شبکه بازویی (براکیال) یک شبکه از اعصاب است که حرکات و احساس‌های شانه، بازو و دست‌ها را تأمین می‌کند. عصب‌های پشتیبان بازو در ستون فقرات هستند و تا گردن بالا می‌آیند؛ آن‌هایی که دست و انگشتان را پشتیبانی می‌کنند در قسمت پایین گردن قرار دارند.
این مجموعه عصبی از ۴ ریشه عصب گردنی (C5-C8) و اولین عصب صدری (T1) تشکیل شده‌اند. این ریشه‌ها با هم ترکیب شده و سه تنه را ایجاد می‌کنند. C5-C6 از تنه بالایی، C7 از تنه میانی ادامه می‌یابد و C8-T1 از تنه پایینی شکل می‌گیرد. هر تنه به چند شاخه تقسیم می‌شود. نیم شاخه‌ها معمولاً عضلات فلکسور (که بازو را بلند کرده و خم می‌کنند) تغذیه می‌کنند. بقیه عضلات اکستنسور (که بازو را صاف کرده و آن را پایین می‌آورند) را تغذیه می‌کنند.
شبکه براکیال پلی برای انتقال پیام عصبی از مغز به بازو
اعصاب شبکه بازویی از نخاع در زیر ترقوه خارج شده و وارد زیر بغل می‌شوند. از آنجا به عصب‌های تکی تقسیم می‌شوند که کنترل عضلات شانه، آرنج، مچ دست و دست را به عهده می‌گیرند.
زمانی که عصب‌ها در شبکه بازویی آسیب می‌بینند، سیگنال‌ها نمی‌توانند از مغز به سمت عضلات بازو انتقال یابند؛ بنابراین برخی یا همه عضلات بازوی کودک ممکن است از کار بیفتند. زمانی که این عارضه فقط عضلات شانه و آرنج را در برگیرد به آن فلج ارب گفته می‌شود و زمانی که این عارضه عضلات بازو، دست و مچ دست را تحت تأثیر قرار دهد به آن فلج کلی شبکه بازویی گفته می‌شود.
علل آسیب‌دیدگی شبکه بازویی
تصور بر این است که آسیب‌دیدگی شبکه براکیال در هنگام زایمان به علت آسیب‌دیدگی شبکه بازویی نوزاد در حین وضع حمل اتفاق می‌افتد. این آسیب‌دیدگی باعث می‌شود که عملکرد حرکتی و حسی بازو دچار اختلال شود.
آسیب‌دیدگی شبکه بازویی ممکن است به دلیل تصادفات رانندگی، تصادف با موتور سیکلت، آسیب‌دیدگی‌های ورزشی و… ایجاد شوند. شدت آسیب‌دیدگی عصبی متفاوت بوده و می‌تواند از کشیده شدن خفیف تا پارگی ریشه عصب و جدا شدن آن از نخاع باشد.
علائم آسیب‌دیدگی شبکه براکیال
- الگوی ضعف و فلج عضلانی در اندام فوقانی به این که کدام یک از اعصاب شبکه بازویی آسیب دیده باشند بستگی دارد
- کاهش احساس در اندام فوقانی
- درد
انواع آسیب‌دیدگی های شبکه بازویی
جدا شدن: عصب از محل اتصال آن به نخاع پاره می‌شود؛ این شدیدترین نوع این عارضه است. افتادگی پلک ناشی از جدا شدن شبکه بازویی پایینی است (سندرم هورنر)
پاره شدن: عصب پاره می‌شود اما نه از محل نخاع
تومور عصب: بافت اسکار در اطراف قسمت آسیب دیده رشد می‌کند و باعث افزایش فشار بر عصب آسیب دیده شده و اجازه نمی‌دهد که سیگنال از عصب به عضلات منتقل شود.
نوراپراگزیما: عصب کشیده شده و آسیب می‌بیند ولی پاره نمی‌شود.
چگونه کودک دچار آسیب‌دیدگی شبکه بازویی می‌شود؟
شبکه بازویی نوزاد ممکن است به دو طریق دچار آسیب‌دیدگی شود:
- در هنگام تولد: از هر ۱۰۰۰ نوزاد ۱.۵ نفر از آنها ممکن است دچار آسیب‌دیدگی شبکه بازویی شوند. غالباً این اتفاق زمانی می‌افتد که گردن نوزاد به یک شمت کشیده شده و وضع حمل او دشوار شود. این آسیب‌دیدگی باعث از دست رفتن کلی یا جزئی عملکردهای حرکتی و عصبی در بازو می‌شود.
- ضربه: آسیب‌دیدگی ضربه‌ای شبکه بازویی به دلیل تصادف با وسایل نقلیه، موتور سیکلت، آسیب‌دیدگی‌های ورزشی یا ضربات چاقو یا برخورد گلوله رخ می‌دهند. شدت آسیب‌دیدگی‌های ضربه‌ای متفاوت بوده و ممکن است از کشیدگی خفیف ریشه عصب تا پاره شدن و جدا شدن آن از نخاع متغیر باشد.
وضعیت‌های مرتبط با آسیب‌دیدگی شبکه بازویی
فلج ارب
- C5, C6 و گاهی اوقات عصب C7 درگیر مشوند.
- غالباً با صاف شدن کامل دست و خم شدن کامل مچ دست نشان داده می‌شود.
- ممکن است عملکرد دست خوب باشد اما حرکات بازو به طور کامل انجام نشوند
- ممکن است باعث بی‌ثباتی مفصل شانه شود.
- غالباً با ضعف در عضلات دوسر و دلتوئید همراه است (قادر به خم کردن آرنج یا بلند کردن بازو از شانه نیست)
- ۷۵ درصد از آسیب‌دیدگی‌های شبکه بازویی را در برمی‌گیرد.
فلج کامل
- همه ۵ عصب شبکه بازویی درگیر می‌شوند (C5-T1)
- شانه، بازو یا دست قادر به حرکت نیستند.
- ممکن است هیچ حسی در بازو وجود نداشته باشد.
سندرم هورنر
آسیب‌دیدگی عصب بر چشم‌ها تأثیر گذاشته باعث تنگ شدن مردمک چشم (مایوز) و افتادگی چشم (پتوز) می‌شود.
بهبودی طبیعی
مبداء عصب‌های شبکه بازویی، گردن و ستون فقرات گردنی است. عصب‌ها دوباره از گردن به سمت بازوها می‌روند. این فرایند به اندازه ۱ میلی‌متر در روز یا یک اینچ در ماه پیش می‌رود.
ممکن است در صورتی که عصب‌ها به طور کامل به مبدأ حرکتی و عصبی خود متصل نشوند بهبودی ناقص اتفاق بیفتد. بهبودی کامل زمانی حاصل می‌شود که فیبرهای حسی به اهداف انتهایی و فیبرهای حرکتی به عضلات هدف برسند.
توانایی خم کردن آرنج (عملکرد عضلات دو سر) در سومین ماه عمر نشان‌دهنده بهبودی کامل است. به علاوه عملکرد عضلات دو سر، حرکات فعال مچ دست در حرکات رو به بالا و صاف کردن انگشتان دست و شست نشانه‌ای قوی از بهبودی طبیعی کامل است. تمرینات ملایم دامنه حرکتی باید به وسیله والدین به همراه معاینات مکرر پزشک باید انجام شوند. انجام این کارها برای والدینی که نشانه‌های قوی بهبودی را می‌بینند نیز ضروری است.
حدود دوسوم کودکان مبتلا به فلج شبکه بازویی با اقدامات درمانی جزئی خود به خود بهبود می‌یابند. باقیمانده بیماران ممکن است محدودیت‌هایی متناسب با آسیب‌دیدگی شبکه بازویی که بهبود نیافته است داشته باشند. محدودیت‌ها ممکن است شامل ناقص بودن دامنه حرکتی در یک یا چند حرکت، ضعف عضلانی یا کاهش احساس در بازو باشد. تلاش‌های درمانی ما بر بهبودی این نوزادان متمرکز می‌شود.
عمل جراحی برای درمان آسیب‌دیدگی‌های شبکه بازویی
مدت زمان انجام عمل جراحی ترمیمی یک فاکتور مهم در دروان بهبود است. در ۱۸ ماهگی، عضلاتی که هنوز به عصب وصل نشده‌اند ممکن است ضعیف‌تر شوند.
برای آسیب‌دیدگی‌هایی از نوع جدا شدن و پارگی، امکان بهبودی کامل وجود ندارد مگر این که جراحی ترمیمی در زمان مقتضی انجام شود. برای آسیب‌دیدگی‌هایی از نوع تومور عصب و نوراپراگزیا، احتمال بهبودی متفاوت است. بیشتر بیمارانی که دچار نوراپراگزیا شده‌اند پیش‌آگهی نسبتاً خوبی نسبت بهبودی خود به خودی نشان می‌دهند و ۹۰ تا ۱۰۰ درصد عملکرد آنها بازمی‌گردد.
در صورت نیاز به انجام عمل جراحی، ترمیم عصب به روش میکروسرجری ممکن است تا سن ۳ ماهگی مورد ملاحظه قرار گیرد. ترمیم اولیه عصب معمولاً بین ۳ تا ۶ ماهگی نوزاد انجام می‌شود. این عمل به شرح زیر انجام می‌شود:
نورولیز: برداشتن بافت اسکار محدودکننده اطراف عصب
بریدن تومور عصب: زمانی که تومور عصب بزرگ شود باید آن را برداشت و عصب را دوباره به هم متصل کرد یا پیوند عصب را انجام داد.
پیوند عصب: زمانی که فاصله بین انتهای عصب زیاد می‌شود، احتمال ایجاد تنش افزایش یافته و باید با استفاده از روش “انتها به انتها” یا پیوند عصب این عارضه را رفع کرد.
جراحی قطع عصب: معمولاً این عمل در مواردی که جداسازی اتفاق افتاده است انجام می‌شود. عصب‌های اهداکننده برای ترمیم مورد استفاده قرار می‌گیرند. قسمتی از ریشه که هنوز به نخاع متصل است می‌تواند برای ترمیم عصب جدا شده مورد استفاده قرار گیرد.
انتقال عصب جداشده
- انتقال عصب جداشده ممکن است در سنین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی انجام شود.
- عصب سالم مجاور که به عضلات هدف نزدیک‌تر است به عصب آسیب دیده متصل می‌شود.
عمل‌های دیگری نیز برای بهبود کلی عملکرد اندامی که تحت تأثیر آسیب‌دیدگی‌های عصبی قرار دارند انجام می‌شود که برخی از آنها عبارتند از:
- عمل جراحی آرتروسکوپی و روش‌های کم تهاجمی دیگر
- انتقال تاندون
- انتقال عضله
- بازسازی شانه
- استئوتومی چرخشی
- بازسازی آرنج
- بوتاکس
روش‌های درمانی غیر جراحی برای درمان آسیب‌دیدگی‌های شبکه بازویی
به کارگیری روش‌های غیرجراحی نیز بخش مهمی از فرایند درمان آسیب‌دیدگی‌های شبکه بازویی هستند.
غالباً به کارگیری روش‌های درمانی فیزیکی و شغلی توصیه می‌شوند که عبارتند از تمرینات بهبوددهنده دامنه حرکتی و تقویتی، تحریک الکتریکی عصبی عضلانی، باندپیچی کینزیو، تحرک مفصل، آب درمانی و استفاده از ارتوز و وسایل کمکی
از آنجا که ممکن است کودک شما قادر به حرکت دادن بازوی آسیب دیده خود نباشد، شما باید به طور فعال به خم کردن مفاصل او کمک کنید. آسیب‌دیدگی شبکه بازویی یک بیماری مادام‌العمر است. مدیریت این بیماری غالباً بر پیشگیری یا کاهش نقص‌ها و به حداکثر رساندن ظرفیت کودک در منزل و در جامعه متمرکز است.
یادآوری این نکته مهم است که نوزاد شما بسیار سازگار است. حامی و تشویق‌کننده باشید؛ بر آنچه کودک می‌تواند انجام دهد تمرکز کنید. حمایت مثبت به کودک کمک می‌کند که حس سالم بودن خود را تقویت کرده و اعتماد به نفس او افزایش یافته و مستقل‌تر شود.
نظرات