تومورهای ساقه مغز حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از تومورهای مغزی دوران کودکی را تشکیل می‌دهند. شیوع بالای این تومورها در سنین بین ۶ تا ۹ سالگی است. واژه گلیوم ساقه مغز (brain stem gliomas) معمولاً به جای تومور ساقه مغزی استفاده می‌شود. به طور دقیق‌تر، گلیوم انواع مختلفی از آسیب شناسی تومور مانند گانگلیوما، آستروسیتوما پیلوسیتیک، آستروسیتومای تفریقی، آستروسیتومای آناپلاستیک و گلیوبلاستوم چند شکلی را شامل می‌شود.
گلیومای ساقه مغزی (brain stem gliomas) کودکان تومورهایی هستند که در ناحیه‌ای از مغز به نام ساقه مغزی ایجاد می‌شوند. ساقه مغزی نخاع را به مغز متصل می‌کند و در پایین‌ترین قسمت مغز، دقیقاً بالای گردن قرار دارد. لینک گلیوما بسته به درجه تومور ممکن است به سرعت یا به آرامی رشد کند. درجه تومور با بررسی سلولهای آن در زیر میکروسکوپ و اینکه تا چه اندازه سلول‌ها مشابه سلولهای طبیعی باشند، تعیین می‌شود.
سلولهای توموری با درجه بالاتر و به شکل غیر طبیعی‌تر رشد سریع‌تری دارند و درجه بدخیمی آنها نیز نسبت به سلولهای توموری درجه پایین‌تر، بالاتر است. اگر علائمی مانند از دست دادن تعادل هنگام راه رفتن یا بی خوابی‌های غیرعادی در کودک خود مشاهده کردید، حتماً و در اسرع وقت به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه نموده و تشخیص و درمان بیماری را پیگیری نمایید تا به نتایج بهتری دست یابید
انواع گلیوم ساقه مغز در کودکان
دو نوع گلیوم ساقه مغز در کودکان وجود دارد. گلیومای ساقه مغز (brain stem gliomas) کودکان یک گلیومای پنتین اینترینسیک تفریقی (DIPG) یا یک گلیومای فوکال (کانونی) است:
- DIPG یک تومور با درجه بالا است که سریع رشد می‌کند و از طریق ساقه مغز گسترش می‌یابد. درمان این نوع تومور دشوار است و پیش آگهی (احتمال بهبودی) ضعیفی دارد. کودکان زیر ۳ سال مبتلا به DIPG ممکن است پیش آگهی بهتری نسبت به کودکان ۳ ساله و بالاتر داشته باشند.
- گلیوم کانونی آهسته رشد می‌کند و در یک ناحیه ازساقه مغز قرار دارد. درمان ن نسبت به DIPG ساده‌تر است و پیش آگهی بهتری نیز دارد.
دلایل ابتلای کودکان به گلیومای ساقه مغز
علت بسیاری از تومورهای مغزی دوران کودکی ناشناخته است.
علائم گلیوم ساقه مغز در همه کودکان یکسان نیستند
علائم و نشانه‌های گلیوم ساقه مغز (brain stem gliomas) به موارد زیر بستگی دارد:
- تومور در کدام قسمت از مغز شکل می‌گیرد.
- اندازه تومور و اینکه آیا از طریق ساقه مغز گسترش یافته است.
- سرعت رشد تومور چقدر است.
- سن و میزان رشد کودک
برخی تومورها علائم یا نشانه‌ای را ایجاد نمی‌کنند. نشانه‌ها و علائم ممکن است توسط گلیومای ساقه مغز کودکان یا سایر شرایط ایجاد شوند. اگر فرزند شما هر کدام از نشانه‌های زیر را داشت، به متخصص کودکان مراجعه نمایید:
- از دست دادن توانایی حرکت یک طرف صورت و یا بدن
- از دست دادن تعادل و مشکل در راه رفتن
- مشکلات بینایی و شنوایی
- سردرد صبحگاهی یا سردردی که پس از استفراغ کردن از بین می‌رود.
- تهوع و استفراغ
- خواب آلودگی غیر معمول
- انرژی بیشتر یا کمتر از حد معمول
- تغییر در رفتار
- مشکل در یادگیری در مدرسه
تشخیص این تومور مغزی در کودک
آزمایش‌ها و روش‌های زیر می‌توانند برای تشخیص گلیومای ساقه مغزی در کوردک مورد استفاده قرار گیرد:
معاینه فیزیکی و تاریخچه بیماری
معاینه بدن برای بررسی علائم عمومی سلامت، از جمله چک کردن علائم بیماری، مانند توده‌ها یا هر چیز دیگری که به نظر غیر طبیعی است، انجام می‌گردد. تاریخچه عادت‌های سلامت بیمار و بیماری‌ها و درمان‌های قبلی نیز ثبت خواهند شد.
معاینه عصبی
مجموعه‌ای از سؤالات و آزمایشات برای بررسی مغز، نخاع و عملکرد عصبی پرسیده و انجام می‌شوند. بررسی وضعیت روحی، هماهنگی و توانایی راه رفتن به طور عادی و کارکرد مناسب عضلات، حس‌ها و رفلکس‌ها به نیز انجام می‌گردد. این روند ممکن است به عنوان یک آزمون عصبی یا معاینه عصبی شناخته شود.
ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) با گادولینیم
ام آر آی روشی است که در طی آن از یک آهنربا، امواج رادیویی و یک کامپیوتر برای ایجاد یک سری عکس‌های دقیق از مناطق داخل مغز استفاده می‌شود. ماده‌ای به نام گادولینیم به داخل رگ تزریق می‌شود. گادولینیم اطراف سلولهای سرطانی جمع می‌شود تا آنها در تصویر روشن‌تر به نظر برسند. این روش همچنین به نام تصویربرداری رزونانس مغناطیسی هسته‌ای یا ام آر آی نامیده می‌شود.
بیوپسی
اگر در اسکن ام آر آی به نظر برسد که تومور DIPG وجود دارد، بیوپسی معمولاً انجام نمی‌شود و تومور برداشته نمی‌شود.
اگر در اسکن MRI به نظر برسد یک گلیوم ساقه مغزی مرکزی وجود دارد، بیوپسی ممکن است انجام شود. در طی بیوپسی بخشی از جمجمه برداشته می‌شود و برای برداشتن نمونه از بافت مغزی از یک سوزن استفاده می‌شود. گاهی اوقات، سوزن توسط یک کامپیوتر هدایت می‌شود. یک متخصص پاتولوژی، نمونه بافت را زیر میکروسکوپ می‌بیند تا سلولهای سرطانی را جستجو کند. اگر سلولهای سرطانی یافت شوند، پزشک همانطور که ممکن است طی یک عمل جراحی مشابه، تا حدی که ایمن است تومور را بردارد.
آزمایش زیر ممکن است بر روی بافتی که به عنوان نمونه برداشته شده انجام شود:
ایمونوهیستوشیمی
در آزمایش ایمنوهیستوشیمی از آنتی بادی‌ها برای بررسی آنتی ژن‌های خاص در یک نمونه از بافت استفاده می‌شود. آنتی بادی معمولاً آغشته به یک ماده رادیواکتیو یا یک رنگ است که باعث می‌شود بافت زیر میکروسکوپ روشن به نظر برسد. این نوع آزمون می‌تواند برای بیان تفاوت بین گلیوم ساقه مغز و دیگر تومورهای مغزی مورد استفاده قرار گیرد.
روش‌های درمانی گلیومای مغزی در بچه‌ها
درمان‌هایی برای همه کودکان مبتلا به گلیوم ساقه مغزی وجود دارد. سه نوع درمان برای این نوع بیماری استفاده می‌شوند:
- پرتودرمانی (با استفاده از اشعه ایکس با دوز بالا برای از بین بردن سلولهای سرطانی)
- عمل جراحی (از بین بردن سرطان در طی یک عمل جراحی)
- شیمی درمانی (استفاده از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلولهای سرطانی)
بسته به نیازهای بیمار، ممکن است بیش از یک روش درمانی استفاده شود. پزشکان متخصص با همکاری یکدیگر ممکن است بهترین درمان را برای کودکان مبتلا به گلیومای ساقه مغز ارائه دهند. درمان فرزند شما اغلب توسط یک متخصص انکولوژی اطفال، پزشک متخصص در زمینه سرطان در کودکان، هماهنگ خواهد شد. متخصص انکولوژی اطفال ممکن است فرزند شما را به سایر پزشکان، مانند متخصص جراح مغز و اعصاب اطفال (متخصص در جراحی مغز کودکان)، متخصص اعصاب کودکان، متخصص روانشناس، متخصص رادیوتراپی و سایر پزشکانی که در طی روند درمان کودک شما مورد نیاز هستند، ارجاع دهد.
جراحی زمانی که امکان انجام آن وجود دارد برای درمان گلیومای ساقه مغز مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به محل سرطان است، ممکن است پزشک کودک شما ممکن است با ایجاد یک شکاف در جمجمه در طی یک عمل جراحی به نام کرانیتومی تا جایی که می‌تواند تومور را بردارد.
اگر گلیوم ساقه مغز در جایی قرار گرفته باشد که قابل برداشتن نیست، عمل جراحی ممکن است به بیوپسی سرطان محدود شود. از آنجا که تومورهای ساقه مغز اغلب نمی‌توانند برداشته شوند، پرتودرمانی رایج‌ترین درمان برای کودکان مبتلا به گلیوم ساقه مغزی است. در پرتودرمانی از پرتوهای پر انرژی اشعه ایکس و دیگر منابع برای از بین بردن سلولهای سرطانی و کوچک کردن تومور استفاده می‌شود. پرتوهای مورد نیاز برای درمان گلیومای ساقه مغز معمولاً از یک دستگاه خارج از بدن (پرتودرمانی خارجی) هستند. آزمایشات بالینی پرتودرمانی را در چندین دوز کوچک در هر روز (پرتودرمانی هایپر فراکشند) ارزیابی می‌کنند. از آنجا که پرتودرمانی می‌تواند بر رشد و رشد مغز تأثیر بگذارد، دیگر آزمایشات بالینی روش‌هایی را برای کاهش یا تأخیر در پرتودرمانی، مخصوصاً برای کودکان جوانی که هنوز رشد کامل ندارندد، ارزیابی می‌کنند.
شیمی درمانی استفاده از دارو برای از بین بردن سلولهای سرطانی است. داروهای شیمی درمانی ممکن است به صورت دهانی استفاده شوند یا به داخل رگ (وریدی) یا یک عضله تزریق شوند. شیمی درمانی یک درمان سیستمیک است زیرا دارو وارد جریان خون می‌شود، از بدن عبور می‌کند و می‌تواند سلولهای سرطانی را در سراسر بدن از بین ببرد. شیمی درمانی در آزمایشات بالینی به عنوان وسیله‌ای برای به تأخیر انداختن یا از بین بردن نیاز به پرتودرمانی در بیماران جوانتر و همچنین برای استفاده قبل از پرتودرمانی یا در طی آن مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
درمان در شرایط خاص
استفاده از شانت و آستروئید دو روشی است که گاهی برای درمان گلیومای ساقه مغزی کودکان به کار برده می‌شود:
شانت
کمتر از نیمی از کودکان مبتلا به تومورهای ساقه مغز، دچار هیدروسفالی انسدادی می‌شوند که باعث می‌شود در برخی موارد در طول بیماری خود نیاز به یک شانت یا ونتریکولوستومی داشته باشند. شانت ها دستگاه‌های مکانیکی لوله‌ای شکل ساده‌ای هستند که مانند یک شانت بطن چپ مایع مغزی نخاعی را که در بطن مغزی در بالای تومور قرار دارد، به مکان دیگری در بدن معمولاً شکم (پریتونئوم)، منتقل می‌کنند. ونتریکولوستومی ایجاد یک کانال داخلی با عمل جراحی اغلب از بطن سوم تا قسمت پایین مغز است که اجازه می‌دهد مایع مغزی نخاعی از تومور تخلیه شود.
استروئیدها
دگزامتازون (با نام تجاری دکادرون) یک داروی استروئیدی است که اغلب برای بیماران مبتلا به تومورهای ساقه مغز جهت تورم و “تنگی” تومور در پایه جمجمه آنها تجویز می‌شود. دگزامتازون باید به اندازه مناسب مصرف شود! دگزامتازون نباید هرگز به صورت پروفیلاکتیک و یا “فقط بر حسب مورد” تجویز شود. این امر به این معناست که این آستروئید یک داروی بسیار مؤثر برای درمان علامتی تورم همراه با درمان گلیومای ساقه مغز، به خصوص در ترکیب با روش پرتودرمانی است. با این حال، دگزامتازون مگر در مواردی که کودک دارای علامت تورم باشد، ضروری نیست. دگزامتازون دارای تعدادی عوارض جانبی است که شامل تغییرات خلقی، بیخوابی، افزایش وزن، احتباس مایعات، بی ثباتی گلوکز، فشار خون بالا و افزایش حساسیت به عفونت است.
عواملی که در احتمال بهبودی و گزینه‌های درمان تأثیر دارند
پیشگیری و گزینه‌های درمان به موارد زیر بستگی دارند:
- نوع گلیومای ساقه مغز
- مکان تومور در مغز و اگر در ساقه مغز گسترش یافته است.
- سن کودک هنگامی که گلیوم ساقه مغزی تشخیص داده شد.
- آیا کودک به وضعیتی به نام نوروفیبروماتوز نوع ۱ دچار است یا خیر.
- آیا تومور به تازگی تشخیص داده شده است یا مجدداً عود کرده است.
گلیوم ساقه مغز عود کننده کودکان
گلیومای ساقه مغز کانونی ممکن است چندین سال پس از اولین درمان عود کند. تومور ممکن است در مغز یا در قسمت‌های دیگر سیستم عصبی مرکزی باشد. قبل از درمان این نوع تومور، آزمایشات تصویربرداری، بیوپسی یا عمل جراحی ممکن است انجام شود تا از وجود سرطان و میزان آن اطمینان حاصل شود
نظرات