صرع (Epilepsy) یک اختلال مزمن بوده که باعث تشنج مکرر و بدون دلیل می‌شود. تشنج یک حمله ناگهانی فعالیت الکتریکی در مغز است. تشنج دو نوع دارد. تشنج تعمیم‌یافته که بر کل مغز اثر می‌گذارد و تشنج کانونی یا جزئی که فقط بر یک قسمت مغز اثر می‌گذارد. تشخیص تشنج خفیف ممکن است دشوار باشد. این تشنج چند ثانیه در هر بیهوشی اتفاق می‌افتد. تشنج‌های شدیدتر باعث اسپاسم و کشش ناگهانی و غیرقابل‌کنترل عضلات می‌شوند و ممکن است از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. در خلال تشنج شدید، برخی افراد ممکن است گیج شده و هشیاری خود را از دست دهند. سپس ممکن است شما این اتفاق را به خاطر نیاورید.
صرع قابل کنترل است!
هر کسی ممکن است دچار صرع شود اما این عارضه بیشتر در میان کودکان و افراد سالمند شایع است. احتمال ابتلا به صرع در مردان کمی بیشتر از خانم‌ها است. صرع درمان ندارد اما این اختلال ممکن است با مصرف برخی داروها یا به کارگیری برخی روش‌ها مانند رژیم غذایی یا جراحی مدیریت شود..
انواع صرع یا اپی لپسی
انواع مختلف بیماری صرع عبارتند از:
تشنج جزئی
تشنج جزئی بدان معنا است که فعالیت صرع فقط در بخشی از مغز اتفاق می‌افتد. دو نوع تشنج جزئی وجود دارد:
تشنج جزئی ساده: بیمار در این نوع تشنج، هشیار است. در بیشتر موارد، بیمار نسبت به اطراف خود حتی در هنگامی که حمله تشنج رخ می‌دهد هشیار است.
تشنج جزئی پیچیده: در این نوع تشنج هشیاری بیمار مختل می‌شود. بیمار معمولاً بروز تشنج را به خاطر نمی‌آورد و اگر هم چیزی به یاد بیاورد بسیار مبهم است.
تشنج تعمیم‌یافته
تشنج تعمیم‌یافته زمانی اتفاق می‌افتد که هر دو نیمه مغز فعالیت‌های صرعی داشته باشند. در هنگام بروز این نوع تشنج، بیمار هشیاری خود را از دست می‌دهد.
تشنج‌های تونیک کلونیک: (در گذشته به آنها تشنج‌های گراندمال گفته می‌شد) شاید این نوع تشنج شناخته‌شده‌ترین نوع تشنج‌های تعمیم‌یافته باشد. این نوع تشنج باعث بیهوشی، گرفتگی بدن و لرزه می‌شوند.
صرع کوچک: در گذشته به این نوع تشنج، تشنج پتیت مال گفته می‌شود که در آن فرد به مدت کوتاهی هشیاری خود را از دست داده و به فضا خیره می‌شود. صرع کوچک غالباً به خوبی نسبت به اقدامات درمانی واکنش نشان می‌دهد.
تشنج تونیک یا صرع بزرگ: عضلات دچار گرفتگی شده و فرد به زمین می‌افتد.
تشنج اتونیک: عدم کنترل عضلانی باعث می‌شود که فرد به طور ناگهانی به زمین بیفتد.
تشنج‌های کلونیک: این نوع تشنج با حرکات و تکان‌های ریتمیک همراه است.
تشنج تعمیم‌یافته ثانویه
تشنج تعمیم‌یافته ثانویه زمانی اتفاق می‌افتد که فعالیت صرعی آر تشنج جزئی شروع شود اما به هر دو نیمه مغز گسترش یابد. با این پیشروی، بیمار هشیاری خود را از دست می‌دهد.
علت ابتلای افراد به اپیلپسی چیست؟
فرد مبتلا به صرع به طور مکرر دچار تشنج می‌شود. هر عملکردی در بدن با سیستم پیام رسانی در مغز تحریک می‌شود. صرع زمانی اتفاق می‌افتد که این سیستم به دلیل خطای فعالیت‌های الکتریکی در مغز مختل شود. در بسیاری از موارد، علت اصلی ابتلا به صرع هنوز ناشناخته است. برخی افراد به دلیل وجود برخی عوامل ژنتیکی ممکن است به صرع مبتلا شوند. برخی عوامل که ممکن است احتمال ابتلا به صرع را افزایش دهند عبارتند از:
- آسیب‌دیدگی سر به عنوان مثال در هنگام حوادث رانندگی
- بیماری‌های مغزی مانند سکته مغزی یا تومورهای مغزی
- بیماری‌های عفونی به عنوان مثال ایدز و انسفالیت ویروسی
- آسیب‌های پیش از تولد یا آسیب‌دیدگی‌های مغزی قبل از تولد
- اختلالات رشدی به عنوان مثال اوتیسم یا نوروفیبروماتوز، احتمال بروز این عارضه در کودکان زیر ۲ سال یا بزرگسالان بالای ۶۵ سال بیشتر از سایرین است.
چیزی که فرد مبتلا به صرع در هنگام تشنج تجربه می‌کند به محل آسیب‌دیدگی مغز و میزان و سرعت گسترش آن از ناحیه آسیب‌دیده بستگی دارد.
نشانه‌های بیماری صرع
علامت اصلی بیماری صرع یا اپی لپسی، تشنج‌های مکرر است. اگر یک یا چند علامت از علائم زیر مشاهده شد، فرد باید به پزشک مراجعه کند به خصوص اگر این اتفاق به طور مکرر بروز کند:
- تشنج بدون افزایش دما (بدون تب)
- حمله تشنجی کوتاه یا اختلال حافظه
- تشنج‌های مکرر که در آن فرد کنترل مثانه و روده خود را از دست داده و پس از آن دچار خستگی مفرط می‌شود.
- به مدت کوتاهی فرد به سؤالات و فعالیت‌های اطراف واکنشی نشان نمی‌دهد.
- فرد به طور ناگهانی و بدون دلیل دچار گرفتگی می‌شود.
- فرد بدون دلیل واضحی به زمین می‌افتد.
- فرد بدون وجود محرک مشخصی شروع به چشمک زدن‌های شدید می‌کند.
- مشکلات بلع بدون داشتن دلیل مشخص
- به مدت کوتاهی فرد خیره شده و قادر به برقراری ارتباط نیست.
- انجام حرکات مکرر بیجا و نامناسب
- فرد بدون دلیل مشخصی وحشت‌زده به نظر می‌رسد، حتی ممکن است دچار حملات ترس شده یا عصبانی شود.
- بروز تغییرات عجیب در حس‌ها مانند بویایی، لمس و شنوایی
- دست‌ها، پاها یا بدن دچار پرش می‌شود، در کودکان، گروهی از حرکات سریع پرشی ایجاد می‌شود.
از قرار گرفتن در شرایط زیر باید اجتناب شود. این بیماری‌ها ممکن است علائمی مشابه با صرع داشته باشند که در برخی موارد با علائم صرع اشتباه گرفته می‌شوند:
- تب بالا با علائم مشابه صرع
- غش کردن
- نارکولوپسی یا خواب‌آلودگی مکرر در طول روز
- کاتاپلکسی یا تضعیف شدید عضلانی دوره‌ای
- اختلالات خواب
- کابوس
- پانیک اتک یا حمله‌های ترس
- وضعیت فوگ، اختلالات مربوط به روانپزشکی
- تشنج‌های روانی
راه‌های تشخیص
اگر فکر می‌کنید که به بیماری صرع مبتلا شده‌اید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. تشنج ممکن است علامت ابتلا به برخی بیماری‌های خطرناک باشد. سوابق پزشکی و علائم شما به پزشک در تصمیم‌گیری برای انتخاب نوع آزمایش‌هایی که باید انجام دهید کمک می‌کند. احتمالاً شما برای تشخیص توانایی‌های حرکتی و عملکردهای روانی خود تحت معاینات مغز و اعصاب قرار می‌گیرید. برای تشخیص صرع، باید احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگری که علائم مشابه با صرع دارند رد شود. پزشک ممکن است دستور انجام آزمایش کامل خون و شیمی در خون را بدهد. آزمایش خون برای تشخیص موارد زیر انجام می‌شود:
- علائم بیماری‌های عفونی
- تشخیص عملکرد کلیه و کبد
- تعیین میزان گلوکوز خون
الکتروانسفالوگرام شایع‌ترین آزمایش مورد استفاده برای تشخیص صرع (اپی لپسی) است. نخست، الکترودهایی با چسب به پوست سر وصل می‌شود. این آزمایش یک روش غیرتهاجمی و بدون درد است. ممکن است از شما خواسته شود که برخی کارها را انجام دهید. در بیشتر موارد، آزمایش‌ها در هنگام خواب انجام می‌شوند. الکترودها فعالیت‌های الکتریکی مغز را اندازه‌گیری می‌کنند. چه شما دچار تشنج شوید و چه به این عارضه مبتلا نباشید، معمولاً در هنگام ابتلا به بیماری صرع الگوهای امواج مغزی شما دچار تغییر می‌شود. آزمایش‌های تصویری ممکن است نشان‌دهنده وجود تومور یا ناهنجاری‌های دیگر باشد که موجب تشنج شده است. برخی از این آزمایش‌ها عبارتند از:
- سی تی اسکن یا ام آر آی
- توموگرافی انتشار پوزیترون
- توموگرافی کامپیوتری انتشار تک فوتونی
معمولاً بیماری صرع زمانی که تشنج بدون دلیل مشخص و برگشت‌پذیری اتفاق می‌افتد تشخیص داده می‌شود.
صرع چگونه درمان می‌شود؟
داروهای ضد صرع
اولین گام درمانی برای صرع، تجویز داروهای شد تشنج است. این داروها به کاهش تکرار و شدت تشنج‌ها کمک می‌کنند. این داروها نه می‌توانند تشنجی که در حال پیشروی است را متوقف کنند و نه می‌توانند این بیماری را درمان کنند. داروها در شکم جذب می‌شوند. سپس از طریق جریان خون وارد مغز می‌شوند. این داروها بر انتقال‌دهنده‌های عصبی تأثیر گذاشته و فعالیت‌های الکتریکی مغز را که باعث ابتلا به صرع می‌شوند کاهش می‌دهند. داروهای ضدتشنج از طریق دستگاه گوارش دفع شده و به وسیله ادرار از بدن خارج می‌شوند. داروهای متعدد ضد تشنجی در بازار وجود دارند. پزشک ممکن است یک دارو یا ترکیبی از داروها را بر اساس نوع صرع تجویز نماید. برخی داروهای متداول صرع عبارتند از:
- لوتیراستام (کپرا)
- لاموترژین (لامیکتال)
- توپیرامات (تاپاماکس)
- والپروئیک اسید (وپاکوت)
- کاربامازپین (تگرتول)
- اتوزوگزامید (زاونتین)
این داروها معمولاً به صورت قرص، مایع یا تزریقی یک یا دو مرتبه در روز استفاده می‌شوند. ابتدا داروها باید با دوز پایین مصرف شوند و سپس تا مشخص شدن میزان دوز اثربخش تنظیم شوند. این داروها باید مطابق دستور پزشک به طور مرتب مصرف شوند. برخی عوارض جانبی احتمالی این داروها عبارتند از:
- احساس خستگی مفرط
- سرگیجه
- راش‌های پوستی
- عدم هماهنگی
- اختلالات حافظه
عوارض جانبی خطرناک و نادر ناشی از مصرف این داروها عبارتند از افسردگی و التهاب کبد یا ارگان‌های دیگر بدن صرع در هر فردی متفاوت است اما بیشتر افراد با مصرف داروهای ضدتشنج بهبود می‌یابند. تشنج در برخی کودکان مبتلا به صرع متوقف می‌شود و مصرف دارو نیز قطع می‌شود.
آیا با انجام عمل‌های جراحی می‌توان صرع را مدیریت کرد؟
اگر داروها در کاهش دفعات ابتلا به تشنج مؤثر واقع نشوند، انجام عمل‌های جراحی مورد توجه قرار می‌گیرد. شایع‌ترین عمل جراحی، رزکسیون است. در این عمل، بخشی از مغز که تشنج از آنجا آغاز می‌شوند برداشته می‌شود. در اغلب اوقات لوب تمپرال تحت عملی به نام لوبکتومی تمپرال برداشته می‌شود. در برخی موارد، با این کار فعالیت تشنجی متوقف می‌شود.
در برخی موارد، شما در هنگام انجام عمل، هشیار نگه داشته می‌شوید تا پزشک با شما صحبت کرده و قسمت‌های دیگر مغز که وظیفه کنترل عملکردهای مهم مانند بینایی، شنوایی، تکلم و حرکات را دارند آسیب نبینند. اگر قسمتی از مغز خیلی بزرگ شده باشد یا حتماً باید برداشته شود، عمل دیگری به نام برش یا قطع ارتباط ساب پیال چندگانه انجام می‌شود. جراح برش‌هایی در مغز برای قطع کردن عصب‌های در مسیر ایجاد می‌کند که از گسترش تشنج به قسمت‌های دیگر مغز جلوگیری می‌کند.
پس از انجام عمل جراحی، برخی افراد می‌توانند مصرف داروهای ضدتشنج را کاهش داده یا حتی قطع کنند. هر عمل جراحی ممکن است با خطراتی مانند واکنش بد نسبت به بیهوشی، خونریزی و عفونت همراه باشد. عمل جراحی مغز در برخی موارد باعث ایجاد تغییرات شناختی می‌شود. در مورد مزایا و معایب انجام عمل‌های مختلف با پزشک خود مشورت کرده و قبل از تصمیم‌گیری نهایی گزینه‌های دیگر را نیز مورد بررسی قرار دهید.
رژیم غذایی
رژیم غذایی کتوژنیک غالباً برای کودکان مبتلا به صرع توصیه می‌شود. این رژیم غذایی کم کربوهیدرات و پر فیبر است. در این رژیم غذایی کودکان به جای گلوکوز برای تأمین انرژی از چربی استفاده می‌کند که به این فرایند، کتوز گفته می‌شود. در این رژیم غذایی بین چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و پروتئین تعادل برقرار می‌شود. به همین دلیل بهتر است با یک متخصص تغذیه مشورت کنید. ک
ودکانی که از این رژیم پیروی می‌کنند باید تحت نظارت پزشک باشند. رژیم غذایی کتوژنیک برای همه افراد مفید نیست اما اگر به درستی رعایت شود، غالباً با موفقیت همراه است و به کاهش تکرر تشنج کمک می‌کند. این رژیم برای افراد مبتلا به صرع بیش از سایرین مفید است. برای افراد بالغ و بزرگسالان مبتلا به صرع ممکن است پیروی از یک رژیم غذایی تعدیل شده اتکینز توصیه شود. این رژیم غذایی پرچربی بوده و در آن مصرف کربوهیدرات‌ها کنترل می‌شود. حدود نیمی از بزرگسالانی که از رژیم غذایی اتکینز تعدیل‌شده پیروی می‌کنند دفعات کمتری دچار تشنج می‌شوند.
نتایج ممکن است به سرعت و ظرف مدت چند ماه حاصل شود. از آنجا که در این رژیم‌های غذایی مصرف فیبرها کم و چربی زیاد است ابتلا به یبوست یکی از عوارض جانبی شایع آن می‌باشد. قبل از شروع پیروی از یک رژیم غذایی جدید با پزشک صحبت کرده و مطمئن شوید که مواد غذایی مورد نیاز و حیاتی به بدن شما می‌رسد. در هر مورد نباید از غذاهای فراوری‌شده استفاده کنید زیرا به افزایش سلامتی شما کمک می‌کند.
محرک‌های تشنج صرعی
برخی افراد قادر به تشخیص وضعیت‌ها یا مواردی هستند که تشنج آنها را تحریک می‌کند. برخی از شایع‌ترین محرک‌های تشنج عبارتند از:
- کم‌خوابی
- بیماری و تب
- استرس
- نور روشن، نور یا الگوهای چشمک‌زن
- کافئین، الکل، داروها یا مواد مخدر
- چشم‌پوشی از وعده‌های غذایی، پرخوری یا برخی محتویات غذایی
شناسایی محرک‌ها همیشه کار آسانی نیست. یک نشانه همیشه به معنای این نیست که چیزی محرک است غالباً ترکیبی از عوامل باعث بروز تشنج می‌شوند.
تفاوت صرع و تشنج
تشنج فقط یک علامت از صرع است. بر اساس نظریه پزشکی جان هاوکینز، صرع به این صورت تعریف می‌شود: “دو تکانه تشنجی یا بیشتر”. برخی افراد دچار یک بار تشنج می‌شوند یا تشنج‌هایی که به صرع ربطی ندارند. بر اساس نظر انجمن صرع انگلستان، تشنج‌های غیر صرعی به دلیل فعالیت‌های الکتریکی در مغز ایجاد نمی‌شوند این تشنج‌ها دلایل فیزیکی، عاطفی یا روانی دارند. تشنج انواع مختلفی دارد. تشنج در هر افراد مبتلا به صرع به صورت‌های متفاوت دیده می‌شود بنابراین این بیماری در دو نفر به دو صورت مختلف دیده می‌شود. به همین دلیل به آن، اختلال طیفی یا اسپکترام گفته می‌شود.
نظرات
با سلام و احترام. من قبل از سربازی بعلت افسردگی مزمن دارو مصرف میکردم. متاسفانه در سربازی مجبور به بی‌خوابی های طولانی بودم و دچار صرع بسیار خفیف شدم و مادام باید والپورات سدیم یا لاموتریژین را علاوه بر داروهای ضدافسردگی مصرف کنم. سالهای بعد دچار اختلال حافظه شدم و قرص جینکو خیلی بهم کمک کرد. الان احساس میکنم فعالیت الکتریکی مغزم کم شده و انگار خون رسانی به مغزم کم شده. سوالم اینه آیا راهی برای درمان کامل وجود دارد یا باید مادام العمر دارو مصرف کنم