جراحی باز روش قدیمی برای جراحی ستون فقرات است، یعنی این که جراح با ایجاد برشی طولانی موضع را باز می‌کند تا بتواند آناتومی بدن را ببیند و به آن دسترسی داشته باشد. البته پیشرفت تکنولوژی در سال‌های گذشته این امکان را فراهم کرده است تا بتوان بسیاری از عارضه‌های کمر و گردن را به روش جراحی کم تهاجمی ستون فقرات (MISS یا minimally invasive spine surgery) درمان کرد.
چون هیچ برش بزرگی در جراحی غیرتهاجمی ایجاد نمی شود، آسیب قابل توجهی به عضلات اطراف ستون فقرات وارد نمی‌شود. بنابراین اکثر بیماران پس از جراحی غیرتهاجمی درد کمتری را تحمل می‌کنند و دوران بهبود را سریع‌تر پشت سر می‌گذارند.
جراحی کم‌تهاجمی (MISS) با بهره‌گیری از تکنولوژی پیشرفته و تکنیک‌های منحصر به فرد، به منظور درمان درد گردن و کمر ناشی از اختلال‌های مختلف ستون فقرات انجام می‌شود. بیماری دیسک دژنراتیو، فتق دیسک، اسکولیوز و تنگی کانال نخاعی از جمله عارضه‌هایی است که به روش جراحی غیرتهاجمی درمان می‌شود.
اگر مبتلا به یکی از انواع بیماری‌های ستون فقرات خصوصاَ بیماری‌های ذکر شده در بالا هستید، توصیه می‌شود با مشاوره با یک پزشک متخصص با تجربه در زمینه مغز و اعصاب، شانس خود را برای جراحی غیر تهاجمی به عنوان جایگزینی برای جراحی باز ستون فقرات، امتحان کنید.
جراحی های غیرتهاجمی متداول ستون فقرات
جراحی غیر تهاجمی ستون فقرات رایج عبارتند از:
دیسککتومی غیرتهاجمی کمر
فتق دیسک پایین کمر به عصب فشار می‌آورد و باعث بروز پا درد شدید، بی‌حسی یا ضعف پا می‌شود. برداشتن دیسک، یا در اصطلاح پزشکی عمل دیسککتومی، راه‌حل جراحی برای رفع این علائم است. مراحل عمل دیسککتومی به شرح زیر است:
بیمار روی تخت دراز می‌کشد و جراح برش کوچکی (کوچکتر از یک اینچ) را روی محل دیسک برجسته ایجاد می‌کند. سپس جراح رترکتور را وارد می‌کند و مقدار کمی از استخوان لامینا را برمی‌دارد تا بتواند دیسک و عصب نخاعی را ببیند. در مرحله بعد جراح عصب را با دقت عقب می‌کشد، دیسک آسیب دیده را خارج می‌کند و ماده پیوند استخوان (گرفت) را جایگزین آن می‌کند. این تکنیک با حداقل تهاجم برای درمان فتق دیسک گردن نیز کاربرد دارد. این عمل از راه برش ایجاد شده روی پشت گردن انجام می‌شود و به دیسککتومی غیرتهاجمی خلفی گردن موسوم است.
فیوژن غیرتهاجمی کمری
فیوژن کمری باز و استاندارد از پشت، از راه شکم یا از پهلو انجام می‌شود. فیوژن کمری کم‌تهاجمی نیز به همین طریق انجام می‌شود. فیوژن کمری ترانس فورمینال داخل بدنی (TLIF) روش رایج و کم‌تهاجم فیوژن است که در آن، جراح از پهلو به ستون فقرات نزدیک می‌شود و به این ترتیب عصب کمتر حرکت داده می‌شود.
بیمار برای عمل MIS TLIF به رو می‌خوابد و جراح در هر طرف ستون فقرات، یک رتراکتور را قرار می‌دهد. در نتیجه از اختلال استخوان و رباط‌های میانی جلوگیری می‌شود. جراح لامینا و دیسک را با استفاده از دو رتراکتور برمی‌دارد، پیوند استخوان را در فضای دیسک قرار می‌دهد و پیچ یا میله را برای تثبیت و حمایت بیشتر جایگذاری می‌کند. جراح در صورت از پهلو نزدیک شدن به ستون فقرات، دید کاملی نخواهد داشت و خارج کردن کامل دیسک غالباً دشوار خواهد بود. در نتیجه فیوژن دیرتر التیام می‌یابد و استخوان‌ها دیرتر به هم جوش می‌خورد. جراح گاهی اوقات علاوه بر استخوان خود بیمار از پیوند استخوان اضافی نیز اضافه می‌کند تا روند التیام تسریع شود.
مزایای جراحی کم تهاجمی ستون فقرات
جراحی کم تهاجمی ستون فقرات یا با حداقل تهاجم ستون فقرات عملی است که جراح در آن از وسایل مخصوصی برای دسترسی پیدا کردن به ستون فقرات، از راه برش‌های کوچک استفاده می‌کند. پزشک در روش قدیمی جراحی باز مجبور بود که برشی به طور ۶ ـ ۵ اینچ ایجاد کند و عضله‌ها را کنار بزند تا بتواند ستون فقرات را ببیند.
جراح پس از کنار زدن عضلات به ستون فقرات دسترسی پیدا می‌کند و می‌تواند استخوان آسیب دیده و بیمار یا دیسک‌های بین مهره‌ای را خارج کند. همچنین جراح می‌تواند به راحتی پیچ، کیج و پودر یا پیوند استخوان را در محل مناسب قرار دهد تا استخوان‌های ستون فقرات تثبیت و روند التیام تسریع شود.
یکی از نقاط ضعف اصلی جراحی باز این است که کشیدن یا عقب زدن عضلات به این بافت‌های نرم آسیب می‌زند. اگرچه هدف از جابجا کردن عضلات این است که جراح بتواند ناحیه مشکل‌ساز را ببیند، اما این کار معمولاً ساختاری بیشتر از حد نیاز را به نمایش می‌گذارد. در نتیجه احتمال آسیب دیدن عضلات افزایش می‌یابد و بیمار پس از جراحی دچار دردی می‌شود که با کمر درد قبل از جراحی متفاوت است. در این حالت دوران نقاهت طولانی‌تر خواهد شد.
جراحی کم تهاجمی ستون فقرات به منظور درمان مشکلات ستون فقرات با ایجاد حداقل آسیب به عضلات و دیگر ساختارهای سالم ستون فقرات ابداع شد. این روش به جراح کمک می‌کند تا فقط محل وجود مشکل را در ستون فقرات ببیند. از دیگر مزایای جراحی کم تهاجمی ستون فقرات می‌توان به برش‌های کوچکتر، خونریزی کمتر و مدت زمان کوتاه‌تر بستری شدن در بیمارستان اشاره کرد.
اگرچه جراحی کم تهاجمی مزایای متعددی برای بسیاری از بیماران دارد، اما از یاد نبرید که بعضی از مشکلات کمر و گردن را نمی‌توان به نحوی موثر به روش‌های کم‌تهاجمی درمان کرد. در کل، عمل غیرتهاجمی کمتر از جراحی باز طول می‌کشد، البته ممکن است جراحی غیرتهاجمی، بسته به نیازهای بیمار، طولانی‌تر شود و به چند برش نیاز داشته باشد.
روش انجام جراحی کم تهاجمی
عمل های دکمپرشن و فیوژن کم تهاجمی (مانند دیسککتومی و لامینکتومی) با وسایل مخصوصی به نام رتراکتور لوله‌ای انجام می‌شود. جراح برش کوچکی را ایجاد می‌کند و رتراکتور لوله‌ای را از پوست و بافت نرم عبور می‌دهد و به ستون فقرات می‌رساند. در نتیجه مجرایی منتهی به ناحیه کوچک مشکل‌ساز در ستون فقرات ایجاد می‌شود. رتراکتور لوله‌ای عضلات را حین عمل باز و ثابت نگه می‌دارد.
جراح وسایل کوچکی را از درون رتراکتور توخالی به ستون فقرات می‌رساند، استخوان یا ماده دیسک جدا شده را نیز از راه رتراکتور خارج می‌کند و به همین طریق وسایل لازم برای فیوژن، مانند ملیه یا پیچ، را از راه رتراکتور وارد می‌کند. در بعضی از جراحی‌ها به بیش از یک رتراکتور نیاز است. جراح برای اطمینان از محل ایجاد برش و ورود رتراکتور، عمل را تحت هدایت فلوئوروسکوپی انجام می‌دهد. فلوئوروسکوپی تصویربرداری رادیوگرافی زنده است که در این مورد عکس‌های ستون فقرات را حین جراحی روی نمایشگر نشان می‌دهد.
همچنین جراح از میکروسکوپ استفاده می‌کند تا تصاویری که از داخل رتراکتور می‌بیند، بزرگتر دیده شود. جراح در نهایت رتراکتور را از بدن خارج می‌کند و عضله‌ها را به محل اصلی برمی‌گرداند. به این ترتیب آسیب‌دیدگی عضلات کمتر از آسیب وارده در جراحی باز می‌شود. جراحی کم تهاجمی ستون فقرات عموماً تحت بیهوشی عمومی، خواب بودن بیمار حین عمل، و بی‌حسی منطقه‌ای (ضمن هوشیاری بیمار و بی‌حسی کمر به پایین) انجام می‌شود.
دوران بهبود پس از جراحی
دوران بستری پس از جراحی غیرتهاجمی کوتاه تر است. مدت زمان بستری به وضعیت خاص هر بیمار و عمل انجام شده بستگی دارد، هرچند بیمار معمولاً پس از دو یا سه روز مرخص می‌شود. چون عضلات و بافت‌های نرم در تکنیک‌های کم تهاجمی آسیب نمی‌بیند، درد پس از عمل غیرتهاجمی کمتر از درد پس از جراحی باز است.
بیمار باید خود را برای تحمل ناراحتی مختصری آماده کند، البته به کمک دستاوردهای کنترل درد می‌توان درد را به خوبی مدیریت کرد و تسکین داد. طب فیزیکی و توانبخشی برای بازیابی قدرت و تسریع دوران بهبود به بیمار توصیه می‌شود. برنامه توانبخشی با توجه به عمل انجام شده و وضعیت عمومی بیمار تهیه می‌شود.
ورزش درمانی کمک می‌کند تا بیمار قدرت کافی را برای برگشت به محل کار و انجام فعالیت‌های روزمره به دست آورد. یکپارچه شدن استخوان‌ها و جوش خوردن آنها به هم پس از عمل فیوژن، چند ماه طول می‌کشد، البته سطح راحتی بیمار غالباً سریع‌تر افزایش می‌یابد. مهره‌های جوش خورده باید در زمان التیام ثابت و در یک راستا نگه داشته شود. پزشک شیوه ایمن حرکت کردن، جابجا شدن، نشستن، ایستادن و راه رفتن را به بیمار آموزش می‌دهد.
زمان ازسرگیری فعالیت‌ها پس از جراحی غیرتهاجمی ستون فقرات به عمل انجام شده و وضعیت خاص بیمار بستگی دارد. پزشک وضعیت بیمار را پس از جراحی ارزیابی می‌کند تا مطمئن شود که روند بهبود به خوبی پیش می‌رود.
سوالات رایج درباره جراحی غیر یا کم تهاجمی ستون فقرات
چند نمونه از سوالات متداول بیماران درباره این روش جراحی عبارتند از:
آیا جراحی کم‌تهاجم ستون فقرات تجربی است؟
سال‌ها است که جراحی کم تهاجمی ستون فقرات با موفقیت انجام می‌شود. با این حال چشم‌انداز، پیچیدگی و روش‌های موجود با سرعت بالایی در حال پیشرفت است.
چه مدت باید برای جراحی غیرتهاجمی ستون فقرات مرخصی بگیرم؟
زمان بازگشت به محل کار به شرایط خاص هر بیمار و شغل وی بستگی دارد. بیمارانی که فعالیت بدنی ندارند، برای مثال کارمندان بخش اداری می‌توانند کار نیمه وقت خود را یک تا دو هفته پس از دیسککتومی غیرتهاجمی شروع کنند. پس از جراحی‌های گسترده‌تری ماند فیوژن باید مدت بیشتری، حدود ۶ ـ ۴ هفته استراحت کرد. درهر حال مدت استراحت پس از جراحی کم تهاجمی کوتاه‌تر از جراحی استاندارد باز است، البته مدت مرخصی گرفتن هر بیمار تابعی از نیازها و شرایط خاص وی است.
آیا از لیزر در جراحی کم تهاجمی ستون فقرات استفاده می‌شود؟
در جراحی کم تهاجمی ستون فقرات از تکنیک‌های پیشرفته متعددی، مانند لیزر، آندوسکوپ، مکیروسکوپ و سیستم‌های هدایت رایانه‌ای، استفاده می‌شود تا بتوان عملی را که در گذشته به روش باز و با ایجاد برشی بزرگ انجام می‌شد، از راه برش‌های کوچک پیش برد. برای این که بتوان به روش کم‌تهاجمی به همان نتایج عمل باز دست یافت، باید به جای تجهیزات پایه معمول، از تکنولوژی‌های پیشرفته بهره گرفت. جراح متناسب با شرایط بیمار و نوع عمل از یک یا چند مورد از این تکنولوژی‌های پیشرفته استفاده می‌کند.
عوارض جراحی کم تهاجمی
پس از جراحی غیرتهاجمی، نیز مانند هر عمل دیگری احتمال بروز عوارض وجود دارد. عوارض جراحی کم‌تهاجمی شبیه به عوارض جراحی‌های فیوژن باز است، البته مطالعات نشان داده است که درصد بروز عفونت پس از عمل‌های غیرتهاجمی، پایین‌تر از عمل‌های باز است. جراح این عوارض را قبل از شروع درمان به بیمار اطلاع می‌دهد. لازم به ذکر است در صورت مراجعه به یک پزشک باتجربه و کارآزموده برای انجام این نوع جراحی، عوارض احتمالی آن به حداقل میزان خود می رسد. این عوارض غیر شایع عبارتند از:
عفونت: آنتی بیوتیک معمولاً قبل از جراحی، در طول آن و پس از عمل برای کاهش خطر عفونت تجویز می‌شود.
خونریزی: خونریزی تاحدی طبیعی است، اما شدت این خونریزی نباید زیاد باشد.
درد در محل پیوند استخوان: درصد اندکی از بیماران دچار درد در ناحیه پیوند استخوان می‌شوند.
عود کردن علائم: علائم اولیه برخی بیماران عود می‌کند.
مفصل کاذب: سیگار کشیدن احتمال ایجاد مفصل کاذب را افزایش می‌دهد. در این حالت استخوان کافی شکل نمی‌گیرد و لازم است که جراحی ثانویه برای دستیبابی به فیوژن یکپارچه و به خوبی به هم جوش خوردن مهره‌ها انجام شود.
آسیب دیدن اعصاب: احتمال آسیب دیدن عصب‌ها یا رگ‌ها حین جراحی وجود دارد. البته این عوارض بسیار نادر است.
لخته شدن خون: لخته شدن خون در پاها نیز یکی از عوارض نادر پس از جراحی کم‌تهاجمی ستون فقرات است. چنانچه لخته جدا شود و به سمت ریه‌ها حرکت کند، زندگی بیمار به خطر می‌افتد.
نظرات