سندرم طناب مرکزی (Central cord syndrome)، نوعی اختلال است که در اثر آسیب ناکامل به طناب نخاعی گردن ایجاد می‌شود. این حالت معمولا منجر به ضعف حرکتی گسترده‌ای شده و اندامهای فوقاتی را بیشتر از اندامهای تحتانی درگیر می‌کند. صدمات سندرم طناب مرکزی بیشتر مربوط به رشد غیر طبیعی استخوان‌ها می‌باشد و آسیبی به ستون فقرات وارد نمی‌شود. در ادامه علل ایجاد سندرم طناب مرکزی را توضیح داده و راه‌های تشخیص و درمان آن را بیان می‌کنیم. با ما همراه باشید.
آسیب‌های وارده بر طناب نخاعی
سندرم طناب مرکزی، نوعی اختلال است که در اثر آسیب ناکامل به طناب نخاعی گردن ایجاد می‌شود، اما آسیب ناکامل چیست؟
آسیب‌های نخاعی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- آسیب‌های نخاعی کامل (Complete): در این حالت، ارتباط نخاع با مغز قطع شده و فرد دچار آسیب‌های جدی نخاعیمی‌شود و عملکرد حسی و حرکتی خود را از دست می‌دهد. قطع عرضی نخاع، کشش‌های طولی طناب نخاعی، صدمات عروقی و فشارهای شدید به نخاع در این دسته قرار می‌گیرد. در این‌جا هیچ آگاهی درستی جهت برگشت عملکرد حسی حرکتی فرد وجود ندارد و احتمال آن بسیار ضعیف است.
- آسیب‌های نخاعی ناکامل (Incomplete): در این حالت فرد بخشی از عملکرد حسی حرکتی خود را از دست می‌دهد و احتمال برگشت آن نیز وجود دارد.
انواع آسیب‌های نخاعی ناکامل
طناب نخاعی از زیر بصل النخاع شروع شده و تا مهره اول یا دوم کمری ادامه دارد. طناب نخاعی ممکن است در هر بخشی دچار آسیب شود که بسته به ناحیه موردنظر، مشکلاتی را برای انسان ایجاد می‌کند. آسیب‌های نخاعی ناکامل در ناحیه گردن شیوع بیشتری نسبت به ناحیه سینه‌ای دارد. اگر این آسیب در سطح گردن رخ دهید، باعث ضعف اندامهای فوقانی یا فلج شدن آن‌های می‌شود و آسیب در سطح سینه یا کمر اختلال و ضعف در عضلات تحتانی را به دنبال دارد.
سندرم‌های آسیب نخاعی ناکامل عبارتند از:
- سندرم براون سکوارد
- سندرم طناب پیشین (قدامی)
- سندرم طناب مرکزی
- سندرم طناب پسین (خلفی)
سندرم طناب مرکزی
سندرم طناب مرکزی، معمولا در بیماران مبتلا به آسیب‌های اتساعی اتفاق می‌افتد که در آن طناب نخاعی فشرده و باریک می‌شود. فشردگی در ناحیه استخوان قدامی گردن و رباط پشتی کانال نخاعی، که به آن رباط زرد نیز گفته می‌شود، رخ می‌دهد. رباط زرد یا فلاوم، یک رباط قوی است که قسمت تیغه‌های قوس مهره‌ای دو مهره مجاور در ستون فقرات را به یکدیگر متصل می‌کند. این رباط از طناب نخاعی و عصب‌ها محافظت کرده و باعث ثبات نخاع می‌گردد.
آسیب ایجادشده در این ناحیه نتیجه فشار قدامی و خلفی نخاع است که در نهایت منجر به ادم، خونروی یا ایسکمی در بخش طناب مرکزی می‌شود. در واقع اغلب آسیب‌ها در بخش پایینی طناب نخاعی گردن ایجاد می‌شود که فیبرهای عصبی میانه در ناحیه بازو و فیبرهای عصبی جانبی در ناحیه پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد و از این طریق اختلالات حرکتی ایجاد می‌کند.
دلایل ایجاد سندرم طناب مرکزی
سندرم طناب مرکزی ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما اغلب افراد بالای ۵۰ سال را درگیر می‌کند. زیرا این افراد بیشتر در معرض آسیب‌های ناشی از بازشدگی بیش از حد مهره‌های گردن قرار دارند. علاوه بر این، احتمال بروز این بیماری در ورزشکارانی که در معرض اتساع مهره‌های گردن و پارگی دیسک ناشی از فشردگی طناب نخاعی قدامی هستند نیز بالاست. در کل، دلایل ایجاد سندرم طناب مرکزی را می‌توان به دو دسته آسیب‌های ضربه‌ای و آسیب‌های غیرضربه‌ای تقسیم کرد:
آسیب‌های ضربه‌ای: بیشتر آسیب‌هایی که به طناب نخاعی وارد می‌شوند از نوع آسیب‌های ضربه‌ای هستند که منجر به ضایعه نخاعی و در نهایت آسیب به نخاع می‌شوند. این موارد ممکن است در اثر تصادفات جاده‌ای، سقوط از ارتفاع، حرکات ورزشی شدید، شکافتگی ناشی از گلوله یا ضربات چاقو اتفاق بیفتد که در نهایت منجر به موارد زیر می‌شود:
- شکستگی در ناحیه ستون فقرات
- در رفتگی‌های ستون فقرات
- شکستگی همراه با دررفتگی ستون فقرات
- صدمات عروقی در اثر ضربه
- دیسک بین‌مهره‌ای
- زخم‌های شدید
آسیب‌های غیر ضربه‌ای: اغلب آسیب‌های واردشده به طناب نخاعی در اثر آسیب‌های ضربه‌ای ایجاد می‌شوند، اما موارد دیگری نیز وجود دارند که ممکن است اختلال سندرم طناب مرکزی را به دنبال داشته باشند که به آن آسیب‌های غیر ضربه‌ای گفته می‌شود. آسیب‌های غیر ضربه‌ای عبارتند از:
- فتق دیسک بین‌مهره‌ای
- لغزش مهره
- تنگی مجاری نخاعی
- مشکلات عروقی
- تومورهای ناحیه ستون فقرات
- آرتروز شدید ناحیه ستون فقرات
- انواع عفونت
- بیماری‌هایی چون اسپینابیفیدا، میلیت عرضی، سیرنگومیلی، آمیوتروفیک لترال اسکلروزیس، بیماری ام اس یا مولتیپل
علائم سندرم طناب مرکزی
اختلال سندرم طناب مرکزی بیشتر باعث ضعف حرکتی در اندامهای فوقانی می‌شود و اندامهای تحتانی را کمتر درگیر می‌کند. با این حال ممکن است فرد در بخش‌های پایین‌تر از محل آسیب نیز دچار نقص‌هایی شده و علائمی چون بی‌اختیاری ادرار را بروز دهد.
تشخیص سندرم طناب مرکزی
بیمار پس از بروز علائم که شامل ضعف و عدم حرکت می‌شود، به پزشک مراجعه کرده و علت مشکلات پیش آمده را جویا می‌شود. در این مواقع پزشک با بررسی شرح‌حال بیمار و سوابق پزشکی او، به معاینه عصبی پرداخته و مواردی چون ام‌ارآی و سی‌تی‌اسکن از مهره‌های گردن را برای او تجویز می‌کند. هدف از این آزمایشات، بررسی استحکام و ثبات ستون فقرات است.
ام‌ارآی (MRI): اولین چیزی که پزشک از بیمار می‌خواهد، تصویربرداری ام‌ارآی است. ام‌ارآی با استفاده از میدان‌های مغناطیسی و تکنولوژی کامپیوتری، تصویری سه‌بعدی از بدن ارائه می‌دهد که در آن فشردگی طناب نخاعی از استخوان، دیسک و هماتوم نشان داده می‌شود.
سی تی اسکن: این نوع تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس انجام می‌شود و در آن شکل و اندازه کانال نخاعی، محتویات و ساختارهای اطراف آن را نشان داده می‌شود.
اشعه ایکس: این نوع تصویربرداری ساختار مهره‌ها و طرح کلی مفاصل را نشان داده و شکستگی‌ها و دررفتگی‌های ستون فقرات را مشخص می‌کند. علاوه بر این، میزان تغییرات تخریبی مهره‌ها با استفاده از تصویربرداری اشعه ایکس قابل تشخیص است.
درمان سندرم طناب مرکزی
پزشک پس از تشخیص سندرم طناب مرکزی، ابتدا از روش‌های غیر تهاجمی مانند بی‌حرکت کردن گردن، استفاده از استروئیدها و فیزیوتراپی و کاردرمانی، اقدام به درمان اختلال ایجادشده در بیمار می‌کند. در صورتی که فشردگی طناب نخاعی بسیار شدید باشد، پزشک از روش جراحی برای درمان بیمار استفاده کرده و ریسک آسیب به طناب نخاعی را برطرف می‌سازد. روش‌های درمانی سندرم طناب مرکزی عبارتند از:
بی‌حرکت کردن گردن: در این نوع درمان پزشک با استفاده از پروتزهای گردن سعی می‌کند گردن بیمار را بی‌حرکت نگه دارد تا از آسیب‌های بیشتر به طناب نخاعی پیشگیری کند.
استفاده از استروئیدها: در صورتی که بیمار منع دارویی نداشته باشد، پزشک از استروئیدها برای درمان بیماری او استفاده می‌کند.
درمان‌های توانبخشی: درمان توانبخشی، شامل فیزیوتراپی و کاردرمانی، نوع دیگری از درمان است که با توجه به تشخیص پزشک برای سندرم طناب مرکزی پیشنهاد می‌گردد.
جراحی: در گذشته به علت عدم وجود تصویربرداری ام‌ارآی و سی‌تی‌اسکن، پزشک برای مقابله با ریسک بیماری و جلوگیری از آسیب طناب نخاعی، در همان مراحل اولیه بیماری اقدام به عمل جراحی می‌کرد، اما امروزه عمل جراحی آخرین راهکار پیشنهادی است. در واقع، برای درمان بیماری سندرم طناب مرکزی از جراحی استفاده نمی‌شود مگر این‌که فشردگی طناب نخاعی شدید باشد و این مورد در نتیجه تصویربرداری ام‌ارآی و سی‌تی‌اسکن نشان داده شده باشد.
مراحل درمان سندرم طناب مرکزی
در مراحل اولیه پزشک روش‌های دارودرمانی یا فیزیوتراپی را به بیمار پیشنهاد می‌دهد. بسیاری از بیماران در شش هفته اول بهبود یافته و نتیجه خوبی را مشاهده می‌کنند. در این‌جا ضعف‌های حرکتی بیمار برطرف شده و عملکرد بازوها و پاها به حالت سابق برمی‌گردد. در نهایت حرکات دست و انگشتان نیز بهبود یافته و بیمار دوباره چابکی و مهارت را در حرکات دست خود مشاهده می‌کند. در صورتی که پس از یک دوره درمان ضعف حرکتی بیشتر شود یا زوال عصبی و بی‌ثباتی ستون فقرات اتفاق بیفتد، پزشک از جراحی برای رفع سندرم طناب مرکزی استفاده می‌کند.
اغلب جوانانی که به سندرم طناب مرکزی دچار می‌شوند با همان درمان‌های اولیه بهبود پیدا کرده و توان حرکتی سابق خود را به دست می‌آورند. بهبود بیماری در افراد مسن اغلب با انجام عمل جراحی امکان‌پذیر است، اما پزشک در ابتدا راهکارهای غیر جراحی را تجویز می‌کند و در صورت عدم دریافت نتیجه، عمل جراحی را پیشنهاد می‌دهد.
در این مقاله در مورد سندرم طناب مرکزی صحبت کردیم و اطلاعاتی در رابطه با این بیماری، علل ایجاد، علائم و راه‌های درمان آن در اختیارتان قرار دادیم. همان‌طور که مشاهد کردید، اغلب افرادی که به سندرم طناب مرکزی دچار می‌شوند، در معرض ضربات شدید ستون فقرات قرار دارند. برای پیشگیری از این اختلال باید بیشتر توجه داشته باشید و حواستان را در حین رانندگی جمع کنید تا مانع از بروز تصادف و آسیب به مهره‌های گردنی شوید. ورزشکاران نیز باید در حین حرکات ورزشی مراقبت بیشتری از خود داشته باشند تا از حوادث احتمالی و بروز این اختلال پیشگیری نمایند.
نظرات