالگی شروع می‌شود و مانند هر شکل دیگری از آرتروز، با افزایش سن بیشتر و بیشتر می‌شود. با این حال، این بدان معنا نیست که افزایش سن به خودی خود لزوماً منجر به شروع گردن درد و اختلالات مرتبط با آن می‌شود.
آرتروز گردن یک آسیب استئوآرتیکولی است که با تخریب سطوح استخوانی مهره‌ها و دیسک‌های بین مهره‌ای غضروفی که آنها را از هم جدا می‌کند، مرتبط است. به طور خاص، هفت مهره اول ستون، تحت تأثیر آرتروز گردن قرار دارند.
در حالی که دیسک گردن وضعیتی است که منجر به از دست دادن ساختار طبیعی و عملکرد ساختاری به نام دیسک که بین مهره‌ها قرار دارد، به منظور فشار دادن به اعصاب می‌شود.
با پیشرفت بیماری آرتروز گردن، دیسک‌های بین مهره‌ای نازک می‌شوند، تغییر می‌کنند و رنج می‌برند، گاهی اوقات حتی می‌شکنند و یا باعث فتق دیسک گردن می‌شوند (یعنی نشت بخشی از دیسک از موقعیت طبیعی خود).
در دیسک گردن ساختار فتق ممکن است طناب نخاعی یا ریشه عصبی بیرون‌زده از نخاع را تحت فشار قرار دهد و شکایات ناشی از آن ممکن است بر این اساس متفاوت باشد.
سوالات متداول درباره دیسک گردن
منظور از آسیب شلاقی کشیدگی یا پارگی تاندون‌ها یا رباط‌های گردن بر اثر ضربه شدید است. این اتفاق زمانی می‌افتد که برای مثال در تصادفات ماشین، گردن شخص با سرعت زیادی به عقب و جلو خمیده می‌شود. در زمان بروز این حادثه، احتمال بیرون زدگی دیسک‌های گردنی نیز وجود دارد.
پزشک شما با توجه به شرایط شما، اطلاعات لازم ا دراختیارتان می‌گذارد. به طور کلی، در صورتی که طناب نخاعی به شدت تحت فشار باشد یا به مرور زمان تعداد زیادی از شاخه‌های عصبی تحت فشار قرار گرفته باشند، احتمال بروز آسیب‌های برگشت ناپذیر وجود دارد. اگر ضعف عضلانی در بازوها در حال افزایش است یا پاها نیز دچار ضعف و گزگز و بی حسی شده اند، بیمار دچار عدم تعادل شده و در صورتی که بیمار دچار بی اختیاری ادرار و مدفوع شده است، جراحی ستون فقرات باید به سرعت انجام شود.
اغلب عضلاتی که در قسمت جلویی گردن قرار دارند از یکدیگر جدا هستند و بنابراین جراح می‌تواند بدون آسیب به بافتها و برش دادن عضلات و تنها با جدا کردن عضلات از هم، دسترسی مستقیم به ستون فقرات داشته باشد. از سوی دیگر، طناب نخاعی در پشت مهره‌ها و در پشت گردن قرار دارد و در صورتی که جراحی از طریق جلوی گردن انجام شود، طناب نخاعی مصون است. از آنجایی که عضلات گردن در این روش آسیب نمی بینند، ریکاوری پس از جراحی بسیار سریع تر است.
نظرات