به توده‌های غیرطبیعی که در بافت مغز یا اطراف آن ایجاد می‌شوند، تومور مغزی می‌گویند. تومورهای مغزی انواع مختلفی دارند و با توجه به موقعیت قرارگیری، نوع شکل‌گیری و اندازه‌شان به دو دسته خوش‌خیم و بدخیم تقسیم می‌شوند. تومورهای خوش‌خیم معمولا رشد آهسته‌ای دارند و در همان بافت مغز باقی می‌مانند. از این رو، درمان راحت‌تری داشته و با یک عمل جراحی از مغز خارج می‌شوند. تومورهای بدخیم، اغلب از نوع تومورهای ثانویه هستند. این تومورها در دیگر نقاط بدن ایجاد شده و از طریق جریان خون به مغز راه پیدا می‌کنند. تومورهای ثانویه، که با عنوان تومورهای متاستاتیک نیز شناخته می‌شوند، درمان سخت‌تری دارند و در اغلب موارد پس از درمان دوباره عود می‌کنند. در ادامه این بخش به بررسی تومور مغزی بدخیم پرداخته و اطلاعاتی در مورد آن‌ها در اختیارتان قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید.
تومور مغزی بدخیم
تومورهای مغزی بر اساس موقعیت قرارگیری، سرعت رشد و احتمال عود پس از عمل، از ۱ تا ۴ درجه‌بندی می‌شوند. تومورهای درجه یک و دو معمولا در دسته تومورهای خوش‌خیم جای می‌گیرند و تومورهای درجه ۳ و ۴ به عنوان تومورهای بدخیم و سرطانی شناخته می‌شوند. تومورهای بدخیم اغلب از نوع تومورهای ثانویه هستند. این تومورها از سرطان دیگر نقاط بدن، مانند سرطان سینه در بانوان، ریه، روده و پوست آغاز شده و از طریق خون به بافتهای مغزی راه پیدا می‌کنند. تومورهای مغزی بدخیم شامل ویژگی‌های زیر هستند:
- در بافتهای اطراف منتشر می‌شوند.
- سرعت رشد بالایی دارند.
- احتمال عود بیماری و رشد دوباره تومور پس از جراحی وجود دارد.
انواع تومور مغزی بدخیم
اغلب تومورهای مغزی بدخیم در بافت گلیال قرار دارند. سلول‌های گلیال (Glial Cells)، که با عنوان نوروگلیا نیز شناخته می‌شوند، وظیفه حفاظت از نورون‌ها را بر عهده دارند و از سلول‌های عصبی مغز پشتیبانی می‌کنند. تومورهایی که در این بخش رشد می‌کنند تومور مغزی گلیوما نام دارند. این تومورها بسته به این که کدام سلول‌ها را مورد حمله قرار می‌دهند به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
- آستروسیتوما (Astrocytoma) : آستروسیتوما نوعی از گلیوماست که از سلول‌هایی با نام آستروسیت شروع می‌شود. آستروسیت‌ها سلول‌هایی ستاره‌ای شکل هستند که وظیفه تغذیه و حفاظت یاخته‌های عصبی را بر عهده دارند.
- الیگودندر (Oligodendro) : الیگودندر نوع دیگری از گلیوماست که از سلول‌های الیگودندروسیت شروع می‌شود. الیگودندروسیت‌ها پوشش چربی سلول‌های عصبی را تولید می‌کنند.
- اپاندیموما (Ependymoma) : منشا تومور مغزی اپاندیموما، سلول‌های اپاندیمال هستند که در رشته‌های نخاعی و بخش‌هایی از مغز قرار دارند. این سلول‌ها حفره‌های مغز را می‌پوشانند و بافتهای عصبی را ترمیم می‌کنند.
عوامل خطر ابتلا به تومور مغزی
تومور مغزی دلیل مشخصی ندارند و ممکن است برای هر فرد در هر سنی اتفاق بیفتد، اما مواردی وجود دارد که احتمال خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش می‌دهد. این موارد عبارتند از:
- سن : تومور مغزی ممکن است در هر سنی رخ دهد و حتی گاهی کودکان را نیز درگیر می‌کند، اما اغلب در افراد بالای ۵۰ سال دیده می‌شود. در نتیجه می‌توان گفت افزایش سن خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش می‌دهد.
- سابقه خانوادگی : افرادی که در خانواده خود سابقه تومور مغزی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
- اختلالات ژنتیکی : یکی از مواردی که باعث ایجاد تومور مغزی می‌شود، اختلالات ژنتیکی است. نوروفیبروماتوز نوع یک یا دو، اسکلروز غده‌ای، سندرم تورکوت، سندرم سرطان لی فرامنی، فون هیپل لیندا و سندرم گورلین از جمله اختلالات ژنتیکی هستند که خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش می‌دهند. تومورهای مرتبط با شرایط ژنتیکی اغلب در سنین کودکی یا اوایل بزرگ‌سالی بروز پیدا می‌کنند.
- اشعه‌های مضر : رادیوتراپی و پرتودرمانی از جمله روش‌های درمانی سرطان هستند که انسان را در معرض اشعه‌های مضر قرار می‌دهند. این اشعه‌ها احتمال بروز تومور مغزی را افزایش می‌دهند. از دیگر اشعه‌های مضر می‌توان به اشعه‌های ایکس، فرابنفش، امواج مخابراتی، رادیویی و گوشی‌های موبایل اشاره کرد.
علائم تومور مغزی بدخیم
علائم تومور مغزی به عوامل متعددی بستگی دارد. نوع تومور، موقعیت تومور، اندازه و سرعت رشد آن در علائم ایجادشده موثر هستند. از جمله شایع‌ترین نشانه‌های تومور مغزی بدخیم که در انواع تومورها مشترک می‌باشد، عبارتند از:
- سردردهای شدید که معمولا صبح‌ها و پس از بیدار شدن از خواب آغاز می‌شود و در طول روز با انجام فعالیت‌های مختلف، شدت می‌یابد.
- حالت تهوع و استفراغ که دلیل مشخصی ندارد.
- حالت خستگی و خواب‌آلودگی
- مشکلات بینایی مانند دوبینی و تاری دید که معمولا موقتی است.
- تشنج که ممکن است کل بدن را درگیر کند یا منجر به انقباض ناحیه خاصی از بدن شود.
علاوه بر موارد عنوان شده، نشانه‌های دیگری نیز وجود دارد که با توجه به محل قرارگیری تومور مغزی، بروز پیدا می‌کند. این نشانه‌ها عبارتند از:
- در صورتی که تومور در ناحیه پیشانی قرار داده باشد، علائم فرد بیشتر رفتاری می‌باشد. تغییر در شخصیت، از بین رفتن حس بویایی و ضعف یک سمت از بدن، از جمله علائم این تومور است.
- تومورهای گیج‌گاهی باعث تشنج، فراموشی و مشکلات زبانی می‌شوند.
- تومورهایی که در بخش جداری رشد می‌کنند، باعث ایجاد مشکلات زبانی شده و بی‌حسی یا ضعف بخشی از بدن را به دنبال دارند.
- تومورهای پس سری باعث از بین رفتن بینایی یک چشم می‌شوند.
- تومورهایی که در مخچه رشد می‌کنند باعث از دست رفتن هماهنگی، استفراغ و سفتی گردن می‌شوند.
- تومورهای ساقه مغز ضعف اجزای صورت، دوبینی، ناپایداری در راه رفتن، اختلالات گفتاری و مشکل در بلع را به دنبال دارند.
تشخیص تومور مغزی بدخیم
همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، رایج‌ترین نشانه‌های تومور مغزی، سردرد، تشنج، حالت تهوع و دوبینی هستند که تقریبا در انواع تومورها مشترک می‌باشند. در صورتی که هریک از این علائم را مشاهده کردید، باید سریعا به پزشک مراجعه کرده و علت آن را جویا شوید. در این موارد پزشک به معاینه بیمار پرداخته و سوالاتی را از او می‌پرسد و اگر به وجود تومور مغزی شک کند، بیمار را به پزشک مغز و اعصاب معرفی می‌کند. معایناتی که در مراحل اولیه انجام می‌شود، معاینه عصبی است. در معاینه عصبی پزشک قدرت دست‌ها و پاها، رفلکس‌ها، میزان حساسیت پوست، قدرت شنوایی و بینایی، تعادل و هماهنگی، حافظه و مهارت ذهنی فرد را به دقت مورد بررسی قرار می‌دهد. سپس برای تشخیص دقیق‌تر تصویربرداری را برای بیمار تجویز می‌کند. نتیجه سی‌‌تی‌اسکن و ام آر آی به پزشک کمک می‌کند تا محل قرارگیری تومور و اندازه آن را مشاهده کرده و نوع تومور را مشخص نماید. بیوپسی یا نمونه‌برداری از تومور آخرین مرحله تشخیص است که برای انتخاب روش درمانی مناسب، انجام می‌شود. ممکن است پزشک چند روز قبل از عمل جراحی نمونه‌برداری را انجام دهد که در آن صورت از یک سوزن بسیار کوچک و ظریف برای این کار استفاده می‌کند. گاهی اوقات نیز پزشک در حین عمل نمونه‌ای از بافت تومور را جدا کرده و آن را به پاتولوژیست تحویل می‌دهد تا مورد بررسی قرار گیرد.
آیا تومور مغزی بدخیم قابل درمان است؟
درمان تومور مغزی یک فرآیند بسیار پیچیده است که به سن و وضعیت جسمانی بیمار، موقعیت و اندازه تومور، نوع و میزان رشد آن بستگی دارد. در صورتی که تومور از نوع اولیه باشد، با یک عمل جراحی برداشته می‌شود. پزشک بخشی از تومور یا تمام آن را از مغز خارج کرده و با شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی سلول‌های باقی‌مانده را از بین می‌برد. بیمار مبتلا به تومور مغزی پس از عمل جراحی نیز باید به طور منظم به پزشک مراجعه کند و آزمایشاتی را انجام دهد تا در صورت عود دوباره بیماری، مورد درمان قرار گیرد. در برخی مواقع، حتی اگر درمان با موفقیت انجام شود، بیمار برخی از علائم را تا پایان عمر با خود به همراه دارد. مشکلاتی مانند تشنج، اختلال در راه رفتن یا مشکلات گفتاری از جمله مواردی هستند که گاهی اوقات پس از عمل جراحی و درمان تومور نیز باقی می‌مانند.
در صورتی که تومور مغزی بدخیم باشد، ممکن است پس از درمان دوباره عود کند. اگر این اتفاق بیفتد یا تومور از نوع ثانویه بوده و با متاستاز به مغز رسیده باشد، درمان قطعی ندارد. در این موارد پزشک سعی می‌کند تا علائم بیمار را کاهش داده و با رفع مشکلات ایجاد شده، به طول عمر بیشتر او کمک کند. در واقع بیمار تا پایان عمر با تومور مغزی زندگی می‌کند و با آن کنار می‌آید.
به طور کلی می‌توان گفت حدود ۴۰ درصد از افراد حداقل یک سال، ۱۹ درصد حدود ۵ سال و ۱۴ درصد از افراد حدود ۱۰ سال پس از ابتلا به تومور مغزی بدخیم، زنده می‌مانند.
نظرات