آتروفی مغز، از بین رفتن سلولهای مغزی به نام نورونها است. آتروفی همچنین اتصالی را که به ارتباط سلول ها کمک می کند از بین می برد. این می تواند نتیجه بیماری های مختلف از جمله سکته مغزی و آلزایمر باشد. که در آنها مغز به شدت آسیب می بیند. به طور طبیعی با افزایش سن، تعداد سلولهای مغزی کاهش می یابند، البته این روند به کندی صورت می گیرد. آتروفی مرتبط با بیماری یا آسیب مغزی، سریعتر اتفاق می افتد و میزان آسیبی که وارد می کند، بسیار بیشتر است. آتروفی می تواند قسمتهای مختلف مغز را تحت تاثیر قرار دهد. برخی از بیماری هایی که باعث ایجاد این اختلال می شوند، پیش رونده هستند، به این معنی که میزان آسیب ها را بیشتر می کنند. برخی از افراد ممکن است به مراقبت تحت نظارت در خانه یا مرکز بهداشتی نیاز داشته باشند. اختلالی مانند آتروفی مغزی می تواند بر کیفیت زندگی و طول عمر فرد تاثیر بگذارد.
انواع آتروفی مغز
آتروفی قابل تعمیم است، به این معنی که می تواند تمام مغز را کوچک کند یا می تواند کانونی باشد و تنها بر یک محدوده کوچک از مغز تاثیر بگذارد و در نهایت منجر به کاهش عملکردهایی منطقه درگیر شده از مغز شود.
آتروفی کانونی، سلولها را در نواحی معینی از مغز تحت تأثیر قرار می دهد و باعث از بین رفتن عملکرد در آن مناطق خاص می شود. آتروفی عمومی، بر سلولهای مغز تاثیر می گذارد.
امید به زندگی در بیماران مبتلا به آتروفی مغز می تواند تحت تأثیر شرایطی باشد که باعث کوچک شدن مغز شده است. افراد مبتلا به آلزایمر به طور متوسط چهار تا هشت سال پس از تشخیص می توانند به زندگی خود ادامه دهند. در صورتی که بیماری آنها به طور موثر درمان شود، این افراد می توانند طول عمر طبیعی نیز داشته باشند .
علائم آتروفی مغز
علائم آتروفی مغز بسته به اینکه کدام منطقه یا مناطقی از مغز تحت تاثیر قرار گیرد، متفاوت است. ممکن است فرد هر یک از این علائم را تجربه کند.
- دمانس، از دست دادن حافظه، یادگیری، تفکر انتزاعی و عملکردهای اجرایی مانند برنامه ریزی و سازماندهی است.
- تشنج، فعالیتهای الکتریکی غیر طبیعی مغز هستند که باعث حرکات تکراری می شوند، گاهی اوقات تشنج باعث از بین رفتن هوشیاری نیز می شود.
- آفتاسی، موجب ایجاد مشکل در صحبت کردن و درک زبان است.
دلایل آتروفی مغز
آسیب ها، بیماری ها و عفونت ها می توانند به سلولهای مغزی آسیب رسانده و باعث ایجاد آتروفی مغز شوند. در زیر به بررسی بیشتر این موارد پرداخته شده است.
صدمات و آسیب ها
سکته مغزی، هنگامی که سکته مغزی اتفاق می افتد، جریان خون به بخشی از مغز قطع می شود. بدون تأمین خون غنی از اکسیژن، نورون های موجود در منطقه می میرند. در نتیجه عملکردهای کنترل شده از جمله حرکت و گفتار در آن مناطق مغز از بین می روند.
آسیب دیدگی مغزی، این نوع آسیب ممکن است در اثر ریزش، تصادف با وسیله نقلیه موتوری یا ضربه دیگری به سر ایجاد شود. پوشیدن کمربند ایمنی در اتومبیل و قرار دادن کلاه ایمنی روی سر هنگام رانندگی با دوچرخه یا موتور سیکلت می تواند به جلوگیری از صدمات مغزی کمک کند.
بیماری ها و اختلالات
بیماری آلزایمر و سایر اشکال زوال عقل شرایطی است که سلولهای مغزی به تدریج آسیب دیده و توانایی برقراری ارتباط با یکدیگر را از دست می دهند. این امر باعث از بین رفتن حافظه و توانایی تفکر می شود. علت اصلی بیماری آلزایمر، معمولاً بعد از ۶۰ سالگی شروع می شود، زوال عقل است.
فلج مغزی، نوعی اختلال حرکتی است که در اثر رشد غیر طبیعی مغز در رحم ایجاد می شود. این عارضه باعث عدم هماهنگی عضلات، مشکل در راه رفتن و سایر اختلالات حرکتی می شود.
بیماری هانتینگتون، یک بیماری ارثی است که به تدریج به سلولهای عصبی آسیب می رساند. معمولاً در میانسالی شروع می شود. با گذشت زمان بر توانایی های ذهنی و جسمی فرد تاثیر می گذارد . شامل افسردگی شدید و حرکات غیر ارادی بدن از علائم آن هستند.
سرطان خون، گروهی از اختلالات نادر و ارثی هستند، که به غلاف میلین آسیب می رسانند. غلاف میلین، یک پوشش محافظتی است که سلولهای عصبی را احاطه کرده است. معمولاً در همان آغاز کودکی، می تواند باعث بروز مشکلات حافظه، حرکت، رفتار، بینایی و شنوایی شود.
مولتیپل اسکلروزیس، معمولاً در بزرگسالی شروع می شود و خانم ها بیشتر از آقایان به آن مبتلا می شوند. این یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به پوشش محافظ اطراف سلول های عصبی حمله می کند. با گذشت زمان، سلولهای عصبی آسیب می بینند. در نتیجه ممکن است مشکلاتی در احساس، حرکت و هماهنگی ایجاد شود. با این حال، مانند سایر بیماریهای ذکر شده، می تواند منجر به زوال عقل و آتروفی مغز شود.
عفونت ها
ایدز، نوعی بیماری ناشی از ویروس HIV است که به سیستم ایمنی بدن حمله می کند. اگرچه این ویروس مستقیماً به نورون ها حمله نمی کند، اما به اتصالات بین آنها از طریق پروتئین ها و سایر مواد آزاد شده آسیب می رساند. توکسوپلاسموز مرتبط با ایدز نیز می تواند به نورونهای مغزی آسیب برساند.
انسفالیت، به التهاب مغز اشاره دارد. این بیماری اغلب در اثر تبخال (HSV) ایجاد می شود، اما ویروس های دیگر مانند West Nile یا Zika نیز می توانند باعث بروز آن شوند. ویروس ها به نورون ها آسیب می رسانند و علائمی مانند سردرگمی، تشنج و فلج ایجاد می کنند. انسفالیت، یک بیماری خود ایمنی است.
نوروسیفیلیس، این نوعی بیماری است که به مغز و پوشش محافظ آن آسیب می رساند. این بیماری در افراد مبتلا به سفلیس که دارای بیماری مقاربتی هستند، به طور کامل درمان نمی شود.
برخی از این شرایط مانند نوروسیفیلیس، ایدز و آسیب دیدگی مغزی قابل پیشگیری هستند. مقاربت جنسی سالم با پوشیدن کاندوم می تواند از ابتلا به بیماری سفلیس و HIV جلوگیری کند. سایر شرایط، مانند بیماری هانتینگتون و مولتیپل اسکلروزیس قابل پیشگیری نیستند.
نحوه درمان آتروفی مغز
هر شرایطی که باعث آتروفی مغز شود، در نحوه درمان موثر است. در زیر این شرایط بیشتر مورد بررسی قرار گرفته اند.
سکته مغزی، با داروهایی مانند فعال کننده پلاسمینوژن بافتی (TPA) درمان می شود که لخته را برای بازگرداندن جریان خون به مغز حل می کند. جراحی همچنین می تواند لخته خون را برداشته یا رگ خونی آسیب دیده را برطرف کند. داروهای ضد انعقاد و کاهش فشار خون نیز می توانند به جلوگیری از سکته و آتروفی مغز کمک کنند.
مولتیپل اسکلروزیس، اغلب با داروهای اصلاح کننده بیماری مانند اوکرلیزوماب ، گلاتیرامراستات (کوپاکسون) و فینگولیمود (گیلنیا) درمان می شود. این داروها مانع حمله به سلولهای عصبی می شوند.
ایدز و اشکال خاصی از آنسفالیت با داروهای ضد ویروسی درمان می شوند. استروئیدها و داروهای آنتی بادی ویژه می توانند آنسفالیت خود ایمنی را درمان کنند.
سفلیس، با آنتی بیوتیک هایی درمان می شود که به جلوگیری از آسیب سلول های عصبی و سایر عوارض ناشی از بیماری کمک می کند.
آتروفی مغز، همچنین از طریق جراحی درمان می شود. جراحی از آسیب بیشتر به سلول های مغز جلوگیری می کند.
هیچ درمانی واقعی برای آسیب مغزی ناشی از بیماری آلزایمر، اشکال دیگر زوال عقل، فلج مغزی، بیماری هانتینگتون یا سرطان خون وجود ندارد. با این حال، برخی از داروها می توانند علائم این شرایط را تسکین دهند.
تشخیص آتروفی مغز
روند تشخیص به این بستگی دارد که پزشک به چه شرایطی شک کند. این معمولاً شامل یک معاینه فیزیکی است که به دنبال آن آزمایشهای خاصی انجام می شود. آتروفی مغز در تصویربرداری از مغز موارد زیر را نشان می دهد.
توموگرافی کامپیوتری (CT) ، از اشعه ایکس برای تصویربرداری دقیق از زوایای مختلف مغز استفاده می کند.
تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) ، پس از قرار گرفتن مغز در یک میدان مغناطیسی مختصر، تصاویر مغزی را بر روی فیلم ایجاد می کند.
تاثیر مواد غذایی در کاهش خطر ابتلا به آتروفی مغز
طبق یک مطالعه جدید، افرادی که رژیم غذایی سرشار از ماهی، میوه و سبزیجات دارند، با افزایش سن، کمتر دچار آسیب سلول های مغزی می شوند. خوردن مقدار زیادی سبزیجات، حبوبات، غلات، ماهی، میوه و آجیل و مصرف چربیهای سالم مانند روغن زیتون، روغن کنجد و روغن هسته انگور تا حد زیادی در کاهش خطرات ناشی از آتروفی مغز موثر است. همچنین مصرف زیاد ماهی به محافظت از سلول های مغزی کمک می کند. در واقع ماهی مهمترین ماده غذایی شناخته شده در درمان آسیب های مغزی است. چربی های امگا ۳، ویتامین های B و D موجود در ماهی به رشد نورون ها و کاهش سرعت آسیب مغز کمک می کند.
هیچ درمانی خاص و قطعی برای آتروفی مغز وجود ندارد. با این وجود می توان برخی از علائم آن را مدیریت و کنترل کرد. کنترل فشار خون و خوردن یک رژیم غذایی سالم و متعادل توصیه می شود. برخی تحقیقات نشان می دهد که ورزش بدنی ممکن است سرعت آتروفی را کند نماید. همچنین افراد نیز باید از نظر ذهنی و اجتماعی فعال باشند. شرکت در کلاس های ورزشی علاوه بر کمک به تقویت سلامت جسمانی به ایجاد تعامل بیشتر فرد با جامعه نیز کمک می کند. ارتباطات و تعاملات اجتماعی راهی برای کاهش سرعت زوال عقل و ابتلا به آتروفی مغز است.
نظرات
توضیحات داده شده بسیار موثر برای شناخت و معالجه و پیشگیری از سرعت آتروفی مغز خوب و قابل تقدیر است