ترمور اسنشیال (رعشه یا لرزش اساسی) نوعی اختلال سیستم عصبی است که باعث لرزش غیرارادی و موزون میشود. رعشه میتواند تقریباً بر هر بخشی از بدن اثر بگذارد، هرچند عموماً در دستها، به ویژه هنگام انجام دادن وظایف سادهای مانند آب نوشیدن از لیوان یا بستن بند کفش مشاهده میشود.
لرزش اساسی در افراد ۴۰ سال به بالا شایع تر است
اسنشیال ترمور معمولاً عارضهای خطرناک نیست، اما به مرور تشدید میشود و ممکن است بسیار شدید و غیرقابل کنترل بشود. لرزش اساسی پیآمد ابتلا به عارضههای دیگر نیست، هرچند رعشه گاهی با بیماری پارکینسون اشتباه گرفته میشود. احتمال بروز رعشه اساسی در هر سنی وجود دارد، اما درصد شیوع آن پس از ۴۰ سالگی افزایش مییابد.
علل لرزش اساسی
حدوداً نیمی از موارد لرزش اساسی پیآمد جهش ژنتیکی است، هرچند ژن خاصی در این زمینه تشخیص داده نشده است. این نوع رعشه به لرزش خانوادگی موسوم است. علل بروز لرزش اساسی در افراد بدون جهش ژنتیکی مشخص نیست.
علائم
نشانهها و علائم لرزش اساسی عبارت است از:
- شروع تدریجی، معمولاً در یک سمت بدن
- شدیدتر شدن لرزش هنگام حرکت کردن
- لرزش معمولاً از دستها شروع میشود و یک یا هر دو دست را درگیر میکند.
- لرزش اساسی گاهی با حرکت دادن مکرر رو به پایین یا بالای سر همراه است.
- استرس و ناراحتی عاطفی، خستگی، کافئین یا دماهای بسیار بالا یا پایین لرزش را تشدید میکند.
مقایسه لرزش اساسی با بیماری پارکینسون
عموم مردم رعشه را مربوط به بیماری پارکینسون میدانند، اما لرزش اساسی تفاوتهای بنیادین با بیماری پارکینسون دارد.
زمانبندی ترمور
لرزش اساسی دستها معمولاً هنگام استفاده از دستها نمودار میشود، حال آن که لرزش ناشی از پارکینسون زمانی بیشترین شدت را دارد که دستها بیحرکت کنار پهلو یا روی ران قرار دارد.
عارضههای مرتبط
ترمور اسنشیال باعث بروز بیماریهای دیگری نمیشود، اما ابتلا پارکینسون منجر به قوز کردن، کند شدن حرکات و کوتاه و نامنظم شدن گامها میشود. البته بیماران دچار لرزش اساسی گاهی با علائم و نشانههای عصبی دیگری، مانند آتاکسی (راه رفتن نامنظم و ناهماهنگ) روبرو میشوند.
درگیر شدن بخشهای مختلف بدن
ترمور اسنشیال عمدتاً دستها، سر و صدا را درگیر میکند، حال آن که رعشه پارکینسون معمولاً از دستها شروع میشود و بر پاها، چانه و دیگر بخشهای بدن نیز اثر میگذارد.
عاملهای خطر
عاملهای خطر شناخته شدهی لرزش اساسی عبارت است از:
جهش ژنتیکی: نوع ارثی لرزش اساسی (ترمور خانوادگی) در واقع گونهای از اختلال غیرجنسی (اتوزومال) غالب است. کافی است ژن معیوب فقط از یکی از والدین به فرزند منتقل شود، تا کودک دچار رعشه شود. بنابراین اگر یکی از والدینتان به دلیل جهش ژنتیکی مبتلا به رعشه اساسی است، به احتمال ۵۰ درصد شما نیز دچار این اختلال خواهید شد.
سن: لرزش اساسی پس از ۴۰ سالگی شیوع بالاتری دارد.
عوارض
ترمور دست خطرناک نیست، اما علائم آن غالباً به مرور زمان تشدید میشود. اگر لرزش شدید باشد، انجام حرکات زیر برای بیمار دشوار میشود:
- نگه داشتن فنجان یا لیوان بدون ریختن مایع موجود در آن
- به راحتی غذا خوردن
- آرایش یا اصلاح کردن
- اگر بیماری بر نای یا زبان نیز اثر گذاشته باشد، حرف زدن برای بیمار دشوار میشود.
- خوانا و واضح نوشتن
تشخیص ترمور اسنشیال
لرزش اساسی پس از بررسی پرونده پزشکی بیمار، سابقه خانوادگی و علائم و انجام معاینه بالینی تشخیص داده میشود.هیچ آزمایشی برای تشخیص لرزش اساسی وجود ندارد. تشخیص ترمور اسنشیال غالباً افتراقی است و پس از رد شدن احتمال ابتلا به عارضههای با علائم مشابه تشخیص داده میشود. متخصصین برای تشخیص افتراقی لرزش اساسی از آزمایشهای زیر بهره میگیرند:
معاینه عصبی
پزشک هنگام معاینه عصبی، عملکرد سیستم عصبی را با در نظر گرفتن موارد زیر ارزیابی میکند:
- واکنشهای تاندون
- تونوس و قدرت عضلانی
- توانایی احساس کردن حسهای خاص
- وضعیت اندامی و هماهنگی
- شیوه راه رفتن
آزمایش خون و ادرار
وجود عاملهای زیر در آزمایش خون و ادرار بررسی میشود:
- بیماری تیروئید
- مشکلات مربوط به متابولیسم یا سوخت و ساز بدن
- عوارض جانبی داروها
- میزان الکل
- میزان مواد شیمیایی عامل لرزش
آزمایشهای عملکردی
تست لرزش اساسی : پزشک معالج برای ارزیابی خود لرزش از روشهای زیر استفاده میکند:
- نوشیدن از لیوان
- بالا نگه داشتن بازوان کشیده
- نوشتن
- کشیدن مارپیچ
اگر پزشک هنوز مطمئن نباشد که لرزش مربوط به ترمور اسنشیال میشود یا بیماری پارکینسون، اسکن انتقال دهنده دوپامین انجام میشود. این آزمایش مشخص میکند که لرزش به کدام عارضه مربوط میشود.
درمان لرزش اساسی
اگر علائم لرزش اساسی خفیف باشد، درمان آن ضرورتی ندارد. اما اگر رعشه کار کردن یا انجام امور روزمره را دشوار ساخته باشد، پزشک معالج روشهای درمان را به بیمار توضیح میدهد.
درمان دارویی
مهارکنندههای بتا: مهارکنندههای بتا معمولاً برای درمان فشار خون بالا تجویز میشود، بعضی از این دسته داروها، مانند پروپرانولول (ایندرال) برای کاهش لرزش توصیه میشود. چنانچه بیمار مبتلا به آسم یا بعضی ناراحتیهای قلبی باشد، مصرف مهار کنندههای بتا ممنوع است. از عوارض جانبی این داروها میتوان به خستگی، سبکی سر یا مشکلات قلبی اشاره کرد.
داروهای ضد تشنج: داروهای صرع، مانند پریمیدون (میسولین) به بیمارانی کمک میکند که به داروهای مسدود کننده بتا واکنش نشان ندادهاند. داروهایی مانند گاباپنتین (گرالیس، نورونتین) و توپیرامات (توپاماکس، کودکسی ایکس آر) برای درمان رعشه تجویز میشود. این داروها با عوارض جانبی مانند خواب آلودگی و حالت تهوع همراه است، این عوارض معمولاً پس از مدت کوتاهی برطرف میشود. (تشنج)
آرام بخشها: پزشکان داروهایی مانند آلپرازولام (زاناکس) و کلونازپام (کلونوپین) را برای درمان بیمارانی تجویز میکنند که اضطراب و تنش لرزششان را تشدید میکند. از عوارض جانبی آرامبخشها میتوان به خستگی یا حس رخوت و آرامش ملایم اشاره کرد. چون آرامبخش ایجاد وابستگی میکند، باید با احتیاط مصرف شود.
تزریق بوتاکس (بوتولینوم توکسین A): بوتاکس برای درمان بعضی رعشهها، به ویژه لرزشهای مربوط به سر و صدا تزریق میشود. تزریق بوتاکس رعشه برخی بیماران را به مدت حدوداً سه ماه آرام میکند. البته اگر بوتاکس برای درمان لرزش دست تزریق شود، ممکن است باعث ضعیف شدن انگشتها بشود. تزریق بوتاکس برای رفع لرزش صدا منجر به گرفتگی صدا و مشکلات بلع میشود.
درمانهای دیگر
طب فیزیکی، فیزیوتراپی و کاردرمانی به برخی بیماران مبتلا به ترمور اسنشیال توصیه میشود. متخصص طب فیزیکی تمرینهایی را برای هماهنگی، کنترل و تقویت عضلات به بیمار آموزش میدهد. متخصص کار درمانی به بیمار کمک میکند تا بتواند به شرایط جدید خود عادت کند. متخصص بیمار را در زمینه استفاده از وسایل انطباقی راهنمایی میکند تا رعشه کمتر روند عادی زندگی وی را مختل کند. برای نمونه از وسایل زیر استفاده میشود:
- لیوانها و وسایل آشپزخانه سنگینتر
- بستن وزنههای مخصوص به مچ دست
- استفاده از وسایلی سنگینتر و پهنتر برای نوشتن، مانند خودکارهایی با بدنه ضخیم
تحریک عمقی مغز
اگر رعشه شدید باشد و مصرف دارو تاثیری بر کاهش آن نداشته باشد، تحریک عمقی مغز توصیه میشود. پزشک پروب الکتریکی بلند و باریکی را در بخشی از مغز به نام تالاموس وارد میکند که باعث رعشه شده است. سیم پروب زیر پوست وارد میشود و به دستگاهی به نام تحریک کننده عصبی متصل میشود که در قفسه سینه جایگذاری شده است. این دستگاه پالسهای الکتریکی بدون دردی را برای مختل کردن سیگنالهای عامل لرزش تالاموس اعمال میکند. از عوارض جانبی جراحی میتوان به از کار افتادن دستگاه، مشکلات مربوط به تعادل، گفتار یا کنترل حرکات، سردرد و ضعف اشاره کرد. این عوارض جانبی غالباً پس از عادت کردن به دستگاه یا پس از مدتی برطرف میشود.
درمان خانگی و تغییر سبک زندگی
روشهای ساده زیر به کاهش یا برطرف شدن لرزش کمک میکند:
پرهیز از کافئین: کافئین و محرکهای دیگر لرزش را شدیدتر میکند.
کاهش یا قطع مصرف الکل: لرزش برخی بیماران پس از نوشیدن مشروبات الکلی اندکی کمتر میشود، اما الکل راهحل خوبی نیست، چون به محض از بین رفتن اثر الکل، رعشه شدیدتر میشود. به علاوه به مرور لازم است که برای آرام کردن لرزش مقدار الکل بیشتری مصرف شود و این کار در نهایت منجر به الکلیسم میشود.
حفظ آرامش: استرس و اضطراب لرزش را شدیدتر میکند و بالعکس آرامش لرزش را کمتر میکند. هرچند زندگی بدون استرس غیرممکن است، اما میتوان با بهرهگیری از تکنیکهای گوناگون آرامسازی، مانند ماساژ یا مدیتیشن، شیوه واکنش نشان دادن به موقعیتهای پرتنش را تغییر داد.
تغییر سبک زندگی: به بیمار توصیه میشود که از دستی که کمتر میلرزد، بیشتر استفاده کند و روشهایی را پیدا کند که نیاز به نوشتن را کمتر کند، برای مثال به جای نوشتن چک، بانکداری آنلاین و استفاده از کارت اعتباری را امتحان کند. یا این که از نرم افزارهای تشخیص صدا و شمارهگیری صوتی استفاده کند.
مدیریت و پشتیبانی
اسنشیال ترمور پیآمدهای روانی و اجتماعی مخربی را برای بسیاری از بیماران به دنبال دارد. اگر لرزش اساسی بر شادی و بازدهی زندگی بیمار سایه افکنده باشد، به بیمار توصیه میشود که به گروههای حمایتی ملحق شود. گروههای حمایتی برای تمام بیماران مناسب نیست، بااین حال انکیزه دادن و تشویق کردن افرادی که مشکلات ناشی از رعشه را درک میکنند، به تقویت روحیه بیمار کمک میکند. به علاوه مراجعه به مشاور یا مددکار اجتماعی نزی به بیمار کمک میکند تا با چالشهای زندگی با رعشه روبرو شود.
آمادگی قبل از ویزیت
نخستین گام برای شروع درمان ترمور اسنشیال مراجعه به پزشک عمومی است، بیمار در صورت لزوم فوراً به متخصص مغز و اعصاب، پزشک متخصص در زمینه عارضههای مغزی و سیستم عصبی معرفی میشود. اطلاعات زیر به بیمار کمک میکند تا برای ویزیت متخصص مغز و اعصاب آمادگی بیشتری داشته باشد.
اقدامات بیمار در جلسه ویزیت
پس از رزرو وقت ویزیت از پزشک سوال کنید که آیا ویزیت به آمادگی خاصی، مانند ناشتا بودن برای انجام آزمایش نیاز دارد یا خیر. همچنین فهرستی شامل موارد زیر تهیه کنید:
علائم: حتی علائمی را که به ظاهر ارتباطی با رعشه ندارد، یادداشت کنید.
اطلاعات فردی مهم: شامل استرسهای اصلی، تحولات اخیر زندگی و سابقه خانوادگی ابتلا به لرزش اساسی یا بیماریهای دیگر.
تمام داروها، ویتامینها یا مکملهای مصرفی فعلی و مقدار مصرف آنها
سوالهای مهم
در صورت امکان همراه با یکی از اعضاء خانواده یا دوستان نزدیک به پزشک مراجعه کنید تا اگر موردی را فراموش کردید، به شما یادآوری کند. سوالهای مهمی که باید در مورد لرزش اساسی از پزشک بپرسید، به شرح زیر است:
- محتملترین علت بروز علائم چیست؟
- آیا رعشه میتواند از علل دیگری نیز نشأت گرفته باشد؟
- چه آزمایشهایی باید انجام شود؟
- روند پیشرفت ترمور اسنشیال چگونه است؟
- چه درمانهایی وجود دارد و توصیه پزشک کدام است؟
- به بیماریهای دیگری نیز مبتلا هستم. بهترین شیوه برای مدیریت همزمان این عارضهها کدام است؟
- آیا لازم است محدودیتها و پرهیزهای خاصی رعایت شود؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟ متخصص مورد نظر پزشک کیست؟
- آیا برشور یا اطلاعات مکتوب دیگری برای افزایش آگاهی در زمینه لرزش اساسی در دسترس است؟ وب سایتهای مفید در این زمینه کدام است؟
- هر سوالی که درباره لرزش اساسی دارید، بدون تردید از پزشک بپرسید.
انتظارات از پزشک
احتمال دارد پزشک سوالهای زیر را از بیمار بپرسد:
- چه زمانی علائم شروع شده است؟
- آیا کسی در خانواده دچار ترمور اسنشیال بوده است؟
- آیا تا به حال ضربهای به سر وارد شده است؟
- لرزش کدام قسمتهای بدن را درگیر کرده است؟
- چه عاملهایی لرزش را کمتر یا بیشتر میکند؟
نظرات
بسیار عالی و کامل بود موفق باشید
یعنی واقعا عالی بود
ممنون