سندروم دم اسبی یک بیماری نخاعی و عصبی است که در انتهای ستون فقرات فرد بیمار در قسمت تحتانی بروز پیدا می کند و تمامی عصبهای موجود در انتهای ستون فقرات را درگیر می کند، شدت درد آنقدر زیاد است که فرد را به یک مورد اورژانسی تبدیل میکند، چرا که احتمال بی اختیاری و حتی فلج شدن فرد بیمار بسیار بالاست، در این مقاله می خواهیم شما را با علل پیدایش سندرم دم اسبی، علائم این بیماری و روشهای پیشگیری و درمان آن آشنا کنیم، پس اگر شما یا یکی از آشنایان شما به بیماری سندروم اسبی مبتلا شده اند، مطالعه این مقاله بسیار مفید خواهد بود.
سندروم دم اسبی چیست و از کجا آمده است؟
شاید برای شما و اطرافیان شما بارها و بارها اتفاق افتاده که دچار کمر درد جزئی شده باشید، اما بدون نیاز به بستری شدن و انجام عملیات های جراحی به مرور زمان بهبودی خود را پیدا کرده اید، اما همین کمردرد در برخی مواقع استثنایی بسیار دردناک و غیرقابل تحمل می شود که فرد را به بیمارستان می کشاند.
بیماری سندروم دم اسبی نیز نوعی از کمردردهای شدید می باشد که تمامی نخاع و عصب های موجود در قسمت تحتانی بدن را درگیر درد میکند. بیماری سندروم دم اسبی یا همان کودا اکوینا (cauda equina) یک بیماری حسی و حرکتی است که سبب فشرده شدن عصب های موجود در قسمت های انتهایی ستون فقرات شده و در نتیجه اختلال حسی و حرکتی و یا حتی فلجی و بی اختیاری را برای بیمار به دنبال خواهد داشت. علت نامگذاری این سندروم به نام سندروم دم اسبی این است که عصب های موجود در قسمت تحتانی ستون فقرات حالتی مانند دم اسب را تشکیل داده اند.
علل پیدایش بیماری سندروم دم اسبی
تحقیقات دانشمندان نشان داده که پیدایش سندروم دم اسبی در انسان هیچ ارتباطی به جنسیت و نژاد و سابقه خانوادگی وی ندارد، بلکه عواملی مانند ضربه و فتق و یا برامدگی دیسک کمر در پیدایش سندروم دو بستگی یا همان بیماری کود اکوینا دخالت دارند.
معمولا فتق کمر زمانی اتفاق می افتد ستون فقرات تحت فشار یا کشیدگی شدید و یا ضربات محکمی قرار گرفته باشند و دیسک‌های بین مهره‌ای دچار برآمدگی شده باشند، در این صورت یکی از عوارض جانبی فتق کمر، سندروم دم اسبی یا به عبارت دیگر سندروم CES خواهد بود.
عامل دیگر دخیل در به وجود آمدن سندروم دم اسبی کهولت سن می باشد، همانطور که می دانید به مرور زمان دیسک‌های بین مهره‌ای و رباط های نگهدارنده به تحلیل می روند و وارد آمدن کمترین فشار یا کشیدگی یا ضربه موجب بروز سندروم دم اسبی در بزرگسالان می شود که در نهایت تمامی اسب های موجود در انتهای ستون فقرات، به ویژه مثانه و لگن دچار درد شدیدی می شوند که در نهایت یک مورد اورژانسی را برای فرد رقم خواهد زد.
به طور کلی عوامل زیر در بروز و تشدید سندروم دم اسبی دخالت دارند:
- وجود تومور نخاعی یا هر گونه ضایعه نخاعی
- هرگونه التهاب یا عفونت در ناحیه نخاعی
- تنگ بودن مجرای نخاعی کمر
- وارد آمدن ضربات شدید به ناحیه کمر مانند اصابت گلوله، سقوط از ارتفاع یا تصادف
- ناهنجاری های ستون فقرات از بدو تولد
- عوارض بعد از عمل جراحی ستون فقرات
علائم و نشانه های بیماری
تشخیص درست و به موقع علائم سندروم دم اسبی کمک زیادی به درمان سریع و پیشگیری از پیشرفت بیماری خواهد کرد، علائم این بیماری شبیه به علایم سایر بیماری های مربوط به ستون فقرات می شود با این تفاوت که میزان فشار و کشیدگی وارد شده بر نخاع و ریشه های عصبی، بر میزان علایم و وخامت بیماری تاثیر گذار خواهد بود.
این بیماری با علائم زیادی همراه است که شبیه به علایم بیماری‌هایی مانند فتق دیسک، اختلال عصب محیطی، سندروم مخروطی انتهایی، تراکم طناب نخاعی، فشردگی نخاع پس از خروج از ستون فقرات و … می باشد.
بیمارانی که دچار کمردرد مزمن هستند باید به علایم زیر توجه ویژه ای داشته باشند، چرا که ممکن است نشانه هایی از وقوع سندروم دم اسبی در آنها باشد :
- داشتن کمر درد شدید
- احساس ضعف و بی حسی هنگام حرکت
- بی حسی و کرختی در پاها که راه رفتن و بلند شدن نشستن برای فرد مشکل است
- نداشتن حس در ران ها، ساق پا ، باسن و سایر نواحی تحتانی و…
- داشتن درد در یک یا دو پا
- احساس بی حسی نسبت به درد یا گرما درقسمت زینی
- بی اختیاری ادرار یا محبوس شدن ادرار در مثانه
- بی اختیاری روده ای
- اختلال در عملکرد جنسی
- احساس درد یا بی حسی در مثانه یا سمت راست روده
همچنین در صورتیکه سابقه هریک از موارد زیر را داشته باشید، احتمال پیدایش سندروم دم اسبی در بدن شما بالا خواهد بود :
- وارد شدن آسیب شدید به پشت و ستون فقرات
- انجام عمل جراحی در ستون فقرات
- داشتن سابقه سرطان
- بروز عفونت شدید در بدن که اخیرا رخ داده باشد
روش های تشخیص بیماری سندروم دم اسبی
جهت درمان بیماری سندروم دم اسبی یا همان CES پزشک باید از صحت این بیماری مطمئن باشد سپس جهت درمان اقدامات لازم را اتخاذ کند، روش های مختلفی جهت تشخیص این بیماری وجود دارد که از جمله آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
الف – استفاده از تصویر برداری ام آر آی (MRI)
در این روش با استفاده از تکنولوژی کامپیوتر و میدانهای مغناطیسی، تصاویر سه بعدی از بدن به دست می آید که پزشک به کمک تصاویر به دست آمده به بررسی طناب نخاعی، ستون فقرات، ریشه های عصبی و مناطق اطراف آن می پردازد و احتمال تشخیص دقیق بیماری سندروم دم اسبی با کمک این روش ملموس تر خواهد شد.
ب – استفاده از شیوه نامه نگاری یا میلوگرام
در این روش ابتدا اپراتور ماده حاجبی را به داخل فضاهای دارای مایع مغزی نخاعی تزریق می کند سپس با استفاده از اشعه ایکس عکس برداری های متعددی را از تمامی قسمتهای ستون فقرات و لگن فرد میگیرد، وجود هر گونه جابجایی و کوفتگی در ستون فقرات و مایع نخاعی توسط پزشک قابل مشاهده و تشخیص خواهد بود.
چگونه می توان از سندروم دم اسبی پیشگیری کرد؟
از آنجایی که بیماری سندروم دم اسبی علاوه بر اینکه سلامت فرد تحت تاثیر قرار می دهد، تاثیر زیادی نیز بر روح و روان او خواهد داشت. اگر این بیماری مزمن باشد مسلماً در روابط اجتماعی و کاری او تاثیر گذار خواهد بود چراکه بی اختیاری مثانه و روده امری بسیار شرم آور است که در صورت وقوع تاثیر بسیار بدی بر اعتماد به نفس و اجتماعی فرد بیمار خواهد داشت. بنابراین تا جای ممکن باید از وقوع بیماری سندروم دم اسبی جلوگیری کرد.
یکی از این روشها جلوگیری از وارد آمدن فشار و ضربه سنگین به ستون فقرات می باشد، یعنی باید تا جای ممکن از برداشتن وسایل سنگین خودداری کنیم و انجام ورزش های سخت و خطرناک که به سلامت فرد آسیب وارد می کند اجتناب کنیم. انجام مداوم ورزش و پیاده روی، تاثیر زیادی در جوان ماندن و تقویت مهره های ستون فقرات خواهد داشت. مراجعه به یک پزشک فیزیوتراپی و درخواست مشاوره کمک شایانی به پیشگیری از وقوع بیماری سندروم دم اسبی خواهد کرد.
روش های درمان
پس از تشخیص صحت بیماری سندروم دم اسبی و یافتن شواهد محکمی که دال بر این بیماری باشد، پزشک بنا به شرایط جسمی و روحی بیمار روش های درمانی مختلفی را در پیش میگیرد، اما با توجه به اینکه سندروم دم اسبی یک بیماری اورژانسی و فوری می باشد، عمل جراحی سریعترین و بهترین روش درمان آن است، چرا که اقدام دیر موقع موجب فلجی و از دست دادن اختیار خواهد شد.
بنابر این اگر شما یا نزدیکان شما هریک از علائم فوق را مشاهده کردید که بنا به حدس و گمان شما سندروم دم اسبی می باشد، سریعاً به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرده و بیماری خود را در جریان بگذارید تا هرچه سریع‌تر اقدامات لازم جهت انجام عمل جراحی و جلوگیری از وخامت بیماری صورت گیرد.
بیمارانی که کمتر از ۴۸ ساعت از وقوع بیماری تحت عمل جراحی قرار گرفته اند، به طرز قابل توجهی سلامت خود را به دست آورده اند و در عملکردهای حسی و حرکتی آنها به ویژه کنترل مثانه و روده بهبود شایانی مشاهده شده است. پس از انجام عمل جراحی، پزشک داروهای لازم را برای بیمار تجویز میکند و مراجعه دوره‌ای به مراکز فیزیوتراپی در بهبود عملکرد های حسی و حرکتی فرد و در نهایت سلامت کامل او مثمر ثمر خواهد بود.
نتیجه گیری کلی
با اینکه بیماری سندرم دم اسبی یک اتفاق نادر است، اما خطر همیشه در کمین است و باید همواره عوامل پیشگیرانه را انجام دهیم. در حالت کلی این بیماری نخاع و عصبهای تحتانی و انتهای ستون فقرات را درگیر میکند و موجب از دست دادن حس حرکتی و عملکردی در نواحی روده مثانه و و ران ها و پاها می شود، در صورت مشاهده هر یک از علائم اشاره شده در این مقاله باید فوراً به پزشک مراجعه کرده و اقدامات لازم جهت درمان آن صورت بگیرد، در صورت عدم توجه احتمال فلج شدن بیمار بسیار بالا خواهد بود.
نظرات